حضرت ولي عصر(عج) و آخرين حجّت الهي که خير اهل الارض زمان ماست، در سحرگاه نيمه شعبان سال ۲۵۵ (ه. ق) چشم به جهان گشودند و اين شب مبارک که ميلاد موفور السرور آن حضرت است، احتمال دارد شب قدر نيز باشد، همان‌گونه که به برخي اعمال ليالي قدر در اين شب نيز سفارش شده است.(۱) نيمه شعبان، شب مبارکي است که در فضائل شباهت بسياري به ليالي قدر دارد و همان‌گونه که در برتري شبهاي قدر فرموده‌اند که« فإنّها ليلة آلي ا... علي نفسه الا يردّ سائلاً له فيها ما لم يسأل معصية».(۲) در فضيلت شب نيمه شعبان نيز نبي مکرم اسلام صلي ا... عليه و آله و سلم فرمود که خداوند در شب نيمه شعبان به اندازه موي گوسفندان قبيله بني‌کلب بندگانش را مي‌آمرزد: يغفر ا... ليلة النصف من شعبان من خلقه بقدر شعر معزي بني‌کلب(۳) و اين سخن، کنايه از فراواني آمرزيده شدگان در آن شب مبارک است. کلام نوراني ديگري از امام صادق(عليه السلام) نشان مي‌دهد نيمه شعبان نيز در حدّ خويش، شب قدر و واجد يکي از درجات تقدير امور است. ايشان در برابري اين سنت با ليالي مبارکه قدر فرمود: «انّها الليلة التي جعلها الله لنا أهل البيت بإزاء ما جعل ليلة القدر لنبيناصلي الله عليه و آله و سلم»(۴)؛ همان‌طور که خداوند به پيامبرصلي ا... عليه و آله و سلم شب قدر مرحمت فرمود، به ما اهل بيت نيز نيمه شعبان را عطا کرد. امام محمد باقر(عليه السلام) در پاسخ پرسشي درباره فضيلت شب نيمه شعبان فرمود که با فضيلت‌ترين شب پس از ليلة القدر شب نيمه شعبان است که خداوند در اين شب فضل خويش را بر بندگانش ارزاني مي‌دارد و با منّ و کرم خود آنان را مي‌آمرزد، پس براي نزديکي به خداي سبحان در اين شب بکوشيد چون خداوند سوگند ياد کرده است که هيچ سائلي را تا وقتي که امر ناپسند و گناهي نخواسته است محروم نگرداند: هي أفضل ليلة بعد ليلة القدر؛ فيها يمنح ا... تعالي العباد فضله و يغفر لهم بمنّه. فاجتهدوا في القربة إلي ا... (تعالي) فيها، فإنّها ليلة آلي الله تعالي علي نفسه ألا يرد سائلاً له فيها، ما لم يسئل معصية و… فاجتهدوا في الدعاء و الثناء علي الله (عزّ وجلّ).(۵) پيامبر گرامي اسلام صلي ا... عليه و آله و سلم نيز شب نيمه شعبان به عايشه فرمود که در نيمه شعبان اجل‌ها نوشته و ارزاق قسمت مي شود و خداي عزّ وجلّ در اين شب بيش از موهاي بزهاي قبيله بني‌کلب، بندگانش را مي‌آمرزد و فرشتگان را به آسمان دنيا و از آنجا به زمين نازل مي‌کند و در اين نزول ابتدا در مکه فرود مي‌آيند: اما تعلمين أيّ ليلة هذه؟ إنّ هذه الليلة ليلة النصف من شعبان؛ فيها يکتب اجال و فيها تقسم أرزاق و إنّ الله (عزّوجلّ) ليغفر في هذه الليلة من خلقه أکثر من عدد شعر معزي بني کلب و ينزل الله (عزّوجلّ) ملائکة إلي السماء الدنيا و إلي الأرض بمکة.(۶)
راز همتايي ليله ميلاد امام زمان(عج) با شب قدر
انسان کامل معصوم که مصاديق منحصر آن عترت طاهره‌اند عِدل و همتاي قرآن حکيم است و براساس حديث متواتر ثقلين به هيچ وجه از يکديگر جدايي نمي‌پذيرند. قرآن تجلّي کتاب تدويني خدا و انسان کامل معصوم تجلّي کتاب تکويني اوست. همان‌طور که با نزول قرآن در ظرف زماني معيّن، آن ظرف معهود، قدر يافته و شب قدر مي‌شود، با تجلّي امام معصوم و تنزلش از مخزن غيب الهي در ظرف زمان معيّن، آن ظرف شخصي قدر پيدا مي‌کند و شب قدر مي‌شود، زيرا هرچند ممکن است زمان و زمين به واسطه صدورشان از منبع غيب الهي حَظّي از قداست داشته باشند؛ امّا آنچه مايه شرافت زمان است همانا متزمّن و آنچه مايه فخر مکان است همانا متمکّن است. بر طبق اين بيان جامع، ميلاد ولي معصومي که معادل قرآن مجيد است، حقيقت او و نبوّت يا امامت او مستلزم شب قدر شدن خواهد بود. و برهمين اساس آنچه درباره حضرت صديقه کبري، فاطمه زهرا(عليهاالسلام) و نيز درباره ميلاد حضرت خاتم الاولياء(عج) مبني بر تطابق حقيقت آن ذوات مبارک با ليلة القدر يا معرفي ميلاد آنان به عنوان شب قدر مطرح مي‌شود، از سنخ تمثيل است نه تعيين، همچنان که در دعاي شب مبعث رسول اکرم صلي ا... عليه و آله و سلم سخن از جريان تجلي اعظم به ميان مي‌آيد: اللّهمّ إنّي أسئلک بالتجلّي الأعظم في هذه الليلة من الشّهر المعظّم والمرسل المکرّم.(۷) روايات معصومان(عليهم السلام) نيز گوياي تبيين پيوند ناگسستني قرآن و عترت‌اند و همسو با حديث ثقلين، گواه جدايي ناپذيري اين دو حقيقت و احکام آنها از يکديگرند. همين پيوستگي در مقام معرفت نيز جريان دارد. ائمّه(عليهم السلام) براي معرفي خود از قرآن کمک مي‌گيرند و براي شناساندن قرآن از حقيقت خودشان سخن مي‌گويند، زيرا هيچ يک را بي ديگري نمي‌توان شناخت. از آنجا که حضرت خاتم الاوصياء حجة بن الحسن المهدي(عج) عصاره فضائل اهل بيت وحي(عليهم السلام) بلکه تمام انسانهاي کامل است، ظرف زماني تجلّي او از مخزن غيب الهي در نشئه مُلک در ميان ساير ايام مبارک و مواليد حجج الهي(عليهم السلام) برجستگي خاص و ويژه‌اي يافته است که در پرتو آن هم تراز ليالي قدر، بلکه شبي از شبهاي محتمل قدر به شمار مي‌آيد. گويا در عصر ما که زمان ولايت آن آخرين ولي معصوم است، مقدرات عالم در مراتبي رقم مي‌خورد که از شب ميلاد آن حضرت در نيمه شعبان آغاز مي شود و در شبهاي ماه مبارک رمضان يکي پس از ديگري تثبيت مي‌شود.
عيد ميلاد امام عصر(عج)
قرآن کريم بزرگداشت و گرامي داشت آيات خدا را از نشانه‌هاي تقواي قلوب و صفات متقيان مي‌داند: ومَن يُعَظِّم شَعئِرَ اللهِ فَاِنَّها مِن تَقوَي القُلوب (۸) و وجود گرامي امام معصوم از برترين آيات، نشانه‌ها و شعائر آن ذوات قدسي الهي است و تکريم و بزرگداشت در ايام ميلاد يا شهادت، مصداق تعظيم شعائر خداي سبحان است؛ اما در بزرگداشت ائمه هدايت به ويژه امام عصر(عج) کاري شايسته انجام است که در پرتو آن، کشور امام زمان(عج) تا ظهور حضرتش به قدر امکان از خطرها مصون بماند.
برخي اعمال با نيمه شعبان سنخيت ندارد
برخي از اعمال که در اين اعياد شريف صورت مي‌پذيرد، مانند تهيه کيک‌هاي بزرگ، چراغاني‌هاي زيبا و شادباش گفتن، در برخي موارد کاملاً بي‌ارتباط به ميلاد شريف عصاره هستي است، به گونه‌اي که در چين کمونيست، ژاپن يا ساير ممالک الحادي و در عيدهاي موهوم و بي‌اساسي که هيچ بهره‌اي از حقيقت ندارند، اين اعمال انجام مي‌شود، در حالي که بايد اين جشنهاي بزرگ و ايام خجسته را به برنامه‌ها و اعمالي زينت داد که با مولود آن عيد پيوند داشته باشند و چون از دستاوردهاي ظهور حضرت بقية ا... الاعظم(عج) بلوغ عقول انسانها و کشف گنجينه‌هاي فهم بشر است، در چنين روزهايي خجسته سزاست به اموري پرداخته شود که رشد و تکامل فهم و عقل انسانها و منتظران آن حضرت را تأمين مي‌کند.آنجا که تلاش براي فهم و رشد عقل صورت مي‌گيرد، شايسته بزرگداشت عيد ميلاد حجة بن الحسن(عليه السلام) و جايگاه اهل انتظار است.
منابع:
۱ ـ ر.ک: اقبال الاعمال، ص ۲۱۴
۲ ـ الامالي، طوسي، ص۲۹۷؛ وسائل الشيعه، ج ۸، ص ۱۰۶
۳ ـ فضائل الأشهر الثلاثه؛ ص۶۱؛ بحار الانوار، ج ۹۴، ص ۸۶
۴ ـ الامالي، طوسي، ص ۲۹۷؛ مصباح المتهجد، ص۷۶۲؛ بحار الانوار، ج۹۴، ص۸۵
۵ ـ الامالي، طوسي، ص ۲۹۷
۶ ـ فضائل الأشهر الثلاثه، ص۶۲؛ بحار الانوار، ج۹۴، ص۸۹
۷ ـ البلد الامين، ص۱۸۳
۸ ـ سوره حج، آيه
اعمالی كه با نیمه شعبان سنخیت ندارند
حضرت آیت ا... جوادی آملی
۱۳۹۱/۴/۱۴
