دروازه شانگهای به روی ایران باز خواهد شد؟

به گزارش نما به نقل از دیدبان، دولت یازدهم تلاش های بسیاری برای توسعه روابط خارجی میکند. در راستای این تلاش ها دولت سعی دارد تا عضویت خود را در سازمان شانگ های از عضو ناظر به عضو دائم تبدیل کند. روحانی با سفر شش روزه خود به تاجیکستان و قزاقستان و حضور در اجلاس سالانه شانگ های سعی کرد تا موانع عضویت ایران را برطرف کند. علاوه بر این، روحانی در این سفر توسعه روابط با روسیه و چین را در دستور کار خود قرار داده است. با توجه به اهمیت سفر روحانی به بررسی این سفر و نتایج آن میپردازیم.

برنامه سفر

حسن روحانی در این سفر در اجلاس سالانه شانگهای به عنوان عضو ناظر حضور یافت. روحانی در کنار دیدار با روسای جمهور قزاقستان، تاجیکستان، ترکمنستان، ازبکستان، افغانستان و وزیر امور خارجه هند، در مهم ترین دیدارهای خود با رئیس جمهور روسیه و چین ملاقات کرد.

روحانی در این سفر دیدگاه های جمهوری اسلامی ایران را در مورد مسائل منطقه، تروریسم و افراطی گری بیان کرد. در حاشیه این سفر نیروگاه «سنگ دو» که ماحصل تلاشهای مهندسین ایرانی است به بهره برداری رسید.

تاجیکستان و قزاقستان: دو کشور مستعد همکاری

تاجیکستان با توجه به اینکه از کشورهای فقیر منطقه است قابلیت خوبی برای سرمایه گذاری ایران را دارد. ایران تا به حال دو طرح عمرانی را در این کشور به سرانجام رسانده است. دولت با سرمایه گذاری در صنعت آلومینیوم و بسته بندی و هچنین بخش کشاورزی می تواند رشد اقتصادی کشور را افزایش دهد. از سوی دیگران کشور قزاقستان کشوری با منابع اولیه ارزشمند است که با احداث خط آهن خزر به راحتی میتواند به یک متحد اقتصادی سودآور برای ایران تبدیل شود. اشتراکات دینی و فرهنگی با کشورهای این منطقه زمینه مناسبی را برای تعامل با این کشورها فراهم کرده است. این زمینه ها در دیدار روحانی بارئیس جمهور تاجیکستان مطرح و مورد بحث قرار گرفت.

نیازهای شانگهای به ایران

ایران با توجه به موقعیت ژئوپولتیک مناسبی که دارد دروازه ای برای تجارت اعضای سازمان به حساب می آید و این امر به کشور ما جایگاه ویژهای در بین اعضای سازمان داده است. طرح راه آهن قزاقستان، ترکمنستان و ایران که امسال افتتاح خواهد شد، این جایگاه را افزایش خواهد داد. از سوی دیگر هند و چین نیاز مبرمی به منابع انرژی ما دارند. این نیاز با رشد صنایع این دو کشور پرجمعیت رو به گسترش است و ایران از امتیاز ویژه ای در این عرصه برخوردار است. از سوی دیگر روسیه از گسترش جریانات تکفیری تروریستی نگرانی هایی دارد و می داند که ایران بازیگر اصلی در مبارزه با این گروه هاست. همچنین روسیه برای جلوگیری از ورود مواد مخدر از افغانستان به مرزهایش به کمک نظامی و امنیتی ایران محتاج است.[3]

سازمان شانگهای به مثابه پل عبور از تحریم

اگر چه هنوز ایران عضو دائم این سازمان نشده است و عضو ناظر است اما حضور بیشتر در این سازمان منافع گسترده تری را برای ما به همراه خواهد داشت. از یک سو با گسترش روابط ما با کشورهایی مثل تاجیکستان، قرقیزستان، ترکمنستان علاوه بر پویایی اقتصادی، جایگاه و سطح نفوذ جمهوری اسلامی را گسترش خواهد داد. این کشورها میتوانند در مجمع عمومی سازمان ملل، به عنوان متحدان خوبی برای ایران محسوب شوند. به طور کلی این سازمان میتواند نقشی موثر برای جلوگیری از بسط قدرت آمریکا در منطقه داشته باشد.

از طرف دیگر مهم ترین اعضای این سازمان چین، هند و روسیه هستند. چین و هند بزرگترین رقیب و تهدید برای کشورهای غربی و آمریکا به حساب می آیند. در شرایط فعلی روسیه از سوی کشورهای غربی و آمریکا تحریم شده است و رقابت تجاری، اقتصادی و نظامی چین با آمریکا و غرب در حال افزایش است. ایران با نزدیکی به این دو کشور می تواند پویایی خود را در سیاست خارجی حفظ بکند. همچنین ایران از این رابطه میتواند در مذاکرات با غرب و آمریکا به خوبی برای مهار طرف مقابلش استفاده بکند و این رابطه را جایگزین رابطه با غرب نشان بدهد. نزدیکی به این دو کشور باعث تزلزل در مواضع آمریکا و غرب علیه ما می شود. این دو کشور در مذاکرات هستهای موضع مخالف خود با آمریکا را همچنان حفظ کرده اند و این موضع مخالف باعث تقویت جایگاه ایران در مذاکرات شده است.

چین، هند و روسیه با داشتن اقتصادی پویا میل زیادی برای تعامل اقتصادی با ایران دارند و خود را ملزم به رعایت تحریم های غربی- آمریکایی نمیدانند. این رابطه میتواند اثر به سزایی بر روی تحریم ها بگذارد و ایران را از محدوده تحریم ها بیرون بیاورد. این روابط اثر تحریم ها را به شدت کاهش خواهد داد و ابزار تحریم را برای غربی ها را کم ارزش خواهد کرد.

اعضای این سازمان در زمینه های امنیتی هم تعامل دارند. ایران با ورود به این سازمان میتواند تاثیر خود را در منطقه افزایش دهد. حضور ایران در این پیمان نظامی همچنین زمینه های امنیتی برای شکل گیری "کارتل گاز منطقه ای دریای خزر" را فراهم میکند.

چین و روسیه به عنوان دو عضو موثر این سازمان به دنبال ایجاد یک بانک برای کشورهای شانگهای هستند. تاسیس این بانک با سرمایه تقریبی30 میلیون یورو باعث تضعیف جایگاه دلار در مبادلات اقتصادی خواهد شد. این ابتکار باعث رهایی کشورهای سازمان از بانک جهانی پول خواهد شد و جایگاه آمریکا را در معادلات جهانی تضعیف خواهد کرد.

موانع ورود ایران به شانگهای

شاید برای شما سوال شده باشد چرا باگذشت سیزده سال از عمر سازمان شانگهای و با وجود این منافع چرا ایران تا کنون عضو دائمی این سازمان نشده است؟

ورود دائمی ایران به این سازمان با موانعی روبه رو است. این موانع به اختصار عبارت است از:

در سال ۱۳۸۹ش آیین نامه اولیه ای در نشست سران در شهر تاشکند به تایید سران رسید که یکی از شرایط اعطای عضویت کامل به کشور متقاضی «تحت تحریم نبودن کشور متقاضی در شورای امنیت سازمان ملل» است. به نظر می رسد سازمان میلی به ورود در منازعات بین المللی ندارد. با توجه به تحریم های موجود ایران در حال حاضر نمی تواند به عضویت دائمی سازمان دربیاید.

چین و روسیه به دلیل پرونده هسته ای ایران مخالف حضور ایران بودند. این مخالفت با مذاکرات جدید هسته ای و افزایش منازعات روسیه با طرف های غربی این مخالفت تلطیف شده است.

ازبکستان و قزاقستان به طور سنتی میل چندانی به عضویت ایران نداشته اند. این دو کشور میل دارند که نقش اصلی را در منطقه داشته باشند و حضور ایران را مانع خود می دیدند. این مخالفت با بهبودی روابط قزاقستان و ایران وهمچنین حمایت چین و روسیه از ایران برطرف شده است.

مانع نهایی منع قانون اساسی ایران است. طبق قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران از ورود به ساختارهایی که یک بلوک سیاسی و نظامی علیه طرف های سوم باشند، منع شده است. البته این مانع هم میتواند با اصلاح قانون اساسی مرتفع بشود.

فرجام سخن

در پایان باید گفت که سازمان شانگهای فرصت مناسبی برای گسترش همکاری های اقتصادی محسوب می شود. معتقد است که عضویت دائم در این سازمان میتواند صادرات ایران را افزایش دهد. از سوی دیگر این رابطه جایگاه ایران را در سطح منطقه ارتقا می دهد. همچنین رابطه نزدیکتر با چین و روسیه در منازعات بین المللی نظیر پرونده هسته ای راهگشا خواهد بود.