مفاتیح الحیات به روایت ویراستار این اثر ارزشمند

در نخستین روزهای نمایشگاه بین‌المللی کتاب در تهران طی مراسمی از کتاب ارزشمند و بدیع «مفاتیح الحیات» رونمایی شد. یادداشتی که می‌خوانید ناظر به محتوای این کتاب و کم و کیف موضوعات مطرح شده در آن است.
باشد که این گام ارزشمند، گام‌های بلندتری را در پی داشته باشد. درست است که عبادت، انسان را به خدا نزدیک می‌کند، ولی آیا عبادت، تنها نماز و روزه و حج و زیارت است؟
گرچه کار خیر، موجب رضای خداست ولی آیا «خیر» تنها ذکر و تلاوت قرآن و دعا و نیایش است؟
اگر گفته‌اند: راه‌ها به سوی خدا به تعداد نفس‌های خلایق است، به چه معناست؟ کتاب عظیم «مفاتیح الحیات» که زیر نظر و اشراف حکیم متأله و فقیه فرزانه، حضرت آیت الله جوادی آملی در مؤسسه اسراء و با همکاری جمعی از محققان حوزوی تدوین شده است چرخه دیگری از دین و امور خداپسند و کارهای ثواب را نشان می‌دهد که معمولا مورد غفلت است و به عنوان آداب و رفتار و سن دینی به آنها پرداخته نمی‌شود.
برخی از این امور، مایه عمران و آبادی شهرها و آبادی‌هاست، برخی به حفظ محیط زیست و فضای سبز و درخت‌کاری و طبیعت بر می‌گردد و بعضی به تعامل شایسته با شهروندان، هم نوعان، همسایگان، خویشاوندان، دوستان و معاشران مربوط می‌شود و بعضی به رعایت بهداشت فردی و اجتماعی، سلامت جسمی و روانی، صله رحم، رسیدگی به یتیمان بی سرپرستان و سالمندان و فقیران و بی کاران و معلولان و اسیران و... ارتباط می‌یابد.
پس تنها ذکر و دعا و صلوات نیست که ثواب دارد و یک عمل عبادی به شمار می‌رود بلکه اصلاح وضع جامعه و راه‌سازی و جاده‌کشی و گل‌کاری و آبیاری درختان و توسعه جنگلها و مراقبت از محیط زیست هم ثواب دارد و انسان را به خدا نزدیک می‌کند.
تنها نماز شب و تهجد و خلوت و راز و نیاز نیست که بهشت آفرین است، بلکه آب دادن به تشنه، سیر کردن یک گرسنه، قرض دادن به یک محتاج، شاد کردن یک مؤمن، رفع گرفتاری از مردم، خوش‌رویی و خوش‌خویی در معاشرت، همدیدی با داغ‌دیدگان، استفاده بهینه از امکانات طبیعی، هدر ندادن نعمت‌ها، دوری از اسراف در آب و غذا و سوخت و انرژی، رعایت حق کارگر و کشاورز و نیازمند و از کار افتاده و همسایه و همکار و ... همه اینها در دین ما از امور «مطلوب» و «خیر» است و ثواب دارد.
این رویه تعالیم دین، کمتر مطرح شده است.
انسان نسبت به خودش هم وظیفه دارد. اغتنام فرصت و بهره‌وری از عمر، حفظ سلامت روح و روان و اخلاق، حفظ تجارت، حفظ تندرستی و بدن، دفاع از دین و مملکت، دفع تجاوز دشمن، وظیفه متقابل حکومت و مردم،تکلیف مسئولان نسبت به زیردستان، فراگیری بهترین و لازم‌ترین دانش‌ها و... از توصیه‌های دین است.
حتی رعایت حقوق حیوانات، آبزیان، چهارپایان اهلی و وحشی و پرهیز از بار اضافه زدن بر حیوانات باربر و کار کشیدن از توان آنها و رسیدگی به آب و علوفه حیوانات و... ده‌ها امثال آن هم یک وظیفه است، هم ثواب دارد.
اینها همه به نوعی «سبک زندگی اسلامی» را نشان می‌دهد.
دین ما، سینمایی جذاب و زیبا دارد، به شرط آن که ما آن را زشت نشان ندهیم.
اگر «مفاتیح الجنان» مرحوم شیخ عباس قمی، بیشتر به ارتباط انسانی با خدا و مسائل مربوط به دعا و زیارت و نمازهای مستحب و ذکرهای مختلف می پردازد. جنبه فردی و پیوند انسان با خدا و معصومین را می‌رساند و اگر «مفاتیح الحیات» را جلد دوم مفاتیح الجنان معرفی می‌کنند برای آن است که مکمل آن و نشان دهنده روی دیگر سکه عبادت و بندگی و مسلمانی است.
امید است که این اثر نیز جایگاه مطلوب خود را در میان مردم بیابد و رویکرد اجتماعی و کاربردی اسلام را نشان دهد و همچنان که از نامش بر می‌آید «کلیدهای زندگی» باشد.
در این گنجینه دقیق‌تر بنگریم.


منبع: هفته نامه پنجره