زنانی كه حامل پیام خدا بودند

مادر امام بودن فضیلت می‌خواهد و هر کس نمی‌تواند این لیاقت را داشته باشد. اصلا مادر امام فضیلتی برتر و فراتر از همسر امام معصوم دارد چرا که به قول دکتر رجبی دوانی بانوانی داشتیم که عنوان همسر امام را داشتند اما شایستگی مادری ائمه را پیدا نکردند. در این میان حتی همسرانی بودندکه به خاطر خیانت به جایگاه امامت، سزاوار اتش دوزخ شدند. بانویی که مادر امام می‌شود چنان فضیلت و جایگاهی دارد که برتر از همه زنان عصر خود است. کار ساده‌ای نیست که حق مادری را بر اشرف مخلوقات داشته باشی و خاتم الانبیا تو را مادر خطاب کند و ان قدر شایستگی داشته باشی که در مقدس‌ترین مکان الهی فرزند خود امیرالمومنین را به دنیا آوری مشخص است به هر بانویی ماموریت الهی داده نمی‌شود باید برای «ام الائمهم شدن و همسر ولایت و مادر امامت بودن باید عصمتی به قامت حضرت فاطمه(ع) داشت: بانویی که وقتی جبرئل(ع) از خدا سؤال می‌کند چه کسانی زیر عبا (پنج تن آل عبا) هستند، می‌فرماید: «فاطمه است با پدرس، فاطمه است با همسرش و فاطمه است با فرزندانشم در حالی که پیامبر که مقامی والاتر از دخترش دارد نیز از افراد کساء است. هر کسی ایثار و فداکاری حضرت خدیجه(ع) را ندارد. چرا بین این همه زن حمیده مصفا باید از دورترین فاصله و از کنیزی به همسری کشانده شود تا با مادری امام کاظم(ع) به اوج کمال برسد؟ همه مادران باید ویژگی‌های مشترک داشته باشند تا لیاقت و افتخار مادری ائمه را پیدا کنند. دکتر محمد حسین رجبی دوانی یکایک ویژگی‌های مشترک را که مادران چهارده معصوم داشتند برایمان بازگو می‌کند.

1) همانند اهل بیت(ع)
درست است که آیه 33 سوره احزاب (انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت ویطهرکم تطهیرا) را بیشتر مربوط به پنج تن آل عبا یعنی پیامبر، امیرالمومنین، حضرت فاطمه و حسنین(ع) که پاک از هر آلودگی هستند میدانند امااز آنجا کهمادر ائمه معصوم هم از رجس و پلیدی دور هستند ویژگی طاهربودن اهل بیت راپیدا میکنند همان طور که امام صادق(ع) در باره همسر خود حمیده خاتون فرموده: حمیده پیراسته از پلیدیهاست مثل شمش طلا همواره فرشتگان او را حراست می کردند تا اینکه به من رسید و این کرامتی از ناحیه خدا برای من و حجت بعد از من است. بااین شرایط این بانوان بزرگوار در حکم اهل بیت قرار دارند فرقی هم نمیکند که آنها کنیز و غیرعرب باشند. در این میان دختری از خاندان پاک و نجیب ایرانی مادر امام سجاد(ع) میشود و به این مقام رفیع دست پیدا می¬کند با توجه به اطلاعات بسیار اندک ما اما به خوبی می دانیم که فضایل او باعث شده به همسری سید الشهدا و مادری امام زین العابدین برگزیده شود و 9 امام دیگر از نسل او باشند. منظور اینکه دور شدن ازهر شوک و آلودگی از جمله ویژگی های شهربانو و مادران دیگر ائمه معصوم است که باعث میشود ازآنها هم مانند اهل بیت نام برده شود.

2) ازدواج به امر خدا
هر فردی سرنوشت نرجس خاتون را خوانده باشد بدون شک مطمئن میشود ازدواج این شاهزاده رومی با امام حسین عسکری(ع) یک امر خدایی بوده یعنی به واقعیت می بیند که هیچ اراده بشری در وصلت این بزرگان اسلامی دخالت نداشته.این موضوع نه تنها برای همسر یازدهمین امام شیعیان دیده میشود بلکه امامان دیگر هم سرنوشت های مشابه داشتنتد به نوعی باید گفت ازدواج امام با همسری که می خواهد این در حالی است که ائمه برای ازدواج های دیگرخود اختیار کامل دارند. اما بانویی که قرار است حامل امام دیگری باشد باید به انتخاب و امر خداوند باشد که از راه نشانه رویای صادقانه به امام الهام و سپس در مسیر زندگی این بزرگان قرار می گرفته. این موضوع آن قدر اهمیت دارد که اگر بانویی شایستگی مادری را کسب کرده باشد در هر نقطه ای از دنیا زندگی کند باید به امام معصوم برسد تا امام بعدی از او زاده شود. همان طور که امام کاظم (ع) در باره نجمه خاتون که کنیز بود و بعد به همسری آن حضرت در آمده فرموده: «به خدا سوگند من این جاریه را نخریدم مگر به امر خدا و وحی الهی».
3) سیرت متفاوت
اگر ترک محرمات و انجام اعمال نیک و عبادی از سفارش های اسلام برای داشتن یک زندگی خوب و بر مبنای عقل است برای مادران چهارده معصوم از ضروریات و لازمه زندگی شان به شمار می آید. به گونه ای که بدون آن رسیدن به سعادت فرزند پروری ائمه برایشان امکان نداشت. زیرا پیش از آنکه بخواهند مادری فرزند فرزند معصومی به عهده آنها گذاشته شود باید آمادگی آن را به دست آورده باشند آنها علاوه بر تقوا خصایص دیگری مانند ایمان کامل، عبادت، احسان، نیکو کاری، زهد، پرهیزکاری و پارسایی را دارا بودند. این صفات در این بانوان به اندازه ای جلوه پیدا می کرد که کاملا احساس می شد و قابل درک بود چرا که ائمه معصوم که الگویی از فضایل محسوب می شدند از سیره و رفتار همسران ومادران خود سخن می گفتند. امام صادق(ع) در باره مادرش «ام فروه» فرموده: مادرم از زنانی بود که ایمان آورد و تقوا و پرهیزکاری پیشه و احسان و نیکوکاری کرد و خداوند محسنین را دوست دارد. امام زمان نیز یکی از بانوانی بود که در اوج زهد و پارسایی زندگی کرد. این فضایل را می توان به همه این بانوان نسبت داد چرا که آنها مادران امامانی هستند که کلهم نور واحدند و هر فضیلتی که در پیدایش یکی از این نورهای مقدس لازم است در پیدایش همه آنها نیز باید وجود داشته باشد.

4) افضل زنان
مادران ائمه در همه رفتارها بهترین بانوان عصر خود بودند که می توانستند مادر امام باشند. این موضوع به دو دلیل باز می گردد اول اینکه رسول اکرم(ص) در روایتی فرمود: خداوند ما را از بهترین معادن از نظر اصل و طبع و بهترین کشتزارها از نظر رویش، میان پدران و مادران خارج ساخت». چراکه این بانوان کنار همسر معصوم قرار است مادر امام بعدی باشند. دلیل دوم هم به آیه «الطیبات للطیبین و الطیبون للطیبات» که مادران مقدس ائمه مصداق کامل آن هستند باز می گردد یعنی زنان پاکیزه از آن مردان پاک ومردان پاک از آن زنان پاکیزه‌اند.

5) کرامتی که برای توست
رسیدن به کرامت راه ساده و آسانی ندارد. اینکه انسان روح خود را پاک و منزه از هر پستی کند تاحدی که دنیا هم برایش کوچک به شمار آید کار راحتی نیست. اما این ویژگی در بانوانی که سرآمد زنان خود بودند به خوبی دیده می‌شد. مانند «ام فروه» مادر امام صادق که ویژگی کرامت در او به گونه‌ای جلوه کرده بود که آن حضرت آن بانوی عظیم الشدن را «مکرمه» صدا می‌زد و جالبتر اینکه مردم هم گاهی امام صادق راکه مظهر فضیلت و کرامت بود به خاطر فضایل مادرش «ابن المکرمه» خطاب می‌کردند . یعنی او را به فضیلت مادرش می‌شناختند. همین صاحب کرامت بودن آنها باعث می‌شد به ارزش والایی در مقابل خدا دست پیدا کنند تا بزرگترین موهبت الهی به این مادران قدسی تعلق یابد؛ اینکه آنها موقع حمل به بشارت‌های قدسی و اسرار الهی نیز می‌رسیدند. در روایات آمده هنگامی که یکی از مادران ائمه باردار می‌شد دچار سستی همانند غش می‌شد. سپس در خواب مردی را می‌دید که او را به فرزندی صاحب علم و حلم بشارت می‌دهد.

6) عارف به حق امام
حضرت خدیجه(ع) نخستین زن مسلمان است که به پیامبر(ص) ایمان آورد و برای همیشه بر دین اسلام پایدار ماند و از آن حمایت کرد. فاطمه بنت اسد دومین بانویی است که اسلام اورد. معرفت و اعتقاد او به رسول اکرم که حق مادری او را داشت به فرزندش علی بن ابیطالب(ع) به حدی بود که بلافاصله با شنیدن ندای اسلام از آنها رسالت و دین خدا را پذیرفت. این هم یکی دیگر از اصول مادری امام و پیامبر خداست. یعنی این بانوان آسمانی عارف به حق امام هستند. آنها نسبت به ولایت آن بزرگواران و حق و حقیقت، شناختی عینی و یقین کامل دارند. البته طبیعی است که این همسران و مادران چنان معرفتی به ولایت و امامت شوهر و فرزند خود داشته باشند که در حقیقت راه و مقام و جایگاه آنها کوچکترین تردیدی نکنند. همین ایمان و یقین همسران ائمه باعث می‌شود کنار ائمه بمانند و همراهی خود را غیر از فضایلی که دارند بادانش و علم کامل کنند. یعنی آنها با شایستگی‌‌ای که دارند به عنوان همسر وارد خانه امام می‌شوند و با کسب علم فضیلت پیدا می‌کردند در شمار یاران صالح امام زمان خویش قرار گیرند. مانند حمیده خاتون که در فقه چنان عالم بودکه امام صادق(ع) زنان را برای دانستن احکام دین و علوم فقه به او رجوع می‌داد. یعنی امام به عنوان متولی راستین دین چنان به شایستگی‌‌های همسر خود اعتماد و اطمینان داشت که با خاطر آسوده تبیین مسائل دینی و احکام شرعی برای بانوان را به او سپرد.
7) از اهالی بهشت
«بهشت زیر پای مادران است» این حدیث پیامبر(ص) دیگر نیاز به توضیح و تفسیر ندارد چراکه یکایک افراد روی زمین دلایل آن را به خوبی می‌دانند. مادران نه تنها در زندگی تک تک ما و نه در تاریخ بشریت بلکه در جهان دیگر و آخرت نیز اصل و اساس هستند. البته شاید اگر اسلام تا این اندازه به جایگاه و مقام والای مادر تکیه نمی‌کرد، هیچ یک از ما مقام واقعی این اسوه‌های ایثار و محبت را نمی‌شناختیم. آیات و روایات از حقیقت وجودی مادر و وظایف ما به خوبی سخن گفته‌اند. حالا فرض کنید این مقام خاص برای مادران نمونه اسلام چه جایگاهی پیدا می‌کند؛ مادرانی که هم خود آنها و هم فرزندانشان متفاوت از مادران دیگر هستند و به خاطر فضایلی که داشتند برای کسب مقام مادری ائمه که مامور پروردگار برای حجت خداوندی به بندگان روی زمین هستند انتخاب شدند. با این فضیلت آن بزرگواران حتما اهل بهشت هستند؛ موضوعی که برخی ائمه آن را به صراحت بیان کرده‌اند حتی برای مادرانی که ابتدا کنیز بودندو از نقاطی به جزیره‌العرب می‌روند تا شایستگی مادر امام بودن را پیدا کنند. برای پروردگار بنده او یکی است. مهم این است که برترین زنان صاحب فضیلت به همسری امام معصوم در ایند تا امام دیگر از آنها متولد شود و لایق بهشت آسمانی شوند.
8) شرافت نژاد
شرایط ناگوار از جمله اختناق و تلاش حکومتها برای عدم شناخت مردم از فضایل اهل بیت باعث شده در بارده زنگی مادران امامان اطلاعات جامع و کاملی در تاریخ وجود داشته باشد برای همین هر آنچه به دست مورخین و سیره نویسان رسیده بسیار کم و اندک است. مانند اطلاعاتی که از اصل و نسب این بانوان مکرمه وجود دارد. به ویژه بانوانی که غیرعرب بودند و از سرزمین‌های های دور به جزیره العرب رسیدند. این اتفاق که از مادر امام کاظم(ع) به بعد برای همه مادران رخ داده اما با جمع آوری همین یافته‌ها همه علما نظر دارند ه زنان مقدس برگزیده شده باید از خاندان صالحی باشند چراکه علمای کلام گفته‌اند امام و پیامبر(ص) باید در خصلت‌ها پسندیده و از همه مردم بالاتر باشد. این موضوع به برتری والدین و شرافت نژاد نیز باز می‌گردد به نوعی داشتن خاندان و پدر و مادر صالح و والا از خصایص نیک به شمار می‌آید که ائمه باید آن را نیز داشته باشند . بنابر این می توان گفت مادران ائمه در کنار همسران خود از اصالت خانوادگی، بزرگی و تربیت صحیح برخوردار بودند که ابتدا فضایل عالی و سپس به جایگاه والایی می‌رسند. همانند مادر امام رضا(ع) که از روایات نقل شده نسب او به ماریه قبطیه می‌رسد. ماریه از همسران شایسته و نیکوی رسول اکرم(ص) بود که نجمه خاتون از نسل فرزند او (ابراهیم) بوده. همچنین نرجس خاتون مادر امام زمان(ع) که برای معرفی اصل و نسب او باید از پیامبران بنی اسرائیل و حواریون با وفای حضرت عیسی(ع) نام برد.
9) در حکم معصوم
عصمت را می‌توان یکی از ویژگی‌های ائمه نام برد که لازمه امامت آنهاست. البته معصوم بودن به این معنا نیست که با اراده خداوند گناه از ائمه سلب شود یا به خواست خدا در اوج فضیلت قرار بگیرند. حتی اگر این بزرگواران وظیفه امامت راهم نداشتند و معصوم نبودند باز هم معرفت فوق‌العاده به ذات احدیت این بزرگان را به مرحله‌ای می‌رساند که خود به شایستگی عصمت برسند چرا که معصومیتی که خدا به پیامبران و امامان عطا کرده عصمت از خطا و اشتباه و فراموشی به خاطر مسئولیت بزرگی است که دارند نه چیز دیگر. در این میان اگر توجه کرده باشید برخی از بزرگان دین جزو معصومین نیستند امام اوج معنویت را دارند. مانند حرت زینب(ع) که امام حسین(ع) به او می‌فرماید مرا در نماز شب خود فراموش نکن. اما همه این موارد برای ذکر دو نکته بود: اول اینکه مادران ائمه نیز در حکم معصومند و طبق روایت شیطان نمی تواند به آنها نزدیک شود. می‌بینیم که این ویژگی در ائمه معصوم ما هست ولی آنها نیز به این ویژگی رسیده‌اند. دوم اینکه این مادران آسمانی این فضیلت را به دست آورده‌اند و ذاتی یا خدادادی نبوده آنها با رسیدن به معرفت و اوج معنویتی که با زندگی در کنار همسر و فرزند امام خود کسب می‌کردند، همانند ائمه معصوم طعم عصمت دوری از گناه را چشیده بودند.
10) هر چند به نام مادران ائمه اطهار زیارتنامه چندانی وجود ندارد امام نام آنها در دعاها، روایات و زیارتنامه‌ها یا القاب گوناگون یاد شده؛ القابی که اتفاقا اجداد مادری ائمه را نیز نشان می‌دهد. این بانوان الفاظی همچون ارحام المطهرات، ارحام الطاهره، ارحام الخیرات، ارحام الزکیه من السناء و.. را به خود گرفته‌اند. ذکر این نامها به صراحت به ما می‌گوید و اطمینان خاطر می‌دهد که زنان انتخاب شده خدا برای مادری ائمه در زمانه‌ای بودند که جهالت و کفر و شرک سرچشمه همه رفتارهای انسانی بودند که جهالت و کفر و شرک سرچشمه همه رفتارهای انسانی بوده آنها بر فضایل رشد کردند و ارحام و خانواده آنها از پاکترین مردمان بودند. اما همان طور که گفته شد با توجه به همه این کرامات برای مادران آل‌الله بیشتر از سه زیارتنامه آن هم به نام حضرت فاطمه(س) فاطمه بنت اسد و نرجس خاتون وجود ندارد. البته در این زیارتنامه‌ها فرازهایی وجود د ارد که شامل حال یکایک این بانوان گرانمایه می‌شود. «السلام علی والده الامام المودعه اسرار الملک العلام و الحامله لاشرف الانام/ سلام بر مادر امام و آنکه اسرار ملک علام به او سپرده شده و از آنکه با شرافت‌ترین مردم را دربرداشت». آنها حامل اسرار الهی بودند که بهترین زنان برای با شرافت‌ترین بنده خدا بودند. این بانوان شایسته سلام دادن با بهترین توصیفات هستند؛ آن هم کنار مرقد و مزارشان برای زیارت.




منبع: ویژه نامه آیه – همشهری