مطالعۀ آیات کریمۀ ۱۰۲ تا ۱۱۵ سورۀ آل عمران تکالیف مهمی را برای ما معین می‌کند که با ابراز تعهد نسبت به ایفای درست آن تکالیف، امید و تلاش برای پیشرفت در جامعۀ ما جان تازه‌ای می‌گیرد و نگرانی از تأثیرگذاری ماندگار آزار دشمنان به امت اسلامی و ضرر زدن آن‌ها در میان ما رخت می‌بندد. با الهام گرفتن از چند واژۀ کلیدی در آن آیات به باز‌شناسی وظائفمان در این دوران می‌پردازیم:
کنتم خیر امة
امت، جماعتی است که هدف و مقصود مشترک دارند. هدف امت اسلامی، در سیر الی الله، دستیابی به رستگاری و کمال و در تخلق به اخلاق الهی است، البته با اعتصام به حبل‌الله و عمل به قرآن و خودداری از تفرقه و به یاد‌داشتن نعم الهی، و نیز با تأسّی به رسول‌الله (صلی الله علیه و آله وسلم) و تمسّک به عترت مطهر او. همان هدف و همین الگو است که امت اسلامی را برای کسب رتبۀ برتر در میان مردم عالم بسیج می‌کند. مهم‌ترین عامل در ارتقاء درجۀ امت اسلامی کسب و حفظ اقتدار معنوی با دوری از تفرقه و گام برداشتن برای الفت و اتحاد و برادری ایمانی و تقریب بین مذاهب است و لذا همۀ زیر مجموعه‌ها و عناصر امت اسلامی باید، قبل از هر فعل دیگر، نسبت به خنثی کردن توطئه‌های تفرقه افکنانه و تعصبهای جاهلانه و بدعتهای انحراف‌آمیز و تلاشهای تکفیری، و تبلیغاتی که در تمام این زمینه‌ها به نام دین و مذهب طراحی می‌شود و انجام می‌گیرد، اهتمام ورزند.
در این امت برتر، تبعیض نژادی و زبانی و قبیله‌ای و جغرافیایی مطرح نیست؛ آنچه مطرح و قابل اعتنا است کوشش پرهیزگارانۀ عناصر تشکیل دهندۀ امت برای سبقت جستن بر یکدیگر در رساندن کلّ امت بدان رتبه، در حول محور قرآن و پیامبر اعظم، است. رقابت زیر مجموعه‌ها و عناصر برای کنار زدن یا حذف یکدیگر مطرح نیست؛ تلاش برای رساندن جمع به رتبۀ برتر اصالت دارد: هر عنصر، برتریِ خود را در کوششی که برای ارتقاء امت مبذول می‌دارد، محقَّق می‌داند و برتری او در اعتلای جمع معنا می‌یابد. تا موقعی که امت اسلامی رتبۀ برتر پیدا نکند، هیچ عنصری از عناصر تشکیل دهندۀ امت نمی‌تواند مدعی کسب امتیاز شود. پیدایش و افزایش خودخواهی و خودبینی و خودپسندی و خود برتربینی و خودکامگی در میان جوامع و عناصر امت اسلامی، آرزو و خواستۀ دشمنان اسلام و مسلمانان و بنابراین مذموم و مردود و مهلک است.
اخرجت للناس
خدای متعال چنان برتری را برای امت اسلامی برحقّ می‌داند و این چنین مقرر فرموده است: برتریِ امت اسلامی بر سایر امم، امتی که هم در اهداف و آرمان‌ها و هم در روش‌ها، به اتکاء اسلام ناب یعنی کامل‌ترین شریعت، بر دیگران امتیاز می‌یابد.
طبیعت و ذات آن برتری غبطه برانگیز است و دیگران را نیز متمایل به همان اهداف و آرمانهای امت اسلامی می‌کند؛ آن برتری مزیتی نیست که به حسد و آتش سوزان و تخریبی آن در دیگر امت‌ها علیه امت اسلامی دامن زند، بلکه در نهایت راه تکامل عمومی مردم عالم و تکریم آن‌ها را هموار می‌کند. عناصر امت اسلامی، در هر دورانی و در هر سرزمینی که باشند، بین خودشان یا دیگران، دعوت‌کننده به نیکی‌اند. از آن‌ها، در میان بشریت، بدی و کاستی و پستی و حقد تراوش نمی‌کند. برنامه‌ها و فعالیتهای خود را به گونه‌ای مدیریت می‌کنند که به رشد مردم بینجامد و بر هدایت آن‌ها بیفزاید و در کل به کاهش غیّ و در نهایت به محو گمراهی منجر شود.
تأمرون بالمعروف
نیل امت اسلامی بدان رتبۀ برتر در جهان الزاماتی دارد: آنچه را، با توجه به شرایط زمانه، پسندیده و معروف است بشناسند و بشناسانند و مگذارند به بوتۀ فراموشی سپرده شود؛ ویژگیهایی نظیر صداقت، امانت، قناعت، عفت و ایثار را، که بخصوص امروز آماج ترفندهای بدخواهان امت اسلامی است، هر نسلی به یاد آورد و بدان ببالد و با درست عمل کردن و تحقق آن‌ها به برازندگی برسد و سپس با فرمان دادن به عمل و احترام به آن‌ها، باعث ترویج و اشاعۀ چنان خوبیهایی شود؛ این‌ها، ضمناً، مدارج کسب رتبه است و هیچ جامعۀ مسلمانی به خاطر تلاش برای استحکام آن‌ها شماتت نمی‌شود. تضعیف آن ویژگی‌ها لطمات جانکاه و خسارات غیر قابل جبرانی به جوامع و عناصر امت اسلامی وارد می‌آورد.
تنهون عن المنکر
مراقبت همگان در امت اسلامی بر عدم شکل‌گیری و انتشار بدی‌ها و زشتیهای جدید و نیز مهار منکراتِ به ارث رسیده از گذشته و حذف تدریجی آن‌ها از تکالیف اساسی است؛ بی‌توجهی بدان‌ها به تسلط حکومتهای ستمگر بر سرزمینهای اسلامی منجر می‌شود و راه تکامل و رشد را می‌بندد. در این روزگار ویژگیهایی نظیر: افتراء، خیانت، دورویی، تملّق، تبرّج، اسراف و تبذیر، ربا، تنبلی، ویژه‌خواری... به سرایت فساد و فحشاء می‌انجامد و راه را برای قطع امید از خود و متوسل شدن به بیگانگان هموار می‌نماید. پس با رصد دائمی شرائط اجتماعی باید مصادیق منکرات و ریشه‌ها و عوامل مؤثر آن کاملا شناسایی شوند و آنگاه با برنامه‌ای خستگی‌ناپذیر به محدود کردن زمینۀ تأثیرگذاری و در نهایت حذف کامل آن‌ها مبادرت شود. این تلاشهای آگاهانه و دقیق ضمنا به مفهوم پیشگیری از فروپاشی ارزشهای انسانی و مقابله با انحطاط است.
تؤمنون بالله
تلألؤ جلوه‌های ایمان در جوامع اسلامی و ازدیاد مستمرّ آن نزد مسلمانان شاخصی است برای ارزیابی حرکت امت اسلامی به سمت ارتقاء: نفوذ خداپرستی و اعتقادات توحیدی در تمامی ارکان زندگی، حفظ اخلاص در ایمان، احترام به مقدسات، اداره‌کردن جوامع برپایۀ احکام شرع، استقرار نظام مردم‌سالاری دینی، معرفی و ترویج سبک زندگی قرآنی.... در این زمینه از کاهش هوشیاری نسبت به جریاناتی که اصول دین و اساس ایمانِ به خدا را هدف قرارداده‌اند یا دین خدا را به ابزار منویات دنیوی تبدیل نموده‌اند، باید خود را مصون نگهداریم و مگذاریم نشاط ایمانی و اجابت دعوت الهی، که رمز حیات طیبه است، به عادات روزمره تغییر ماهیت بدهد و در لقلقه‌های زبانی مستهلک شود و امر به معروف و نهی از منکر که ضامن حفظ و ازدیاد ایمان است کمرنگ گردد و امت برتر شدن مسلمانان را مانع شود.
امت برتر
سید مصطفی میرسلیم
۱۳۹۳/۵/۴
