آغازی بر شناختی نو از تاریخ انقلاب

شايد كمتر كسي باشد كه به صورت تخصصي به حوزه تاريخ شفاهي معاصر ايران ورود كرده باشد و نام كائيني را نشنيده باشد. اما قطعا انتشار "شناخت نامه جامع آیت الله طالقانی" در قالب کتاب ماه فرهنگی، تاریخی «یادآور» (كه روز گذشته رونمايي شد) نقطه عطفي در كارنامه وي است.
كار كردن با محمد رضا كائيني سهل است و ممتنع؛ اما تجربه اي است شيرين كه در چند شماره از نشريه شاهد ياران برايم رخ داد. يكي از دشواري هاي كار با وي وسواس در كيفيت توليد است كه منجر به طولاني شدن دوره مصاحبه ها مي گردد. به ياد دارم چهار سال قبل هنگامي كه براي توليد ويژه نامه اي براي شهيد هاشمي نژاد همسفر مشهد بوديم؛ با چه دشواري نشاني برخي نزديكان آيت الله طالقاني همچون مرحوم شانه چي را يافت و با صبوري با وي كه دچار انواع كسالت هاي جسمي بود و گاه يك خاطره بارها به سبب ضعف حافظه يا درد قطع مي شد و تكرار مي گشت به گفتگو نشست .
از ديگر مشخصه هاي نادر وي اهميت به جمع آوري عكسهاي تاريخي مربوط به موضوع پژوهشش است. آنچنان كه در اغلب آثاري كه منتشر كرده است؛ عكسهايي به مراتب بيش از آرشيو مكرر رسانه ها مي توان يافت و حتي به جرأت مي توان گفت وي برخي تصاوير تاريخي انقلاب را نجات داده است.
اما اهميت اثر وي چيزي فراتر از يك نقطه عطف براي كارنامه شخصي است. او با اين ويژه نامه كمك كرده است تا طالقاني از پس پرده هايي كه برخي سودجويان از نام وي بر روي چهره واقعيش افكنده اند، خارج شده و شخصيت واقعيش نمايان شود. خاصه آنكه در این شناخت نامه ارتباط آیت الله طالقانی با هیچ فردی سانسور نشده و تصاویر و اسنادی را برای اولین بار در آن ذکر شده است و حتي جزوه ای ارزشمند در حدود 50 الی 60 صفحه از آیت الله طالقانی در این شناخت نامه جامع آورده شد که در آن از تاریخ تفکرات اسلامی و ایرانی بیان شده که نگاه متفاوت آن مرحوم را به وقایعی همچون مشروطه و به روی کار آمدن رضاخان است .

اهميت اين امر از آن جهت مضاعف است كه انقلاب اسلامي ايران به عنوان يك الگوي نوين براي كشورهاي اسلامي مطرح است. به خوبي به ياد دارم در يك ديدار بين المللي هنگامي كه يك روايت تاريخي را آغاز كردم، به سرعت حضار در طرف مقابل به نگارش آن واقعه اقدام كردند و وقتي به حيرت ما پي بردند؛ يادآور شدند كه خط به خط تاريخ انقلاب اسلامي براي آنها به مثابه يك متن آموزشي است.
با تاسف بايد گفت در مقابل چنين احساس نيازي، چهره نگاري ما از تاريخ انقلاب به نحوي بوده است كه اغلب براي مصارف سياسي، تاريخ نگاري ما يكسويه و در سالهاي اخير و به علت خطاي برخي از سابقه داران، بيشتر منعطف به نقاط ضعف چهره هاي انقلاب اسلامي به تحرير در آمده است. حال در چنين شرايطي شناخت شخصيت ممتازي همچون آيت الله طالقاني مي تواند بخش مهمي از معرفي الگوي انقلاب اسلامي براي بيداري اسلامي باشد. بزرگمردي كه امام خميني كارنامه وي را " یک عمر در جهاد و روشنگرى و ارشاد" دانست ؛ اما نام وي به واسطه معرفي يكسويه برخي سوداگران همواره در مظلوميت به سر برده است.
اين مجموعه نفيس را از دو جهت مي توان آغازي بر شناختي نو از تاريخ انقلاب دانست. نخست به خاطر معرفي چهره اي متفاوت از يكي از كليدي ترين عناصر انقلاب اسلامي و ديگر به خاطر سبك بي طرفانه در روايت تاريخ شفاهي پيرامون يك موضوع جنجالي كه اگرچه بي سابقه نيست؛ اما كم سابقه است.