شايد بتوان گفت مهم‌ترين سؤالي که اين روزها توجه تحليلگران را درباره عربستان به خود جلب مي‌کند اين است که آيا واقعاً اين کشور براي ايجاد تغيير در رويکرد سياست منطقه‌اي خود جدي است يا اينکه اتخاذ برخي رفتارها و اعلام برخي مواضع که يک چنين ذهنيتي را پديد آورده است، جنبه تاکتيکي دارد، لذا نمي‌توان به امکان جدي بودن تغيير دل بست و به آن اميدوار شد.
از جمله شاخص‌هايي که به منزله نشانه تغيير تلقي شود مي‌توان به فراهم کردن شرايط از سرگيري سفر حجاج ايراني به عربستان و مصافحه عادل الجبير با همتاي ايراني خود در نشست سازمان همکاري اسلامي در استانبول يا دست برداشتن از طرح لزوم کناره‌گيري بشار اسد از قدرت و همچنين اعلام آمادگي براي همکاري با سازمان بهداشت جهاني براي مقابله با شيوع بيماري وبا در يمن در کنار از سرگيري مذاکرات سياسي براي حل بحران اشاره کرد. همچنين با توجه به اينکه يکي از دلايل اتخاذ سياست‌هاي خصمانه عربستان به‌خصوص در قبال ايران يا تجاوز نظامي آن به يمن ايجاد فضايي براي منحرف کردن توجه افکار عمومي داخلي از تصاحب قدرت توسط محمد بن سلمان بوده است، از اين‌رو به نظر مي‌رسد با عبور وي از پيچ و خم‌هاي پيچيده روند انتقال قدرت و رسيدن آن به کرسي سلطنت نياز جناح حاکم و شخص محمد بن سلمان نيز در اين زمينه تا حدودي برطرف شده (البته واکنش غافلگيرانه رقباي حذف شده به عنوان يک دغدغه اصلي همچنان به قوت خود باقي است) ديگر مثل سابق به استمرار سياست تشنج‌آفريني نيازي احساس نمي‌شود و چه بسا تشنج‌زدايي در وضعيت جديد بهتر مي‌تواند به تثبيت پايه‌هاي قدرت و سلطنت نوپاي محمد بن سلمان کمک کند. اما در مقابل شاخص‌هايي وجود دارد که در جديت عربستان براي ايجاد تغيير در رويکرد خارجي و منطقه‌اي آن ترديد ايجاد مي‌کند. از جمله اين موارد مي‌توان به استمرار سياست رسانه‌اي گذشته عربستان و نبود هيچ نشانه‌اي از تغيير در آن يا آغاز دور جديدي از تلاش‌هاي تفرقه‌افکنانه عربستان در عراق آن هم بلافاصله بعد از آزادسازي موصل اشاره کرد.
بر اين اساس زماني مي‌توان به جديت عربستان و جناح حاکم در تغيير رويکرد سياست خارجي خود باور داشت که اولاً نشانه‌هاي اين تغيير در ديپلماسي رسانه‌اي اين کشور نيز ظهور و بروز پيدا کند و دوم اينکه به دخالت‌هاي اين کشور در امور داخلي کشورهاي منطقه پايان داده شود و به عبارتي مصداق ضرب‌المثل خروج از در و ورود از پنجره را پيدا نکند و حق تعيين سرنوشت سياسي کشورها به ملت‌هاي منطقه واگذار شود و سوم اينکه از ائتلاف با رژيم صهيونيستي خارج شود و دوباره به دامن کشورهاي اسلامي بازگردد، زيرا اگر واقعاً عربستان در تغيير رويکرد گذشته خود جدي باشد، هيچ نيازي به ائتلاف با اين رژيم نخواهد داشت و از اين ديد مي‌توان از حفظ همپيماني يا خروج از ائتلاف صهيونيستي به عنوان مهم‌ترين معيار براي سنجش جديت عربستان در تغيير يا استمرار سياست منطقه‌اي خود نام برد.
دلایلی برای تردید در تغییر رویكرد عربستان
احمد كاظم زاده
۱۳۹۶/۵/۱۷
