تیر آخر اردوغان

به گزارش نما به نقل از بصیرت، سیل پناهندگان در هفته های اخیر به اروپا به طرز شگفت انگیزی افزایش یافته است. بیشتر این پناهندگان تبعه سوریه و عراق هستند.

با وجود این که بحران سوریه بیش از چهار سال است که شروع شده، چرا در شرایط کنونی این آواره ها راه اروپا را در پیش گرفته اند؟ البته پیش از این نیز آن ها به سمت اروپا روانه می شدند، اما تعداد آنها بسیار ناچیز بود. در این مطلب سعی می شود دلیل اصلی تشدید هجوم آوارگان به سمت اروپا در شرایط فعلی بررسی شود.

چنان که گفته شد، در شرایط کنونی بیشترین سهم از آوارگان عازم اروپا را شهروندان سوری تشکیل می دهند، هرچند در کنار آنان به آوارگان افغان و عراقی نیز اشاره می شود، اما در روزها و هفته های اخیر بیشترین تعداد آوارگان وارد شده به اروپا از سوریه به اروپا مهاجرت کرده اند و این درحالی است که بر اساس آمارهای آژانس آوارگان سازمان ملل متحد ورود آوارگان سوری به ترکیه که از سال 2012 آغاز و در ابتدای سال 2014 از مرز یک میلیون نفر گذشت در نوامبر 2014 با یک جهش 500 هزار نفری به رقم 1 میلیون و 550 هزار نفر رسید ولی در عرض 8 ماه گذشته، کمتر از 400 هزار نفر به آنان اضافه شده است. پس چگونه هجوم آنان به اروپا اکنون به یک باره حالت انفجارآمیز به خود گرفته است؟

در بخش خط سیر مسافرت آوارگان به اروپا قریب به اتفاق آنان از ترکیه و از طریق آب های مدیترانه خود را به سواحل یونان رسانده و از طریق صربستان به مجارستان و در نهایت به اتریش و آلمان می روند. در این مسیر با این که یونان خود درگیر بحران مالی است و موج مهاجران عرب و آسیایی نیز بار مشکلات آن کشور را دو چندان کرده، اما نکته مهم در این میان سواحل ترکیه به عنوان دروازه ورود به اروپاست که نقطه آغازین به شمار می رود.

با توجه به توضیحات فوق شیب ورود آوارگان به ترکیه تقریبا ثابت بوده و انفجاری در این وضعیت رخ نداده است که ترکیه از کنترل آوارگان ناتوان باشد و در اثر این ناتوانی آوارگان سوری به سوی اروپا روانه شده باشند. از سوی دیگر وضعیت مرزبانی ترکیه نیز در این مدت ضعیف نشده است که اکنون قادر به کنترل آوارگان نباشند. چرا که دلیلی برای این تضعیف وجود ندارد. با این مقدمه می توان چنین نتیجه گرفت که ترکیه همانند سه سال قبل قادر به کنترل آوارگان است و می تواند آن ها را در مرزهای خود کنترل کند، اما چرا ترکیه رغبتی به ادامه این سیاست ندارد و به یک باره مرزهای خود را برای هجوم صدها هزار آواره به سوی اروپا باز کرد.

انتخابات پارلمانی

حزب اردوغان در سال ها و ماه های اخیر شکست های سختی را متحمل شده است. این حزب که در 12 سال گذشته حزب بدون رقیب در ترکیه بود، در انتخابات پارلمانی نتوانست اکثریت کرسی ها را به دست آورد و به این ترتیب رؤیای اردوغان برای تغییر قانون اساسی بر باد رفت، بنابراین با سنگ اندازی های زیاد تمام تلاش خود را به کار گرفت تا از زیر بار دولت ائتلافی شانه خالی کند و سرنوشت پارلمان را بار دیگر به انتخابات زود هنگام بسپارد. اردوغان در انتخابات اخیر از کُردها شکست سختی خورد. بنابراین وی برای آن که بتواند در انتخابات زودهنگام آرای بیشتری کسب کند به ناچار باید برخی از آرای مختص به کردها را به سبد خود هدایت کند. در این مسیر وی با تشدید سرکوب ها علیه حزب پ.ک.ک تلاش دارد تا حامیان حزب دموکراتیک خلق که مورد حمایت کُردها است را از اطراف این حزب پراکنده کند، چرا که وی با متهم کردن حامیان اصلی این حزب در حمایت از پ.ک.ک سعی دارد این گونه وانمود کند که رأی دادن به این حزب به معنای رأی دادن به تروریست ها است، بنابراین در شرایط فعلی با تشدید حمله به پ.ک.ک به دنبال اهداف انتخاباتی است.

این حملات واکنش های مختلفی برانگیخته است. بنابراین اردوغان سعی دارد با بازکردن مرزها و خروج آوارگان به سمت اروپا افکار عمومی را از نبرد داخلی ترکیه منحرف و به سمت آوارگان هدایت کند. ترکیه با این کار رسانه های بین المللی را درگیر بحران آوارگان به اروپا می کند و آن ها را از درگیری هایی که اردوغان در مناطق کردنشین ترکیه به راه انداخته است، غافل می کند، در نتیجه با تشدید شرایط جنگی در این مناطق احتمال تقلب به نفع حزب حاکم عدالت و توسعه و به ضرر احزاب طرفدار کردها فراهم می شود؛ چرا که اروپای درگیر در بحران آوارگان و رسانه های آنان کمتر می توانند تمرکز خود را روی انتخابات این کشور و سلامت آن حفظ کنند. از سوی دیگر اردوغان با باز کردن مرزهای خود می تواند آرای ملی گراها را نیز جذب کند، چرا که هزینه آوارگان برای ترکیه بیش از 6 میلیارد دلار بوده و این امر مورد اعتراض ملی گراها قرار گرفته است.

از سوی دیگر اتحادیه اروپا با وجود آن که گروه پ.ک.ک را گروهی تروریستی اعلام کرده، اما در کشورهای عضو به پ ک ک اجازه داده اند که به فعالیت خود ادامه دهد . رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، اخیرا در مصاحبه خود با سی. ان. ان اینترنشنال از این اقدام اتحادیه اروپا انتقاد کرد و گفت: کشورهای اتحادیه اروپا اقامت اعضا سازمان تروریستی پ ک ک در اروپا را نادیده گرفته و فرصت قدرت نمایی را برای رهبران پ ک ک فراهم کرده اند . از این رو اردوغان که در حال حاضر مشغول نبرد با پ.ک.ک است، با روانه کردن هزاران آواره سوری قصد دارد به این اقدام اتحادیه اروپا واکنش نشان دهد و به نوعی انتقام بگیرد.

منطقه پرواز ممنوع

ترکیه از مدت ها پیش خواستار ایجاد منطقه پرواز ممنوع در شمال سوریه است. بنابر گفته رسانه های ترکیه ایجاد منطقه پرواز ممنوع به طول 90 کیلومتر و در حد فاصل شهرهای مارع و جرابلس سوریه در مجاورت مرزهای ترکیه خواهد بود و در برخی مناطق ممکن است تا عمق 50 کیلومتری خاک سوریه پیش برود. قرار است این منطقه به جایی امن برای مخالفان دمشق تبدیل شود و تعداد زیادی از آوارگان سوری نیز در آنجا اسکان داده شوند. اگرچه در مراحل اولیه آمریکا موافقت خود را با این طرح اعلام کرد، ولی به نظر می رسد کشورهای اروپایی چندان حامی این طرح نبودند. بنابراین ترکیه با بازکردن مرزهای خود قصد دارد مشکلات پناهندگان در خاک خود را به گوش اروپاییان برساند.

در واقع ترکیه قصد دارد با این اقدام هزینه های آینده که متوجه اروپا خواهد شد را به اروپاییان گوشزد کند. راه حلی که اردوغان برای رهایی از این مشکلات و هزینه ها به اروپاییان پیشنهاد می دهد موافقت آن ها با ایجاد منطقه پرواز ممنوع در شمال سوریه است.

ترکیه بازنده بزرگ بحران سوریه است و اکنون که زمزمه هایی برای اجماع جامعه جهانی بر راه حل سیاسی در سوریه به وجود آمده، ترکیه قصد دارد آخرین تیر خود را نیز به سمت دوستان اروپایی خود که بیشترین اعضای ناتو را تشکیل می دهند، رها کند تا شاید به هدف بنشیند و آن ها را از راه حل سیاسی در سوریه دور کند. هدف ترکیه از ایجاد منطقه پرواز ممنوع این است که با این کار هم بخش بزرگی از آوارگانی که اکنون در داخل خاک ترکیه هستند و فشار زیادی به آن کشور وارد می کنند را به سوریه بازگرداند و هم این که با استفاده از فضای ایجاد شده، مواضع کردهای سوریه را که هر روز مسحکم تر می شود، تهدید کند.

بنابراین ترکیه از ابزار پناهجویان و آوارگان سوری برای خروج ناتو از حالت انفعال استفاده کرده و سعی دارد اروپاییان را قانع کند که بشار اسد سرچشمه اصلی این آوارگان است و باید برداشته شود. از این روی ترکیه با باز کردن مرزهای اروپایی خود برای گسیل آورگان به سوی اروپا، در پی آن است تا از طریق انتقال بحران از خاور میانه و سوریه به اروپا و تحت فشار گذاشتن هم پیمانان خود در ناتو به خصوص آلمان، فرانسه و بریتانیا، این کشورها را مجبور به ورود سریع و فعال به بحران سوریه و دخالت نظامی در این کشور به منظور ساقط کردن بشار اسد از قدرت کند، تا از این طریق بتواند بر رقبای منطقه ای و جهانی خود یعنی ایران و روسیه فائق آید.

نتیجه

ترکیه در شرایط کنونی نسبت به آوارگان سوریه تنها نگاهی ابزاری دارد و سعی می کند از این ابزار بیشترین بهره برداری ممکن را ببرد. ترکیه برای انتخابات پارلمانی به سرکوب پ. ک .ک نیاز دارد و این امر می تواند واکنش های شدیدتری از سوی اتحادیه اروپا متوجه ترکیه کند، چرا که در سال های گذشته یکی از دلایل مخالفت اتحادیه اروپا با عضویت ترکیه، عدم رعایت حقوق بشر در ترکیه بوده است و حملات علیه گروه های داخلی می تواند اتحادیه اروپا را در موضع خود مصصم تر کند.

از سوی دیگر سیاست خارجی اردوغان در چهار سال گذشته شکست سختی را در مورد سوریه متحمل شده است و این می تواند آینده حزب عدالت و توسعه را با چالش های بیشتری مواجه کند. بنابراین اردوغان برای رهایی از این شکست به دنبال طرح منطقه پرواز ممنوع در شمال سوریه است تا از این طریق مخالفان دولت مرکزی سوریه را بیشتر تجهیز کند. در این مسیر ترکیه به حمایت اروپاییان نیاز دارد و با اهرم فشار آوارگان سوری، می خواهد نظر اروپائیان را به سوی اهداف خود جلب کند. ترکیه با این بازی ها طی سال های قبل ضربات زیادی را به ملت سوریه و عراق وارد کرده است و اکنون به شکل دیگری نگاه ابزاری خود به مردم منطقه را دنبال می کند. این موضع به تنفر بیشتر مردم منطقه از اردوغان و سیاست های دولت او منجر خواهد شد.