به گزارش نما - روزنامه شهروند نوشت: اصفهان یکی از بزرگترین شهرهای تولید صنایع دستی ایران به عنوان«شهر جهانی صنایع دستی» به ثبت رسید. این درحالی است که آمار صادرات صنایع دستی ایران و به‌طور مشخص شهر اصفهان در سال‌های اخیر رو به کاهش گذاشته و مسئولان هنوز نتوانسته‌اند راهکاری برای برون‌رفت از این شرایط پیدا کنند.
مهدی جمالی‌نژاد، شهردار اصفهان از تصمیم تازه شورای جهانی صنایع دستی درباره شهر اصفهان خبر داده و گفته است در آخرین نشست اجلاس منطقه‌ای آسیا- اقیانوسیه این شورا با ثبت جهانی اصفهان به‌عنوان «شهرجهانی صنایع دستی» موافقت کرده است.
به گفته او قرار است در ماه مهر برای گرامیداشت این رویداد مهم که به گفته او زمینه درخشش بیش‌ازپیش فرهنگ غنی اصفهان و دستاوردهای هنر دیرین این شهر را فراهم می‌کند جشنی با عنوان «شهر خلاق صنایع‌دستی در جهان» در اصفهان برگزار شود.
ثبت اصفهان به‌عنوان شهر جهانی صنایع دستی اگرچه این روزها و در شرایطی که رونق از بازار کسب و کار هنرمندان حوزه صنایع دستی رفته خبر امیدوارکننده‌ای باشد اما در شرایطی که تقاضا برای خرید و نیز صادرات صنایع دستی ایران و به تبع آن اصفهان سال به سال کاهش می‌یابد بسیاری از فعالان حوزه صنایع دستی معتقدند جهانی شدن اصفهان در این حوزه در شرایط حاضر که انبوه مشکلات و سوءمدیریت‌ها گریبان این حوزه را گرفته نمی‌تواند آنقدرها هم خبر امیدوارکننده‌ای باشد.
بازار چین در نقش‌جهان اصفهان
در اصفهان از هر کسی که دستی در کار هنر و صنایع دستی دارد بپرسی که حال و احوال و روزگارش چطور است؟ اولین جمله‌ای که می‌گویند شکایت از انواع و اقسام اجناس چینی در بازار هنر و صنایع دستی اصفهان است.
مجید محمدی، مدیر یک فروشگاه صنایع دستی در اصفهان می‌گوید: « اصفهان بیش از ٧٠درصد صنایع دستی کل ایران را تولید می‌کند چرا باید در شهری که مرکز هنر و صنایع دستی کشور است، اجازه فروش صنایع دستی چینی وجود داشته باشد؟ در سال‌های اخیر مشتریان ما به مراتب نسبت به گذشته کمتر شدند و با اینکه اصفهان در مرکز سفرهای گردشگران خارجی و داخلی است ما نسبت به سال‌های گذشته فروش بسیار کمتری داریم. بسیاری از همکاران ما که قبلا مغازه صنایع دستی داشتند کارشان را تغییر داده‌اند. مثلا الان فروش سوغات خوراکی به مراتب درآمد بیشتری دارد و مسافران مخصوصا مسافران داخلی ترجیح می‌دهند سوغات خوراکی بخرند و غیراز خوراکی هم هر چه از اصفهان می‌برند سوغات اصفهان نیست، سوغات چین است!»
به گفته او، یکی از مشکلاتی که از سال‌های پیش دامنگیر حوزه صنایع دستی شده واردات صنایع دستی چینی به ایران است؛ « ما به این موضوع خیلی اعتراض کردیم اما صدای فریاد ما به جایی نمی‌رسد. مصرف‌کننده اغلب به تنها معیاری که اهمیت می‌دهد قیمت است. در ایران هیچ برنامه تبلیغاتی و فرهنگی برای خرید صنایع دستی تولید داخل انجام نمی‌شود. همین تلویزیون چقدر به این موضوع می‌پردازد. سال‌هاست که گفته شده واردات صنایع دستی از چین و تایلند به معنای نابودی صنایع دستی داخلی است اما همچنان واردات صنایع دستی چین به ایران ادامه دارد.»
اینکه می‌گویند صنایع دستی چین وارد ایران می‌شود به این معنا نیست که روند و فرآیند مشخصی برای واردات مستمر صنایع دستی از چین به ایران وجود دارد و صنایع دستی چینی عمدتا به صورت قاچاق وارد ایران می‌شود. با وجود این اگر در تهران و دیگر شهرهای کشور خرید و فروش این صنایع دستی وارداتی صدای اعتراض کمتری را بلند می‌کند اما در شهری مثل اصفهان که یکی از مراکز اصلی تولید صنایع دستی ایران و قرن‌ها به هنر هنرمندان چیره‌دستی شهره بود که ماه‌ها کار می‌کردند تا یک اثر هنری ماندگار خلق کنند فروش صنایع دستی چینی ارزان قیمت محل اعتراض اکثریت هنرمندان و دست‌اندرکاران این حوزه است.
«حاج محمود» یکی از هنرمندان قلمزنی در اصفهان می‌گوید: «وقتی اعتراض می‌کنیم به ما می‌گویند برخورد می‌کنیم اما همین الان در نقش‌جهان بگردید ببینید چقدر جنس غیرایرانی می‌بینید که هیچ‌کدام هم مال اصفهان نیستند اما چون ارزان هستند از طرف مردم و مسافران انتخاب می‌شوند. از ما که گذشت اما با این شرایط چه انتظاری هست که نسل جدید بیایند و راه صنایع دستی را در اصفهان ادامه بدهند. الان بسیاری از هنرهای دستی دیگر جوینده‌ای ندارد وقتی سرنوشت ما را می‌بینند دیگر انگیزه‌ای ندارند که به این حرفه وارد شوند در این سال‌ها بسیاری از جوانانی که آمده بودند و سرمایه آورده بودند تا کار کنند ورشکسته شدند آنها هیچ وقت دوباره به این حوزه بازنمی‌گردند.»
به گفته «عباس»، یکی دیگر از دست اندرکاران تولید و فروش صنایع دستی در بازار اصفهان که یک مغازه نسبتا بزرگ فروش انواع ظروف مینا‌کاری دارد و این شغل را از پدرش به ارث برده است، یکی از راهکارهای موثر پیش‌بینی جرایمی برای فروش صنایع دستی چینی است؛ «اجناس چینی موجود در بازار همه قاچاق است، خب مگر نباید با فروش جنس قاچاق مبارزه کنند؟ ما از مسئولان خواستیم که فروشندگان این اجناس را جریمه کنند اما به نظرم آنها همه دست روی دست گذاشته‌اند تا صنایع دستی در اصفهان نابود شود. »
باید بازارهای تازه‌ای تعریف شود
جریمه کردن فروشندگان صنایع دستی چینی اما به این سادگی هم نیست. آنطور که بهمن نامورمطلق، معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری می‌گوید، یکی از مشکلات برای برخورد با واردات صنایع دستی چینی همین ورود آنها از مبادی غیررسمی است؛ «شما نمی‌توانید به راحتی ثابت کنید که فردی جنس قاچاق می‌فروشد. از سوی دیگر برای جریمه کردن افراد هم قانون لازم است درواقع باید پیشنهادی به مجلس برود که مشخصا جریمه‌ای تعیین شود و پس از تصویب آن سازوکار دریافت جریمه تعیین شود. »
به گفته نامورمطلق، یکی از مشکلات اصلی در حوزه صنایع دستی ایران قطع ارتباط و فاصله‌ای است که بین تولیدکنندگان صنایع دستی با بازارهای جهانی وجود دارد. به گفته او، بازارهای جهانی ظرفیت بالایی برای پذیرش و فروش صنایع دستی ایران دارند اما به دلیل اینکه عمده افراد فعال در این حوزه همچنان با اتکا به روش‌های سنتی محصولاتشان را تولید و عرضه می‌کنند در این زمینه سهمی از بازارهای جهانی را از آن خود نکرده‌اند.
عرضه صنایع دستی چینی در نقش‌جهان ممنوع شد
گلایه اصفهانی‌ها از فروش صنایع دستی چینی به‌ویژه در بازار نقش جهان درحالی است که این روزها پس از ثبت این شهر به‌عنوان شهرِ جهانی صنایع دستی، تصمیمات تازه‌ای برای حمایت از دست‌اندرکاران صنایع دستی اصفهان گرفته شده است.
فریدون اللهیاری، رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری اصفهان می‌گوید این سازمان در راستای حمایت از هنرمندان و صنایع دستی بومی اصفهان عرضه و فروش کالاهای چینی در میدان نقش‌جهان را ممنوع کرده است؛ «با توجه به افزایش تردد میهمانان خارجی در شهر اصفهان، ممنوعیت فروش صنایع دستی چینی در میدان نقش‌جهان اصفهان اجرا شده و فروش آن به میزان قابل توجهی در میدان کاهش یافته است.»
به گفته او در هفته‌های اخیر بعد از حضور رئیس آسیا اقیانوسیه در شورای صنایع دستی، پروپوزال ثبت اصفهان به‌عنوان ثبت جهانی به تأیید رسید و اصفهان با جایگاهی که در حوزه بین‌المللی در صنایع دستی پیدا کرده، قطعا در آینده پیشرفت‌های بسیاری خواهد داشت.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اصفهان درباره ممنوعیت فروش صنایع دستی خارجی در اصفهان هم گفت: «تلاش‌های بسیاری در حوزه معاونت صنایع دستی و اتحادیه صنایع دستی صورت گرفته تا همه چیز در این زمینه کنترل شود و درحال حاضر تقریبا در میدان نقش‌جهان صنایع دستی خارجی نیست، اما در حاشیه آن با کنترل صورت گرفته، ممنوعیت این موضوع اجرایی می‌شود.»
از اوایل دهه ٩٠ وضع صادرات صنایع دستی اصفهان رو به وخامت گذاشت و میزان صادرات به‌طور محسوس کاهش یافت. روند کاهش صادرات صنایع دستی اصفهان در سال‌های بعد هم تداوم پیدا کرد طوری که در‌سال ٩٣ هم دست‌اندرکاران تولید و صادرات صنایع دستی گفتند میزان تقاضا در بازار صنایع دستی نسبت به‌سال ٩٢ نصف شده و آنها هم ناگزیر با توجه به شرایط عرضه و تقاضا تولیداتشان را کاهش داده‌اند. درباره وضع صادرات صنایع دستی اصفهان در‌سال جاری اما حرف و نظرهای متفاوتی وجود دارد، هنرمندان و دست‌اندرکاران صنایع دستی اصفهان می‌گویند شرایط نسبت به گذشته تغییری نکرده است اما رئیس سازمان میراث فرهنگی اصفهان می‌گوید در سه ماهه نخست امسال ٢٥هزار و ٥١١ کیلوگرم صنایع دستی ازجمله پارچه قلمکار، مصنوعات خاتم، قلمزنی و انواع گلیم به کشورهای حاشیه خلیج فارس، عراق، ترکیه، هلند، آلمان، فرانسه، ژاپن و چین صادر شده است و صادرات پس از یک دوره کاهش، دوباره جان گرفته است.
صنایع دستی چینی، بازار اصفهان را نابود كرد
۱۳۹۴/۶/۲۸
