به گزارش نما به نقل از ایسنا، نشست «رسانه‌ای شدن فوتبال»، (شنبه) یازدهم اردیبهشت ماه با محوریت نقد و بررسی برنامه «90» با حضور عادل فردوسی‌پور (مجری و تهیه‌کننده‌ی این برنامه)، دکتر مهدی منتظرقائم (استاد ارتباطات دانشگاه تهران)، دکتر محمد سعید ذکایی (استاد جامعه‌شناسی دانشگاه علامه طباطبایی) و دکتر عبدالله بیچرانلو (استاد ارتباطات دانشگاه تهران) در دانشکده‌ی علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد.
در ابتدای این مراسم دکتر مهدی منتظر قائم با طرح این پرسش که هنوز پی به ماجرای آبی و قرمز بودن تیم‌های داخلی کشورمان نبرده است، مطرح کرد که طرفدار تیم ملی است و ورزش ملی را دوست دارد.
او در ادامه با اعتقاد بر اینکه تلویزیون باید رشد کند، بیان کرد: مشکل ما این است که الزامات و ژانرهایی که برای توسعه‌ی رسانه لازم است را درست طی نمی‌کنیم. به همین دلیل است که بسیاری از برنامه‌های تلویزیونی ما به مسائل پشت پرده و روابط شخصی تبدیل شده‌اند که این خود یک مانع است.
این استاد ارتباطات در ادامه با اشاره به اینکه دانشکده‌ی علوم اجتماعی در راستای مطالعه ژانرهای مختلف در تلویزیون، به ژانرهایی از جمله سریال‌های تلویزیونی توجه داشته است، در عین حال بیان کرد که در ژانر تاک‌شو این دانشکده برنامه‌هایی همچون نیمرخ، جمعه ایرانی، ماه عسل و ... را مورد بررسی قرار داده است و پایان‌نامه‌هایی در راستای این ژانر گردآوری شده است اما متأسفانه راجع به برنامه‌ی «90» این امکان وجود نداشته است.
دکتر منتظر قائم در بخش دیگری از سخنان خود، با اشاره به ویژگی‌هایی که برنامه «90» را از سایر برنامه‌های تلویزیونی متمایز کرده است، اظهار کرد: یکی از دلایل آن دانش و توان مجری است و همین‌طور این که برنامه‌ای در رقابت با برنامه‌ی «90» هنوز شکل نگرفته است؛ بنابراین «90» را نمی‌توان صرفاً برنامه‌ای دانست که 15 سال ادامه داشته است این برنامه تبدیل به یک نماد شده است.
او سپس به این نکته اشاره کرد که تلویزیون پیش از این برنامه‌های دیگری هم از جمله مهران مدیری و کمدی‌هایش، فیتیله‌ای‌ها، مدرسه موش‌ها و محله برو و بیا و ... داشته است که الگوهای برنامه‌سازی را فراهم کرده‌اند.
این مدرس دانشگاه سپس اظهار کرد: آقای مدیری این روزها با برنامه «دورهمی» سرآغاز جدیدی را باز کرده است. همچنین «خندوانه» که از سال گذشته این فضا را باز کرده است و آن‌طور که پیش‌بینی می‌شود در تاریخ تلویزیون ما این برنامه هم آغازگر خواهد شد؛ البته تجربه‌های شکست خورده زیادی هم داریم که آن برنامه‌ها جوانمرگ شده‌اند و تداوم پیدا نکرده‌اند؛ مثل مسابقه تلویزیونی «سیمرغ» که اجرای آن را سید محمد حسینی برعهده داشت و یا مسابقه‌ی «قوی‌ترین مردان ایران» که علت تداوم پیدا نکردن آن‌ها به مسائلی برمی‌گردد که در حد توان مدیریت صداوسیما نبوده است و قالب برنامه‌سازی را با اضمحلال رو به رو کرد.
او با اشاره به شکل‌گیری برنامه «90» که به 17 سال پیش برمی‌گردد، یادآور شد: برنامه‌ی «90» در شرایطی ساخته شد که توانست فیتیله‌ی خود را بالا بکشد و از طرفی از ابعاد مختلف به مقوله‌ی فوتبال پرداخت؛ به نوعی که این برنامه توانست پدیده چندبعدی فوتبال را باز کند و به نقل اخبار پرداخت و خودش را به بایدها نزدیک کرد.
او سپس گفت: عادل فردوسی‌پور در این سال‌ها در مرکزیت «90» توانست در جهت کاویدن و اطلاع‌رسانی به خوبی عمل کند. میدان عمل، ایشان را از یک مجری حتی به تهیه‌کنندگی هم کشاند و در شرایطی که مجلس نتوانست 30 دقیقه برنامه را در تلویزیون حفظ کند، اینکه یک برنامه در صداوسیما توانست ادامه‌ی حیات دهد، نشان از جایگاهی دارد که با وجود فشارهای پایین و میانه، امکان متوقف کردن آن وجود نداشته است.
این استاد ارتباطات در بخش دیگری از سخنان خود درباره‌ی کارکردهای مثبتی که برنامه‌ی «90» در این سال‌ها داشته است، توضیح داد: به اعتقاد من برنامه 90 با توجه به نقشی که در آموزش شهروندان عادی و چه هواداران داشته است توانست منبع آموزش باشد؛ به نوعی که «90» با 10 میلیون مخاطب، حکم معلمی را دارد که هفته‌ای چند ساعت با شاگردانش ارتباط برقرار می‌کند.
او افزود: برنامه «90» با داشتن نقش آموزشی توانسته است پای خود را فراتر هم بگذارد. به نوعی که در هدایت افکار و نگرش‌ها و گرایش‌ها موفق عمل کرده است و مخاطبان عام و خاص را به هدایت خود درآورده است.
دکتر منتظر قائم در ادامه پس از توصیف کارکردهای مثبت عادل فردوسی پور و برنامه 90 به کارکردهای منفی این برنامه نیز اشاره کرد و در عین حال یادآور شد این که می‌گویم کارکردهای منفی این نیست که نباید این کارکردها می‌بود، بلکه این نحوه‌ی عمل ما راه را به منفی‌ها باز می‌کند.
او در همین زمینه مطرح کرد، ما اگر نقد ناروا و ناپخته‌ای را در برنامه به شخصی و یا اشخاصی وارد کنیم که مستندات آن را نداشته باشیم، از نظر جامعه‌شناسی این امر را تنش عنوان می‌کنیم که توجیه‌ناپذیر است.
این استاد ارتباطات با تأکید بر اینکه برنامه‌ی 90 هرازگاهی تنش‌هایی را در جامعه ایجاد می‌کند، مطرح کرد: گاهی با استفاده از عنوان همه یا هیچ یا اسم بردن در جایی که حق نداریم، اصول فنی حرفهای را زیر سوال می‌بریم؛ چرا که اصول فنی حرفهای یک وقت‌هایی اصول اخلاقی کار است که اگر در موقعیت‌هایی رعایت نشود تنش ایجاد می‌کند.
او سپس گفت: به عقیده من فردوسی‌پور باید در قالب نقشی که در تاریخ رسانه‌ای پذیرفته شده است، بازی کند و فردیت ایشان دیگر مهم نیست.
این استاد ارتباطات در بخش دیگری از سخنان خود با اعتقاد بر اینکه طرح مباحث ناقص از جمله اعتقاداتی است که می‌شود به این برنامه داشت، یادآور شد: تکه انداختن لابه‌لای تصویر کل منطق را وا می‌دارد؛ در حالی که کسی که تصویر می‌کند، باید آرام‌ترین فرد باشد که نظراتش تحت تأثیر قرار بگیرد و به حاشیه نرود.
عادل فردوسی پور - مجری و تهیه‌کننده برنامه 90 - که دانشجوی دکترای مدیریت رسانه‌ی دانشگاه تهران است، در سخنانی در نشست نقد و بررسی این برنامه، در واکنش به مطالبی که درباره ایجاد تنش از سوی این برنامه و مطرح کردن مسائلی که مستندات آن ناپخته است یا ادله‌ای ندارد، اظهار کرد: این را معتقد هستم که درست نیست موضوعی که مدرکی در قبال آن وجود ندارد، مطرح شود. این کار چه به لحاظ اخلاقی و چه به لحاظ رسانه‌ای شایسته نیست.
او ادامه داد: پس از گذشت سال‌ها خط قرمزهایی بوده است که به آن نزدیک شده‌ایم و شاید یکی از دلایلی که مباحث ما به نتیجه نرسیده است، دست تنها بودن برنامه بوده است و اینکه آیا یک برنامه می‌تواند دست تنها یک انقلاب رسانه‌ای ایجاد کند؛ به عنوان مثال برای برطرف کردن مسائل و معضلاتی که در این سال‌ها به آن پرداخته‌ایم، عزم ملی وجود نداشته است از تغییر دادن نتایج المپیک تا خرید خدمت سربازی، از آموزش پرورش و وزارت علوم که متأسفانه فساد در همه رخنه کرده بود این عزم ملی وجود نداشت و ما به عنوان برنامه‌ساز تا حدی می‌توانیم جلوتر برویم و دیگر امکان‌پذیر نیست. درنتیجه اگر طرح مباحث ناقص وجود داشته است به این برمی‌گردد که شرایط امکان‌پذیر نبوده است.
این مجری تلویزیون در بخش دیگری از سخنان خود درباره اینکه تا چه میزان فردیت عادل فردوسی پور در برنامه «90» مطرح است؟ گفت: هیچ‌گاه فردیت در طرح مباحث «90» مطرح نبوده است و شاید عادل فردوسی پور تنها کاری که انجام داد، جسارت و جرأتش این بود که حتی با نمایندگان هم درافتاد.
او گفت: اگر در برنامه «90» حرف ناحقی زده شود، قطعاً مردم که مخاطبان آن هستند آن را نمی‌پذیرند.
این مجری و گزارشگر برنامه‌های ورزشی درباره‌ی دلایلی که باعث مانا شدن برنامه «90» پس از 17 سال شد، یادآور شد این برنامه شروع سختی داشت اما در این اتفاق صداقت برنامه «90» بود که باعث شد پیوستگی مخاطب با این برنامه همچنان وجود داشته باشد. به نوعی که با وجود شبکه‌های ماهواره‌ای، شبکه‌های اجتماعی متعدد و ... مخاطب را پای تلویزیون نگه می‌دارد و همه اینها به صادق بودن برنامه برمی‌گردد.
فردوسی پور همچنین درباره‌ی اینکه عنوان می‌شود تمرکزش در برنامه‌ی «90» پس از گذشت 17 سال کاهش پیدا کرده، و اینکه آیا این امر به مسئولیت‌هایی که در بخش تهیه‌کنندگی و بخش‌های دیگر دارد برمی‌گردد؟ اظهار کرد: بهتر است تمرکز کامل باشد اما به هر حال در این سال‌ها اگر این اتفاق صورت گرفته است اجتناب‌ناپذیر بوده است. ما در این سال‌ها با تهدیدها و فشارهای بیرونی زیادی مواجه شده‌ایم که طبیعی است گاهی اوقات جلوی دوربین تمرکز کافی نداشته باشم.
در بخش دیگری از این مراسم دکتر منتظر قائم با انتقاد بر اینکه عادل فردوسی‌پور باید من مفعولی را بر من فاعل مقدم بداند، اظهار کرد: اگر عادل فردوسی‌پور بخواهد در آینده در فاز بعد برنامه‌ی «90» نقش اجتماعی را در تاریخ ورزشی رسانه ایفا کند، باید الزامات مفعولی را پیش ببرد، یعنی عبور از فردیت.
او با اعتقاد بر اینکه برنامه‌ی «90» نمی‌تواند فوتبال تلویزیونی‌شده باشد، یادآور شد: این برنامه باید خودش را در دو مسیر حرکت قرار دهد. اگر جای مسؤولان صداوسیما و مسؤولان فوتبال بودم یک چک پنج میلیاردی به عادل فردوسی‌پور می‌دادم و می‌گفتم شما در یک برنامه صرفا برنامه‌سازی کنید و در برنامه‌ی دیگر نقش مجری‌گری داشته باشید.
این استاد ارتباطات در عین حال تأکید کرد که نباید برنامه‌ای با قدمت «90»، تکه‌پراکنی کند و حرفهای چندپهلو از آن مشاهده شود؛ همچنین باید نقش تهیه‌کنندگی و مجری‌گری از یکدیگر تفکیک بشوند تا مخاطب دچار آشفتگی نشود. شاید بیشتر تنش‌های این نوع برنامه‌ها به این دلیل است که ما در آن نقش مجری‌گری و تهیه‌کنندگی را تفکیک نکرده‌ایم.
پاسخ فردوسی‌پور به پخش‌نشدن مصاحبه ظریف
عادل فردوسی‌پور درباره برنامه «90» می‌گوید: خیلی سخت است كه از یك برنامه‌ی تلویزیونی انتظاراتی فراتر از آن داشته باشید. متأسفانه برخی از مشكلات ما و معضلاتی كه دچار آن هستیم، فراتر از بحث فوتبال است و ریشه در فرهنگ خودمان دارد؛ فرهنگ‌سازی هم پروسه‌ای زمان‌بر است كه دست همه‌ی نهادها را باید در آن بهم فشرد.
۱۳۹۵/۲/۱۱
