سفارشات دقیق قرآن درباره نحوه تنظیم اسناد تجاری

به گزارش تراز بزرگترين آيه‏ قرآن، آيه ۲۸۲ سوره مبارکه بقره است كه درباره مسائل حقوقى و نحوه تنظيم اسناد تجارى سخن می گوید. اين آيه نشانه دقّت نظر و جامعيّت اسلام است كه در دوره جاهليّت و در ميان مردمى عقب افتاده، دقيق ترين مسائل حقوقى را طرح كرده است.
در بخش ابتدایی این آیه آمده است:
«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ إِذَا تَدَايَنتُم بِدَيْنٍ إِلَى أَجَلٍ مُّسَمًّى فَاكْتُبُوهُ وَلْيَكْتُب بَّيْنَكُمْ كَاتِبٌ بِالْعَدْلِ وَلاَ يَأْبَ كَاتِبٌ أَنْ يَكْتُبَ كَمَا عَلَّمَهُ اللّهُ...»
«اى كسانى كه ايمان آورده ‏ايد، هنگامى كه دينى را تا مدت معينى (به خاطر گرفتن وام يا داد و ستد) به يكديگر بدهكار شديد آن را بنويسيد و بايد نويسنده ‏اى (سند آن را) در ميان خودتان به عدالت بنگارد، و هرگز نبايد نويسنده از نوشتن آن- همانگونه كه خدا به وى آموخته- امتناع ورزد...»
سه نکته کوتاه:
* كلمه «تداينتم» از «دَين» به معناى بدهى، شامل هرگونه معامله غير نقدى، وام و خريد سَلَف مى‏ شود. یعنی در هرکدام از این معاملات مطابق این سفارش قرآنی باید شاهد گرفته شده و سند -به شرحی که در ادامه آیه بیان خواهد می شود- مکتوب شود.

** در حديث آمده است: اگر كسى در معامله سند و شاهد نگيرد و مالش در معرض تلف قرار گيرد، هرچه دعا كند، خداوند مستجاب نمى كند و مى فرمايد: چرا به سفارشات من عمل نكردى؟!

*** این آیه به موضوع دقت در نگارش اسناد تجاری در حقوق فردی اشاره دارد لکن باید توجه داشت که اگر دقّت در حفظ حقوق فردى ضرورى است، حفظ بيت‏ المال به مراتب ضرورى تر است! اینجور نباشد که برای معاملات شخصی خودمان دقت تمام را به خرج دهیم ولی وقتی نوبت به بیت المال می رسد حاتم بخشی کنیم و بگوییم به ما مربوط نیست.