مجلس پاسخگو

حمیدرضا ترقی - مجلس صرفاً یک نهاد پرسشگر نیست، بلکه یک نهاد پاسخگو هم هست. برخلاف تصوّر بسیاری که خیال میکنند مجلس با جعل قانون به دولت دستور میدهد، بعد هم سؤال میکند، استیضاح میکند، کارهایی از این قبیل میکند و پرسشگر است، بله، این وظایف وجود دارد، لکن پاسخگو هم هست مقام معظم رهبری ۱۴۰۳/۰۴/۳۱
رهبر معظم انقلاب اسلامی در اولین دیدار خودبا نمایندگان مجلس دوازدهم که به علت شهادت رئیس جمهورفقید آیه الله رئیسی همزمان با شروع بکار دولت چهاردهم شده است .دراجرای اصل 57 قانون اساسی که سه قوه زیر نظر ولایت فقیه انجام وظیفه میکنند نکاتی را بیان داشتند که باید سرلوحه کار و برنامه نمایندگان مجلس قرار گیرد :
نکاتی خطاب به نمایندگان مجلس شورای اسلامی
1-توجه به شأن پاسخگویی مجلس
مجلس صرفاً یک نهاد پرسشگر نیست بلکه یک نهاد پاسخگو هم هست
در درجه‌ اول به خدا
بعد هم در قبال مردم
مجلس یکی از ارکان کشور است، یک نهاد تصمیم‌گیر است، یک نهاد اقدام‌کننده است و هر مجموعه یا فرد تصمیم‌گیر و اقدام‌کننده پاسخگو هم هست. بنابراین، مجلس باید شأن پاسخگویی خودش را همیشه در نظر داشته باشد. وظایفی هست که باید انجام بدهد؛ اگر ندهد، مورد سؤال قرار میگیرد. کارهایی هست که باید نکند؛ اگر بکند، مورد ایراد قرار میگیرد. مجلس به چه کسی پاسخگو باشد؟ در درجه‌ی اوّل به خدا. ماها مؤمنیم، میدانیم روزی هست که از ما از جزئیّات کارهایمان و اعمالمان سؤال خواهد شد. شما یک قانونی را که جعل میکنید و وضع میکنید، یک حکمی را که امضا میکنید، باید جواب بدهید. همه‌ی ما باید به این مسئولیّت بزرگ فکر کنیم. این مسئولیّت در مقابل خدا است که از همه‌ی مسئولیّتها، از همه‌ی سؤالها بالاتر، خطیرتر و درخورِ اهتمامِ بیشتر است. بعد هم در قبال مردم. حالا مردم اگر چنانچه از مجلسی یک امر خلاف انتظاری را مشاهده کنند، یقه‌ی مجلس را البتّه نمیگیرند؛ یعنی سازو‌کار قانونی‌ای برای این کار وجود ندارد، لکن در رفتار آنها، در روش آنها، در واکنش آنها، انسان میتواند مشاهده کند رضایت آنها یا عدم رضایت آنها را.
ما در طول این چند ده سال داشته‌ایم مجالسی را که کارهایی کردند که مردم نپسندیدند این کارها را و‌ از این کارها خوششان نیامده؛ نتیجه این شده که عوامل آن کارها از چشم مردم افتادند. ما اینها را در این سالها تجربه کردیم و مشاهده کردیم. تک‌تک نمایندگان محترم باید به این نکته‌ی «پاسخگویی» توجّه داشته باشند؛ رفتارشان، گفتارشان، نطقشان، رأیشان، موضعگیری‌شان را با توجّه به این نکته تنظیم بکنند. 31/4/1403
حقیقتا از این زاویه تا کنون کسی به مجلس و قوه مقننه نگاه نکرده بود. نمایندگان احساس میکنند که به محض نماینده شدن مصونیت دارند و از پاسخگویی معافند و فقط باید مطالبه گری کرده و سوال و استیضاح کنند اگر خلاف قانونی مرتکب شدند رسیدگی به آن به بعد از اتمام دوره موکول شود و بعد از اتمام دوره حتی میزان اموال بدست آورده شان را هم به دستگاه قضائی اعلام نکنند .پاسخگوی رای خودشان به طرحها و لوایح نباشند و مسئولیت آثار و تبعات قانونی را که وضع کرده اند نپذیرند .
این راهبرد رهبری نمایندگان را نسبت به فعل یا عدم فعلشان پاسخگو میکند وآنها را موظف به پاسخگویی نسبت به رای و نظرشان در قانون گذاری یا نظارت بر اجرای قانون .میکند
مجلس شورای اسلامی یکی از سه قوه کشور و تعیین کننده مسیر حرکت دولت و سایر بخش‌هاست. لذا اهمیت کار نمایندگی و مسئولیت پذیری آن فوق العاده بالاست. اما متاسفانه تا کنون هیچ سازوکار رضایت بخشی برای نظارت برعملکرد نمایندگان و مسئولیت‌پذیر کردن آنها در قبال اختیاراتی که دارند ایجاد نشده است و با توجه به اینکه تنها مرجع تعیین چنین سازوکاری خود
مجلس است و تعارض منافع شخصی نمایندگان با تعیین این سازوکار، تصویب آن را بسیار بعید می‌کند.
راههای پاسخگو شدن مجلس و مجلسیان

1-بی اصلاح و اجرای طرح شفافیت (مسئله شفافیت برای نماینده گره خورده است به حساب‌کشی و پاسخگویی،(خصوصا با طرح مسئله شفافیت حقوق و دستمزد و شفافیت آراء) باید مفهوم را گره بزنیم به کارآمدی و مشارکت و جنبه‌های نظارتی و قانون گذاری نماینده و دلیل رای دادن وی به طرحها و لوایح)
2-تطبیق عملکرد مجلس در پایان هردوره بکساله با رهنمودهای مقام معظم رهبری .
3-تنظیم گزارش مستند کتبی هرنماینده از انجام وظایف نمایندگی خود به موکلین بصورت ماهیانه یا فصلی

4-نقد و بررسی بازخورد قوانین مصوب توسط کارشناسان رشته های مربوطه در رسانه ملی .
5-گزارش معاونت نظارتی مجلس از نحوه عمل به سوگند نمایندگی توسط هرنماینده و تایید آن بعنوان ملاک صلاحیت برای نامزدی دوباره او برای مجلس .
6-این پاسخگویی در مورد قوه مجریه از سوی مجلس دنبال میشود ولی ناقص است و نسبت به ترک فعل ها خلاف قانون عمل کردنها وتصمیماتی که به ضرر مردم گرفته است هنوز بازخواست و محاکمه ای صورت نگرفته ولی در مورد قوه قضائیه هم باید این امر پاسخگویی طراحی وتدوین شود تا اگر حکم غلطی توسط یک قاضی 11 سال یک فردی را درزندان بی جهت نگه داشته یا حکمی داده که نه مال دولت برگشته نه متهم فرصت جبران داشته .هم پاسخگوی این اشتباه خود باشد .
7-بی شک پاسخگویی نمایندگان به خداوند درقبال مسئولیتی که داشته اند بین خود آنها و خداست و ما نمیتوانیم دراین مورد از جانب خدا بازخواست کنیم اگر چه پاسخگویی به نحوه عملکردشان نسبت به رهنمودهای ولی فقیه بخش از آن‌را نشان خواهد داد.
8-ایجاد فرهنگ مطالبه گری و سوالگری در مردم نسبت به موکلانشان اگر چه فاقد یک مکانیزم منظم و دقیق است ولی میتواند از طریق احزاب و گزوههای سیاسی حامی نمایندگان نظام مند شده و برای هر نماینده مورد حمایت پرونده عملکردی تهیه و رفتار او رصد شده و تذکر و تشویق به موقع صورت گرفته و درنهایت عملکرد مثبت یا منفی او به اطلاع موکلین رسیده و در مراحل بعد مورد عنایت و توجه قرار گیرد .