مهدی خانعلی‌زاده- یکی از بارزترین مؤلفه‌های مشارکت سیاسی به‌عنوان اقدام سیاسی که بر انتخاب سیاست‌های عمومی و انتخابات سیاستمداران منشاء اثر واقع می‌شود، انتخابات است. شرکت مردم در انتخابات به‌عنوان فرصتی برای تأاثیرگذاری و تعیین سرنوشت خود یکی از پارامترهای سنجش مردم‌سالاری در جوامع مختلف است و آمار این مشارکت میزان رضایت، مسئولیت‌پذیری و اعتماد مردم به نظام‌های سیاسی را نشان می‌دهد. تحکیم امنیت و تقویت انسجام ملی و همچنین جلوگیری از تبدیل‌شدن جامعه از عرصه رقابت‌های سیاسی به منازعات چالش‌برانگیز از کارکردهای مهم مشارکت گسترده مردم در انتخاب و به طور کلی امور سیاسی کشورهاست.
اما آمار انتخابات‌های برگزارشده در کشورهای جهان نشان می‌دهد میزان مشارکت در انتخابات طی دهه‌های گذشته در بسیاری از کشورهای غربی روندی رو به افت داشته است. امری که سال‌هاست به مورد مطالعه پژوهشگران تبدیل شده و دلایل متعددی برای بروز آن برشمرده می‌شود، از جمله سرخوردگی، بی‌اعتمادی نسبت‌به سیاستمداران و همچنین عمومیت یافتن بی‌تفاوتی و سیاست‌گریزی ناشی از رواج نگاه صرفا مادی به امور.
این در حالی است که میزان مشارکت در انتخابات‌های ایران نه‌تنها روندی نزولی نداشته، بلکه طی همین سی و هفت سالی که از پیروزی انقلاب اسلامی می‌گذرد، جمهوری اسلامی تجربه مشارکت‌های 98درصدی و 84.8 درصدی را دارد که بسیاری از نظام‌های حکومتی در طول حیات چندین ده ساله خود موفق به رقم‌زدن آن نشده‌اند.
در عین حال برخی کشورها از جمله آمریکا که همواره به دشمنی با انقلاب اسلامی پرداخته‌اند و حضور گسترده مردم در امور سیاسی ایران را به‌عنوان مانعی در راستای تحقق اهداف خود می‌بینند، با ادعاهای واهی سعی در معرفی چهره‌ای دیگر از ایران در عرصه بین‌الملل و تحریف واقعیت در رابطه با نسبت مردم و نظام پرداخته‌اند. لذا در این گزارش، به مقایسه تطبیقی انتخابات‌های برگزار شده چندین دوره اخیر در دو کشور می‌پردازیم.
مقایسه 9 دوره پیشین انتخابات برگزارشده مجلس
همچنین مقایسه این آمار نشان می‌دهد میانگین مشارکت واجدین شرایط شرکت در انتخابات با 60.39 درصد در ایران و 42.85 درصد در آمریکا در مجموع 17.5 درصد بیشتر از آمریکاست. بالاترین میزان مشارکت در ایران طی انتخابات‌های مجلس برگزار شده 71.1 درصد و پایین‌ترین آن 51.21 درصد است. بیشترین آمار مشارکت در نه دوره اخیر انتخابات‌های نمایندگان آامریکا نیز 55.31 است که نکته جالب توجه در این میان اختلاف ناچیز کمینه میزان مشارکت در ایران با بیشینه همین مقدار در آمریکاست. پایین‌ترین آمار مشارکت در انتخابات‌های آمریکا نیز مروبط به آخرین دوره از انتخابات سنا در این کشور است که پایین‌ترین آمار مشارکت طی 72 سال گذشته این کشور بوده و حتی گزارشاتی از پایین‌تربودن این آمار و مشارکت 14 درصدی مردم نیز در برخی رسانه‌ها منتشر گردیده بود.
مقایسه یازده دوره پیشین انتخابات برگزارشده ریاست جمهوری
همچنین مقایسه این آمار نشان می‌دهد میانگین مشارکت واجدین شرایط شرکت در انتخابات با 60.39 درصد در ایران و 42.85 درصد در آمریکا در مجموع 17.5 درصد بیشتر از آمریکاست. بالاترین میزان مشارکت در ایران طی انتخابات‌های مجلس برگزار شده 71.1 درصد و پایین‌ترین آن 51.21 درصد است. بیشترین آمار مشارکت در نه دوره اخیر انتخابات‌های نمایندگان آامریکا نیز 55.31 است که نکته جالب توجه در این میان اختلاف ناچیز کمینه میزان مشارکت در ایران با بیشینه همین مقدار در آمریکاست. پایین‌ترین آمار مشارکت در انتخابات‌های آمریکا نیز مروبط به آخرین دوره از انتخابات سنا در این کشور است که پایین‌ترین آمار مشارکت طی 72 سال گذشته این کشور بوده و حتی گزارشاتی از پایین‌تربودن این آمار و مشارکت 14 درصدی مردم نیز در برخی رسانه‌ها منتشر گردیده بود.
معمولا میزان حضور مردم در پای صندوق‌های رأی، یكی از شاخص‌های توسعه سیاسی در هر كشوری محسوب می‌شود و نمایانگر تعلق خاطر مردم به كشور و سرزمین خود است؛، زیرا معنا و مفهوم نماد مردم‌سالاری و اعلام وفاداری مردم و رضایتمندی آنان از نظام، از میزان مشاركت جدی مردم در عرصه‌های مختلف ملی، به‌ویژه انتخابات حاصل می‌شود.
در این رابطه باید گفت كه میزان مشاركت انتخاباتی در كشوری مانند آمریكا، به طور میانگین حدود 48 درصد بوده است و در برخی سال‌ها به طور مثال، 1986 و 1998 به 36 درصد نیز رسیده است. میانگین مشاركت مردم در انتخابات طی چند سال اخیر در لهستان حدود 51 درصد، سوئیس 54 درصد، جمهوری آذربایجان 47 درصد و پاكستان تقریبا 45 درصد بوده است. این میزان مشاركت، به‌ویژه در كشورهای غربی و در سال‌های اخیر، به‌دلیل بحران‌های سیاسی و اقتصادی و نارضایتی مردم از سیستم سرمایه‌داری و لیبرالیسم، كمتر نیز شده است. در بسیاری از كشورهای همسایه نیز انتخابات در سطوح پایین، به‌صورت نمایشی و با مشاركت حداقلی اقشار مختلف مردم صورت می‌پذیرد.
مقایسه انتخابات مختلف از سال 2000 تاكنون، در ایالات متحده آمریكا با ایران
با این وجود، در جمهوری اسلامی ایران عمدتا انتخابات وسیع با مشاركت مردمی برگزار می‌شود. شایان ذكر است كه اولین انتخابات جمهوری اسلامی تنها 45 روز پس از پیروزی انقلاب اسلامی، یعنی در 12 فروردین 1358، برگزار گردید كه این موضوع در جهان بی‌سابقه است و كوتاه‌ترین زمان برگزاری انتخابات در یك كشور پس از به‌ثمررسیدن انقلاب در آن كشور محسوب می‌شود. نكته قابل توجه و برجسته دیگر این است كه در این انتخابات بیش از 98 درصد از واجدین شرایط در رأی‌گیری شركت كردند.
در حالی كه عرف بین‌المللی شركت 25 تا30 درصد مردم در انتخابات را برای مشروعیت آن كافی می‌داند، همان گونه كه ملاحظه می‌شود، همواره میزان مشاركت در انتخابات مجلس در كشورمان بالاتر از نیمی از واجدین شرایط بوده است. این در حالی است كه نظام جمهوری اسلامی در طول 32 سال گذشته با دسیسه‌های مختلف از سوی بیگانگان و مزدوران داخلی آنان مواجه بوده است از سوی دیگر، میزان شركت مردم در انتخابات در این 8 دوره، دال بر رضایت عمومی و نیز علاقه و اعتماد به ارزش‌ها و آرمان‌های انقلاب اسلامی است. اما آنچه در این مقطع اهمیت دارد، شیطنت‌های اخیر بیگانگان در افزایش تحریم‌ها و جنگ رسانه‌ای شدید علیه جمهوری اسلامی با هدف كاهش حضور مردم در انتخابات است.
در مجموع هشت انتخاباتی که برای تعیین ترکیب اعضای خانه ملت برگزار شده، انتخابات مجلس پنجم با حضور 71 درصد واجدین اخذ رأای، در بالاترین لیست جایگاه قرار دارد و مجلس هشتم با غیبت 49 درصد واجدین اخذ رأای در انتخابات اسفند 86 در پایین‌ترین جایگاه است. در تمامی ادوار مجلس، بیش از50 درصد واجدین اخذ رأای در انتخابات حضور یافتهاند.
نگاهی به جدول میزان مشارکت مردمی در دوره‌های مختلف انتخابات و مقایسه آن با کشورهای داعیه‌دار دموکراسی نشان می‌دهد اشتیاق مردم برای شرکت در سرنوشت سیاسی، در ایران به مراتب از کشورهای دیگر بالاتر است. آمارهای میزان مشارکت مردم در انتخابات پارلمانی و رئیس‌جمهوری کشورهای مختلف از پایگاه اینترنتی International Idea (مخفف مؤسسه بین‌المللی دموکراسی و کمک به انتخابات) استخراج شده‌اند که مؤسسه‌ای معتبر در استکهلم با آمارهای دقیق درباره انتخابات کشورهای مختلف است.
میزان مشارکت در انتخابات (اعم از پارلمانی و ریاست جمهوری) کشورهای جهان و همچنین میزان مشارکت مردم در ایران در سه انتخابات اخیر نشان می‌دهد، انتخابات ریاست جمهوری دهم که با حضور حداکثری مردم همراه بود،یک حدنصاب دست‌نیافتنی برای سایر کشورهاست. حضور 85 درصدی مردم در انتخابات ریاست جمهوری دهمحضور 73 درصدی در انتخابات ریاست جمهوری یازدهم، اتفاق نادری است که در هیچ‌یک از کشورهای با سابقه در دموکراسی و برگزاری انتخابات رخ نداده است.
در بسیاری از کشورها، میزان مشارکت مردم در انتخابات پارلمانی با وجود سابقه‌ی طولانی آن‌ها در برگزاری آن، چندان چشم‌گیر نیست. در سال‌های اخیر این میزان مشارکت در کشورهای غربی به‌دلیل بحران‌های سیاسی و اقتصادی کمتر نیز شده است. به عنوان مثال، ایالات متحده. در یک قرن اخیر در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، همیشه نیمی از جمعیت ایالات متحده شرکت نکرده‌اند. درصد مشارکت مردم برای انتخاب اعضای کنگره نیز همیشه بین 30 تا 40 درصد در نوسان بوده است. میزان مشارکت مردم در انتخابات پارلمانی فرانسه نیز بین 40 تا 60 درصد می‌باشد. مشارکت مردم در انتخابات در بعضی از دوره‌ها به زیر 50 درصد نیز رسیده است.
در ارزیابی و مقایسه با انتخابات دیگر کشورهای جهان، علی‌الخصوص آمریکا و فرانسه به‌عنوان نمادهای دموکراسی نظام لیبرالی و نیز در تمامی قاره‌ها، در ایران بیشترین میزان مشارکت و حمایت مردمی مداوم از نظام سیاسی خود است. در جمهوری اسلامی ایران، 9 انتخابات پارلمانی برگزار شده که درصد مشارکت از 51 درصد تا 71 درصد متغیر بوده است. با توجه به این آمار، میانگین درصد مشارکت در انتخابات پارلمانی ایران از میانگین کشورهای غربی بالاتر می‌باشد.
جمع‌بندی:
مقایسه میزان مشارکت در انتخابات‌های ایالات متحده آمریکا و جمهوری اسلامی ایران به وضوح نشان‌دهنده رغبت پایین مردم آمریکا، که در بسیاری از انتخابات‌های برگزارشده قریب به نیمی از مردم از شرکت در تعیین سرنوشت خود امتناع ورزیده‌اند؛ و همچنین اشتیاق بالای ایرانیان برای شرکت در امور سیاسی کشور و تعیین سرنوشت خود و همچنین اعتماد به نظام سیاسی موجود، است. با این حال ادعاها و دروغ‌پردازی‌های سیاستمداران آمریکایی در رابطه با پیوند مردم و نظام در ایران معنایی جز این ندارد که میزان بالای مشارکت و مسئولیت‌پذیری در میان مردم، آمریکایی‌ها را از دستیابی به اهداف خود و تحقق نقشه‌ها و برنامه‌هایشان در راستای ضربه‌زدن به امنیت و انسجام ملی ایران، ناکام گذاشته لذا آنان اصلی‌ترین هجمه‌ها و نوک پیکان پروپاگاندای خود را علیه انتقلاب اسلامی همواره متوجه بحث انتخابات و مشارکت مردم می‌نمایند.
