دلایل گرانی و نایابی كالاهای اساسی

وقتی وارد فروشگاه ها می شوید متوجه غیر عادی بودن رفتار مصرف کنندگان می شوید و با خود می گویید انگار خبری شده‌است. سبدهای چرخدار خرید لبا لب پر است از بسته های ماکارونی ! صندوقدار فروشگاه اما در زمان حساب کردن می گوید که به هر فرد بیش از 2 بسته ماکارونی نمی فروشد و به همین دلیل هم یک سبد را در کنار خود قرار داده تا ماکارونی های اضافه را درون آن بریزد، بعد از اینکه این سبد از ماکارونی های اضافه مشتری ها پر شد متصدی چینش قفسه‌ها می‌آید و سبد را می‌برد تا ماکارونی‌های اضافه را سر جایشان بچیند. این برشی کوتاه از وضعیت فروشگاه های زنجیره ای کشور در یکی دو روز گذشته است و مردمی که پس از برداشت یارانه آرد صنعتی با افزایش چشمگیر یکی از مواد غذایی پر مصرف خود یعنی ماکارونی مواجه شده و از رشد 200 درصدی آن وحشت کرده اند ، بنابراین به فروشگاه های زنجیره ای سرازیر شده تا ماکارونی‌های تولید قدیم را که هنوز قیمت تازه روی آن نخوره‌است را با قیمتی ارزان‌تر خریداری کنند. وقتی با مردم درباره علت هجوم برای خرید ماکارونی صحبت می کنید می گویند: «امروز بخریم بهتر از فرداست.» می خواهند به قول خودشان از جریان سریعی که در افزایش قیمتها رخ می دهد، جا نمانند و باعث جبران مافات و جلوگیری از ضرر و زیان بیشترشوند. کارشناسان در این باره معتقدند نباید مردم را مورد سرزنش قرار داد چرا که این یک واکنش کاملا عادی است و در اغلب کشور‌های دنیا هم مردم در مواجهه با کمبود‌ها همین رفتار را دارند. اما انچه اوضاع را وخیم می کند احتکار‌های کلان صاحبان صنایع است به گونه ای که همزمان با هجوم مردم برای خرید ماکارونی خبرهایی از کشف انبار‌های پر از ماکارونی برخی از کارخانه‌های ماکارونی به گوش می رسد؛ که به منظور درج قیمت‌های جدید و سود بیشتر احتکار شده‌اند!همچنین بسیاری از سایت‌های اینترنتی موجودی ماکارونی خود را صفر اعلام کردند. این اقدامات هماهنگ برای دستیابی به سود بیشتر موجب می شود تا وضعیت بازار با پیچیدگی بیشتری مواجه شود.
به دنبال این اتفاقات، مسئولان مختلف از جمله مسئولان سازمان برنامه و بودجه، وزارت جهاد کشاورزی و وزارت اقتصاد مطالبی را درباره علت گرانی آرد مطرح و عنوان کردند که این کار برای جلوگیری از قاچاق انجام شده و یارانه جبرانی آن به مردم داده می‌شود.
به گفته ی بسیاری از کارشناسان از ابتدای سال جاری تاکنون قاچاق آرد به کشورهای همسایه ازجمله ترکیه، افغانستان و پاکستان به دلیل افزایش قیمت‌های جهانی به‌شدت افزایش یافته بود و دلالان با خرید آرد از صنایع به قیمت کیسه‌ای ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومان اقدام به فروش آن‌ها در مرز پاکستان با قیمت ۷۰۰ هزار تومان و در مرز ترکیه با قیمت بیش از یک‌میلیون تومان می‌کردند و از سوی دیگر طی سالیان متمادی صنف و صنعت همچون کارخانه‌های ماکارونی و شیرینی و شکلات و قنادی‌ها، آرد موردنیاز خود را با یارانه ۴۲۰۰ تومانی به‌صورت سهمیه‌ای دریافت می‌کردند که بخشی از تولیدات وارد بازار داخلی و بخش دیگر با قیمت‌های جهانی صادر می‌شد که سود کلان ناشی از صادرات و یارانه ارائه شده، به جیب تولیدکنندگان این صنایع می‌رفت.
سردار سرتیپ اشتری فرمانده نیروی انتظامی در مورد قاچاق آرد می گوید: سال گذشته بیش از ۳۵۰ هزار تن آرد یارانه‌ای قاچاق کشف شد که نسبت به مدت مشابه قبل بیش از ۲۰۰۰ درصد افزایش یافته است.
محمدرضا مرتضوی، رئیس کانون انجمن‌های صنایع غذایی هم گفت: کارخانه‌ها ماکارونی سالانه ۳۰۰ هزار تن ماکارونی صادر می‌کنند که همه از همین آرد‌های یارانه‌ای درست شده اند.
به گفته مرتضوی، بخش صنعت هم آرد یارانه‌دار می‌گیرد و هم محصول خود را از جمله بیسکوئیت و انواع شیرینی را به قیمت‌های گران‌تری در داخل می‌فروشد.
اما هجوم مردم برای خرید ماکارونی تنها اتفاق این روزها نبود بلکه روغن هم طی این چند روز در فروشگاه‌های پایتخت کمیاب شد و قیمت ها نیز ثبات نداشت. برخی روغن را به قیمت مصوب و بسیاری بالاتر از نرخ تعیین شده می فروختند، این در حالی است که به گفته ی مسئولان تولید و توزیع روغن بیش از نیاز کشور بوده و هیچ مجوزی هم برای افزایش قیمت صادر نشده است. روغن از جمله کالاهای اساسی است که در بازه زمانی فروردین ۱۴۰۰ تا فروردین ۱۴۰۱ افزایش قیمت چشمگیری را تجربه کرد؛ طبق بررسی های صورت گرفته قیمت هر لیتر روغن سرخ‌کردنی از ۹ هزار و ۶۰۰ تومان در فروردین ۱۴۰۰ به ۱۴ هزار تومان در فروردین ۱۴۰۱ رسید و حال همزمان با کمیاب شدن این کالای اساسی خبر از افزایش قیمت ۴۰ تا ۵۰ درصدی آن به گوش می‌رسد. داریوش محمودی، دبیر سابق انجمن روغن نباتی ایران، طی روزهای گذشته گفته بود تردیدی نیست که با حذف ارز ترجیحی قیمت کالاهای اساسی از جمله روغن ۱۰۰ درصد افزایش را تجربه خواهند کرد.
اما حسنی دبیرکل اتحادیه بنکداران مواد غذایی موضوع کمبود روغن در فروشگاه‌ها را رد و عنوان کرد: اکنون در بیشتر فروشگاه‌ها این محصول عرضه می‌شود. اما محدودیت‌هایی در عرضه وجود دارد که آن هم به دلیل جلوگیری از سودجویی محتکران و قاچاقچیان است
وی یادآور شد: پس از آغاز جنگ روسیه و اوکراین جهان با بحران کمبود روغن و کالاهای اساسی ازجمله گندم، جو، ذرت و … مواجه شد. در پی آن فرآورده‌های کشاورزی نظیر آرد نیز افزایش یافت. بدین ترتیب اکنون پتانسیل قاچاق کالاهایی همچون روغن و ماکارونی که وابسته به کشت کشاورزی هستند بالاست. در نتیجه طبیعی است که برخی فروشگاه‌ها اقدام به سهمیه‌بندی این کالا کنند.