زینب ملایی، با اشاره به اینکه دوره نوجوانی بین دوران کودکی و جوانی قرار دارد و فرد در این مقطع دچار یکسری تغییرات روان‌شناختی و اجتماعی می‌شود، بیان داشت: به طور کلی انسان ها از دوران کودکی با الگوبرداری از یکدیگر می آموزند که چگونه زندگی کنند و در واقع همین الگوبرداری مسیر زیست شان را آسان تر می کند. چرا که الگوبرداری مسیر زندگی را نشان می دهد و انسان در هر بزنگاهی به الگویش نگاه می کند و مسیری که او را ادامه می دهد. در دوران کودکی، کودک با الگوبرداری از نقش های مختلف پدری، مادری، پزشکی، معلمی، خانه داری و... مسیر رشد خودش را هموار می کند و نقش هایی که ممکن است در آینده به عهده بگیرد را با الگوبرداری تمرین می کند.
ملایی با تاکید بر اینکه هویت‌سازی نیازمند الگو و چارچوب شناختی است، اظهار داشت: در دوران کودکی، مدل لباس یا مدل مو یا ظواهری که کودک در الگوی موردنظرش دیده توجه اش را جلب می کند. مثلا کودکی که روپوش سفید می پوشد به الگوی پزشک اش علاقمند است. الگوبرداری در این دوران خیلی کوتاه و موقتی است و میزان تعصب نسبت به الگوی انتخابی هم خیلی کم، اما در نوجوانی این الگوپذیری عمیق تر و در حقیقت همانندسازی با الگو بیشتر می شود. یک نوجوان زمان زیادی از وقتش را در فضای مجازی سپری می کند و سلبریتی‌ها (بازیگران، خواننده ها، ورزشکاران و...) به علت شهرتی که دارند مورد توجه بسیاری از آنها قرار می‌گیرند. بنابراین نوجوان سعی می‌کند در مواردی مانند نوع لباس پوشیدن و سلایقی که این افراد دارند از آنها تبعیت کند.
وی افزود: نوجوان به اقتضای سن اش تعصب زیادی روی الگویش دارد و گاهی حتی به قدری در الگویش ذوب می شود که خانواده اش را دچار نگرانی می کند. در چنین مواردی خانواده باید صبوری کند و حتی در نخستین گام او را تایید هم بنماید. حتی به نوجوانش این اجازه را بدهد که درباره الگویی که برای خودش انتخاب کرده تحقیق و تحلیل کند و چه بسا در همین تحقیق کردن ها خود نوجوان به این نتیجه برسد که الگویش چیزی نیست که در ظاهر از او می بیند. در گام بعدی خانواده می تواند نوجوانش را با الگوهای مناسب تری هم آشنا کند که نوجوان در یک بستر گسترده دست به انتخاب الگو بزند و نکته مهم این است که خانواده در این شرایط به هیچ عنوان نباید دست به اقدامات کنترل کننده بزند. چرا که این اقدامات در مورد نوجوانان عموما با نتیجه معکوس مواجه می شود. در اشکال دیگر چنانچه میزان الگوبرداری خارج از حد یک نوجوان شد، خانواده می بایست با یک مشاور در خصوص آن صحبت شود. چرا که ممکن است خلاهایی در نوجوان وجود داشته باشد که او برای پر کردن آنها به الگوبرداری افراطی پناه برده باشد. این جریان البته در جوانی دچار تغییر و تحول می شود. در جوانی الگوبرداری مقداری تعدیل پیدا می کند و بعضا ارزشی تر، اخلاقی تر و رفتاری تر می شود. حتی ممکن است الگوها از ذوب شدن در یک نفر فاصله بگیرد و الگوهای مختلف در مواردی متنوعی را در بربگیرد. به این شکل که فرد مثلا از یک بازیگر مدل پوشش را انتخاب کند، در اخلاق و رفتار پدرش را الگو قرار دهد و.... .
او با بیان اینکه والدین باید از نوجوانان شان حمایت کنند، افزود: معمولا نوجوانان به دنبال گرفتن تأییدیه والدین هستند. بنابراین باید به نوجوانان در تفهیم این موضوع که تصویری که از سوپراستارها نمایش داده می‌شود الزاما واقعیت ندارد و ممکن با واقعیت زندگی این افراد متفاوت باشد، کمک کرد. البته تاکید می کنم با نصیحت و اجبار نمی توان موضوعی را به نوجوان گوشزد کرد. چون نوجوان نصیحت پذیر نیست و دوست ندارد الگویش را زیر سوال ببرند. والدین باید نوجوانشان را همراهی کنند و سعی کنند با صداقت، اندیشه و رفتاری دوستانه فرزندشان را در مسیری که به آگاهی ختم می شود، قرار دهند.
این روانشناس و جامعه شناس ادامه داد: بخشی از آگاهی بخشی به نوجوانان به فرهنگ سازی اجتماعی از قبیل تولید برنامه های تلویزیونی و... هم برمی گردد و البته خانواده ها هم برای آگاهی پیدا کردن نسبت به رفتار با نوجوان باید یکسری مطالعات و آموزش های لازم را ببینند تا با فرزندشان چطور باید رفتار کنند.
او در پاسخ به این سوال که راهکارهای مناسب برای الگوسازی نسل کنونی چیست؟ پاسخ داد: والدین هر چقدر سرمایه گذاری بهتری در دوران کودکی روی فرزنداشان داشته باشند در نوجوانی شاهد رفتارهای مناسب تری هم خواهند بود. یکی از آموزش هایی که در این زمینه به کودک می توان داد، مهارت تفکر نقادانه است. به این معنا که فرصت آزمون و خطا و تصمیم گیری به کودک مان بدهیم. مثلا زمانیکه می خواهیم اتومبیلی خریداری کنیم وظیفه تحقیق درباره تمام جزئیات آن اتومبیل را به نوجوان مان بسپاریم. اینکه مثلا چه امکاناتی دارد، چه نقایصی دارد و... . این مهارت باعث می شود فرزندمان در بزرگسالی تنها به یک بعد از الگویی که انتخاب کرده توجه نکند و ابعاد گسترده تری از موضوع یا فردی که به عنوان الگو انتخاب کرده را ببیند.
منبع: جام جم آنلاین
