پیشینه حمله نظامی به هواپیمای مسافری

پس از اعلام رسمی ستاد کل نیرو‌های مسلح کشور مبنی بر خطای انسانی و شلیک موشک به هواپیمای اوکراینی، برخی رسانه‌های بیگانه و افراد مغرض با بزرگنمایی این حادثه تلاش کردند آن را به ابزاری برای تخریب نیرو‌های مسلح تبدیل کنند و اینگونه وانمود ساختند که اشتباه در چنین امری غیرممکن است. حال آنکه مروری گذرا بر حوادث رخ داده نشان می‌دهد که در نیم قرن اخیر بیش از ۴۰ مورد سقوط هواپیمای مسافربری بر سر شلیک نظامی رخ داده که بر اثر آن در حدود ۱۰۰۰ نفر جان باخته‌اند. در ادامه برخی از معروف­‌ترین این حوادث جهت اطلاع مخاطبان محترم به صورت اجمالی مرور می‌گردد:

در سال ۱۹۷۳ میلادی، در پی تیراندازی نیروی هوایی رژیم اشغالگر قدس به سوی هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ متعلق به خطوط هوایی لیبی این هواپیما به هنگام فرود اضطراری منهدم شد. رژیم اشغالگر قدس مدعی شده بود که این هواپیما وارد حریم هوایی فلسطین اشغالی شده و بنابراین اقدام به حمله به سوی این هواپیمای مسافربری کرده است. این هواپیمای لیبیایی در ۱۵۰ کیلومتری شمال شرقی قاهره و در صحرای سینا سقوط کرد و از بین ۱۱۳ مسافر آن ۱۰۶ نفرشان جان باختند.

در ۱۲ مارس ۱۹۷۵ یک هواپیمای مسافری دوگلاس C-۵۴D-۵-DC متعلق به خطوط هوایی ویتنام، بعد از اینکه توسط یک منپدز (سلاح ضد هوایی قابل حمل) مورد اصابت قرار گرفت، در سرزمین‌های غیرقابل دسترسی و متخاصم ویتنامی سقوط کرد. هر شش عضو خدمه و ۲۰ مسافر آن در این سانحه جان خود را از دست دادند.

در ۳ سپتامبر ۱۹۷۸ هواپیمای مسافری ویکرز D ۷۸۲ ویسکونت متعلق به خطوط هوایی رودزیا بعد از اینکه مورد اصابت یک منپدز از سوی شورشیان ارتش انقلابی خلق زیمبابوه قرار گرفت، به سختی به زمین سقوط کرد. چهار تن از خدمه و ۳۴ تن از ۵۶ مسافر این هواپیما در سانحه کشته شدند. ۱۰ تن از افرادی که از این سانحه جان سالم به در برده بودند، بعداً با شلیک گلوله کشته شدند.

در ژوئن ۱۹۸۰ یک هواپیمای مک دانل داگلاس دی سی – ۹ متعلق به ایتالیا در شمال سیسیل در دریا سرنگون شد. همه ۸۱ سرنشین هواپیما جان باختند. در آن زمان در منطقه رزمایشی توسط ناتو در حال انجام بود.

مقامات ایتالیایی در ابتدا از یک سانحه سخن گفتند، اما بعداً در جنوب ایتالیا لاشه هواپیمای شکاری لیبی پیدا شد. احتمال می‌رود این هواپیما در حین جنگ تن‌به‌تن هوایی میان فرانسه، لیبی و جت‌های امریکایی، هدف موشک قرار گرفته باشد. جالب اینجاست که کسی مسئولیت این حمله را بر عهده نگرفت.

در سال ۱۹۸۳ جنگنده‌های نیروی هوایی شوروی سابق یک فروند هواپیمای کره‌ای از نوع بوئینگ ۷۴۷ را هدف قرار داده و این هواپیما را پس از آنکه مسیرش را به سمت حریم هوایی شوروی تغییر داد سرنگون کردند. این هواپیمای مسافربری از انکوراج در آلاسکا به سمت سئول در کره جنوبی در حرکت بود. در پی این حادثه تمامی ۲۸۹ سرنشین آن جان باختند.

در سال ۱۹۸۶ یک فروند هواپیمای مسافربری سودان دقایقی پس از برخاستن از باند فرودگاه شهر ملکال در جنوب سودان، توسط جنگجویان ارتش آزادیبخش مردمی سودان که با دولت مرکزی در جنگ بودند، سرنگون شد و تمامی ۶۵ سرنشین آن کشته شدند.

در سال ۱۹۸۸ (۱۳۶۷) پرواز مسافربری شماره ۶۵۵ شرکت هواپیمایی ایران‌ایر با شناسه «IR۶۵۵» از بندر عباس به مقصد دبی در تاریخ ۱۲ تیر ۱۳۶۷ (۳ ژوئیه ۱۹۸۸ میلادی) در حرکت بود که با شلیک موشک هدایت شونده از ناو یواس‌اس وینسنس متعلق به نیروی دریایی ایالات متحده امریکا بر فراز خلیج فارس سرنگون شد و تمامی ۲۹۰ سرنشین آن که شامل ۴۶ مسافر غیرایرانی و ۶۶ کودک بودند، جان باختند. این جنایت از نظر میزان تلفات انسانی، بعد از هواپیمای مالزیایی سال ۲۰۱۷، دومین جنایت مرگبار هوایی تاریخ از این دست محسوب می‌شد. نیروی هوایی امریکا بعد‌ها اعلام کرد که این هواپیما را با یک فروند جنگنده اف ۱۴ متعلق به نیروی هوایی ایران اشتباه گرفته است. نکته قابل تأمل آنکه امریکا هرگز عذرخواهی نکرد و هیچ‌کدام از خدمه ناو وینسنس تحت پیگرد قرار نگرفتند؛ حتی ویلیام راجرز فرمانده ناو جنگی امریکا مدال شجاعت گرفت.

در سال ۱۹۹۳ هواپیمای توپولف تی یو ۱۵۴ متعلق به خطوط هوایی گرجستان به هنگام برخاستن با یک فروند موشک رهگیری از درون اراضی جمهوری آبخازیا که در آن موقع برسر مالکیت آن درگیری وجود داشت منهدم شد. این هواپیما در همان باند فرودگاه سقوط کرد و اتش گرفت. از مجموع ۱۳۲ مسافر ۱۰۸ نفر در دم جان باختند. بعد‌ها آبخازیا مدعی شد که این هواپیما را وزارت دفاع گرجستان برای انتقال نظامیانش جهت کمک به درگیری‌ها در سوخومی پایتخت آبخازیا اجاره کرده بود.

در ۶ آوریل ۱۹۹۴ یک هواپیمای جت فالکون داسول میستر ۵۰ که حامل رؤسای جمهور روآندا و بروندی بود، همراه با خدمۀ فرانسوی آن بر فراز کیگالی مورد اصابت قرار گرفت و همۀ سرنشینان آن کشته شدند و باعث درگیری‌های شدید قومی و خشونت‌های منطقه‌ای گردید.

در ۲۶ دسامبر ۱۹۹۸ یک فروند هواپیمای باری لاکهید L-۱۰۰-۳۰ هرکولس که در اجارۀ سازمان ملل بود، توسط شورشیان یونیتا در آنگولا مورد اصابت قرار گرفته و ۱۴ تن کشته شدند.

در ۱۰ اکتبر ۱۹۹۸ یک فروند بوئینگ ۳۰-۷۲۷ خطوط هوایی کنگو، توسط شورشیان توتسی بر فراز جمهوری دموکراتیک کنگو مورد اصابت قرار گرفته و در این سانحه ۴۱ تن جان خود را از دست دادند.

در ۲ ژانویه ۱۹۹۹ یک هواپیمای باری لاکهید L-۱۰۰-۳۰ هرکولس که در اجارۀ سازمان ملل بود توسط شورشیان یونیتا در قلمرو تحت کنترل آن‌ها در آنگولا سقوط کرده و ۹ تن جان خود را از دست دادند.

در اکتبر سال ۲۰۰۱ با اصابت موشک، یک توپولوف ۱۵۴ در ارتفاع ۱۱ کیلومتری دریای سیاه در حالی که ارتش اوکراین در شبه جزیره کریمه مشغول تمرین نظامی بود، منفجر شد. تمامی ۷۸ سرنشین هواپیما کشته شدند.

در ۲۴ سپتامبر ۲۰۰۴، یک فروند هواپیمای مسافربری روسی که از تل آویو عازم روسیه بود، توسط موشک‌های اوکراینی در فاصله ۳۰۰ کیلومتری از سواحل شبه جزیره کریمه سرنگون و ۷۸ سرنشین آن کشته شدند. بعد از گذشت «یک هفته»، دولت اوکراین اعتراف کرد که به اشتباه این هواپیما را سرنگون کرده است.

در ۲۳ مارس ۲۰۰۷ یک هواپیمای باری ایلیوشین ۷۶TD ترانساویا اکسپورت متعلق به خطوط هوایی سومالی در موگادیشوی سومالی مورد اصابت موشک قرار گرفته و ۱۱ تن خدمۀ آن کشته شدند.

در ۱۷ جولای ۲۰۱۴ هواپیمای مسافربری بوئینگ ۷۷۷ خطوط هوایی مالزی عصر روز پنج‌شنبه در حالی که از آمستردام راهی کوالالامپور بود، با ۲۹۸ مسافر و خدمه در شهر تورز در جنوب‌شرق اوکراین سقوط کرد. همه سرنشینان کشته شدند. استقلال‌طلبان اوکراین و مقامات ­کیف یکدیگر را به هدف قرار دادن این پرنده غیرنظامی متهم می‌کنند. هنوز هیچ کس مسئولیت شلیک به این هواپیما را نپذیرفته و دادگاه رسیدگی به این پرونده با وجود گذشت شش سال هنوز برگزار نشده است.