وضعیت قم در دوران پهلوی

عکس خبري -وضعيت قم در دوران پهلوي

در دوره پهلوی، قم نیز همچون سایر شهرها، وارد عرصه تجدد شد. اولین بار همسر و دختران رضاشاه، در سال 1305ش بدون حجاب به قم آمدند.

به گزارش نما به نقل از پایگاه خبری تحلیلی کریمه، در دوره پهلوی، قم نیز همچون سایر شهرها، وارد عرصه تجدد شد. اولین بار همسر و دختران رضاشاه، در سال 1305ش بدون حجاب به قم آمدند که سبب اعتراض یکی از روحانیون با نام شیخ محمد تقی بافقی به آنان شد و روزهای بعد، رضاشاه به قم آمده، فرد معترض را کتک زد!

این نخستین برخورد سیاسی در شهر قم بر ضد حکومت پهلوی است که در سال بعد، با قیام آقا نوراللّه‏ نجفی از رهبران مشروطه اصفهان بر ضد دولت رضاخان ادامه می‏ یابد و پس از آن با آغاز سخت‏گیری‏ های دولت، متوقف می‏ گردد.

پیشرفت عمرانی در قم، در این دوره با آرامی ادامه یافت. نخستین خیابان‏ های جدید شهر در سال 1307 ایجاد شد. پس از آن در سال 1316 ش راه آهن از مسیر قم گذشت. از سال 1344 ش به بعد راه‏های ارتباطی بین شهری از یک سو به تهران و از سوی دیگر به سمت اراک، اصفهان و کاشان، توسعه یافت. از این رو اهمیت قم، به عنوان نقطه عبور از مسیرهای جنوبی به سمت تهران از اواخر دوره قاجار به این سو، بیشتر آشکار می‏ گردد.

گفتنی است که فشار دولت برای پیشبرد اهداف تجدد گرایانه خود در قم، با اعتراض آیت ‏اللّه‏ حاج شیخ عبدالکریم حائری روبرو می گردد، اما دولت، بی توجه به آنان با قاطعیت در تعطیلی مدارس دینی، خلع لباس روحانیون و مبارزه با روضه خوانی و تلاش برای کشف حجاب از زنان ادامه می‏ دهد و به این ترتیب، خشم روحانیون را به صورت نهفته، بر می ‏انگیزد.

همچنین در تمام دوره پهلوی ترکیب معماری آستانه حضرت معصومه (س) در قم، تغییری نمی ‏یابد، جز آن که بخش مهمی از قبرستان سمت شمال شرقی آستانه که در قرن‏ های نخست هجری به قبرستان بابلان شهرت داشت به جز آنچه که امروزه به نام قبرستان شیخان از آن برجای مانده، بخشی به صورت زمین مسطح و بخشی به صورت پارک در می‏ آید.

ناگفته نماند که بخشی از توسعه عمرانی شهر، توسط تولیت و نیز مراجع تقلید صورت می ‏گرفت که از آن جمله تأسیس کتابخانه بزرگ شهر توسط یکی از مراجع تقلید به نام آیة اللّه‏ شهاب الدین مرعشی نجفی در سال 1353 ش، بود که در حال حاضر، این کتابخانه بزرگ‏ترین مجموعه خطی را در میان کتابخانه‏های ایران، در اختیار دارد.

از سویی دیگر ویژگی سیاسی عمده شهر قم ورود آن به صحنه سیاسی در اواخر سال 1339 و اوایل سال 1340 است. ورود امام خمینی (ره) به عرصه سیاست، و روش انقلابی وی که همراهی شمار زیادی از روحانیون جوان را با خود داشت، سبب پدید آمدن فضای مبارزاتی تازه‏ای در برابر رژیم پهلوی شد.

از این رو خشونت ‏های سیاسی در طول چهار سال ادامه داشت تا آن که رژیم، با تبعید ایشان به ترکیه و عراق، و با تکیه به روش‏های استبدادی، اوضاع را آرام کرد؛ اما پس از آن، همواره قم، کانون اعتراض بر ضد رژیم بوده و با نشر کتاب و اعلامیه و اعزام روحانیون برای تبلیغ در ایام محرم و رمضان به روستاها، در نشر اندیشه ‏های انقلابی می ‏کوشید.

طی سالها، شمار زیادی از علمای این شهر دستگیر و زندانی شدند. پس از درگیری طلاب با مأموران دولتی در خرداد 1354 و بسته شدن مدرسه فیضیه، نخستین جرقه انقلاب در 19 دی ماه 1356 در همین شهر زده شد و بعد از آن، دامنه‏اش به شهرهای دیگر نیز کشیده شد تا آن که در بهمن 1357 رژیم پهلوی سرنگون شده و دولت دینی که مرکزیت علمی آن در شهر قم بود، جایگزین آن شد.

جالب توجه است که به لحاظ فرهنگی، شهر قم پیش از انقلاب، چندین دبیرستان و تعدادی مدرسه ابتدایی و راهنمایی داشت. همچنین یک مدرسه عالی وابسته به دانشگاه تهران، در این شهر تأسیس شد.

همچنین سایر مراکز فرهنگی شهر عبارت از مراکز علمی دینی بودند. در این مراکز علاوه بر تعلیم و تربیت، چندین نشریه نیز انتشار می‏ یافت.

۱۳۹۳/۱۱/۱۶

اخبار مرتبط