استقبال اكراه‌آمیز امریكا از نگاه شرقی روسیه

اهميت روز‌افزون منطقه استراتژيك آسيا – اقيانوس آرام كه شامل شرق و جنوب شرق آسيا مي‌شود، قدرت‌هاي جهاني را بر آن داشته كه به طور روز‌افزوني بر حضور نظامي خود در اين منطقه بيفزايند.

طبيعتاً اين مسئله مي‌تواند باعث افزايش تنش بين آنها به‌ويژه بين امريكا با چين و روسيه شود. همين مسئله باعث شده واشنگتن بر امكان مشاركت روسيه در نظام امنيتي آسيا – اقيانوس‌آرام تأكيد ورزد. اشتون كارتر وزير دفاع امريكا در جديدترين اظهارنظر خود از روسيه به عنوان شريكي احتمالي در برقراري نظم امنيتي آسيا – اقيانوس آرام نام برد. به گفته وي، به‌رغم وجود پاره‌اي اختلافات، امريكا با رعايت لزوم تداوم توسعه در شبكه امنيتي آسيا – اقيانوس‌آرام پذيراي مشاركت هر چه بيشتر روسيه است. وزير دفاع امريكا گفته است: « اگر روسيه از نفوذ خود در اين منطقه به طور سازنده استفاده كند، امريكا هم از همكاري با اين كشور خرسند خواهد بود.» به گفته كارتر، شبكه امنيتي آسيا‌–‌اقيانوس‌آرام كه كشورهاي عضو «آ‌سه‌آن» را نيز شامل مي‌شود، در حال توسعه است و واشنگتن نيز به طور كامل به ادامه گسترش آن به عنوان موج بعدي امنيت منطقه آسيا – اقيانوس‌آرام پايبند است.

اين براي اولين بار است كه بالاترين مقام پنتاگون درباره مشاركت روسيه در نظام امنيتي منطقه استراتژيك آسيا – اقيانوس‌آرام سخن مي‌گويد. در واقع امريكا مدت‌هاست كه تمركز خود را بر اين منطقه معطوف كرده و حتي استراتژي نظامي جديد اين كشور كه در ژانويه 2012 توسط باراك اوباما رئيس جمهوري امريكا مطرح شد، اولويت نخست حضور نظامي واشنگتن را به منطقه آسيا –اقيانوس آرام داده و در اين چارچوب نيروي دريايي امريكا 60 درصد از ناوگان نظامي خود را در اين منطقه با اهميت مستقر كرده است. در عين حال چين و روسيه به عنوان دو قدرت رقيب در آسيا – اقيانوس‌آرام، در سال‌هاي اخير تلاش كرده‌اند ضمن افزايش حضور نظامي در اين منطقه، به‌منظور مقابله با اقدامات امريكا مانند استقرار سامانه‌هاي ضد‌موشكي در ژاپن و كره‌جنوبي كه از ديدگاه اين دو كشور تهديدي عليه آنها محسوب مي‌شود، همكاري‌هاي نظامي و امنيتي خود را گسترش دهند. نمونه اين همكاري‌ها برگزاري رزمايش‌هاي مشترك بين نيروهاي نظامي چين و روسيه بوده است.

در عين حال مقامات ارشد نظامي امريكا به‌شدت نگران تحركات نظامي روسيه در اين منطقه هستند. دريادار «ساموئل لاكلير» رئيس ستاد فرماندهي امريكا در منطقه آسيا – اقيانوس‌آرام فروردين ماه 1395درباره افزايش تحركات نظامي مسكو و پكن و خطرات آن براي امريكا هشدار داد. دريادار ساموئل لاكلير به كميته نيروهاي مسلح مجلس سناي امريكا هشدار داد كه تحركات نظامي روسيه و نيروي هسته‌اي راهبردي اين كشور تا حدي افزايش يافته كه قابل مقايسه با آرايش نظامي مسكو در دوره جنگ سرد است. به گفته وي، طي چند ماه گذشته روسيه شمار پرواز بمب‌افكن‌هاي دوربرد خود را در حريم هوايي منطقه آسيا – اقيانوس‌آرام افزايش داده و بر شمار رزمايش‌هاي خود نيز افزوده است. علاوه بر اين، رئيس ستاد فرماندهي امريكا در منطقه آسيا – اقيانوس‌آرام درباره تلاش مسكو به بهبود توانمندي‌هاي بازدارندگي هسته‌اي خود در ساحل شرقي روسيه اشاره كرد كه از لحاظ جغرافيايي در شمال اقيانوس‌آرام قرار دارد. به نظر مي‌رسد نقش غيرقابل انكار روسيه در آسيا – اقيانوس‌آرام از يك سو و تلاش مسكو براي گسترش همكاري‌ها با كشورهاي اين منطقه به‌ويژه چين و كشورهاي عضو آ‌سه‌آن باعث شده وزير دفاع امريكا به طور ضمني از روس‌ها براي مشاركت در نظام امنيتي اين منطقه دعوت كند. به گفته كارتر، روسيه نيز يكي از قدرت‌هاي اقيانوس‌آرام است و مي‌تواند در اين منطقه نقش‌آفريني كند. وي تأكيد كرده كه با توجه به سهم روسيه در منطقه آسيا – اقيانوس‌آرام، روس‌ها مي‌توانند مشاركت خيلي بيشتري در منطقه داشته باشند. هر چند كارتر اذعان كرده كه واشنگتن بر سر مسائل اروپا و خاورميانه با مسكو اختلافاتي دارد، اما در عين حال تصريح كرده كه امريكا و روسيه در كنار چين، كره‌جنوبي و ژاپن در مقابل برنامه هسته‌اي و موشكي پيونگ‌يانگ موضع مشتركي دارند. از ديدگاه كارتر با اينكه هنوز روسيه بخشي از شبكه امنيتي آسيا – اقيانوس‌آرام نيست اما امكان پيوستن آن به اين شبكه امنيتي وجود دارد.

اكنون روسيه در چارچوب تغيير كلي رويكرد خود و در چارچوب سياست نگاه به شرق، در ابعاد سياسي، مالي و اقتصادي، صنعتي و انرژي و نظامي، تسليحاتي به آسياي شرقي به‌ويژه چين و در وهله بعد كشورهاي عضو آسه‌آن توجه خود را متمركز كرده است، كما اينكه برپايي نشست مشترك روسيه و آسه‌آن در اواسط مه 2016 نشان دهنده تلاش روسيه براي ترسيم مجدد جهت‌گيري‌هاي سياسي، تجاري و اقتصادي، انرژي و امنيتي خود است. در عين حال روسيه حضور نظامي خود را به نحو محسوسي در ساحل شرقي خود در جوار اقيانوس آرام افزايش داده است. اين مسئله از نگاه مقامات ارشد نظامي و امنيتي امريكا مخفي نمانده و پيشنهاد اخير وزير دفاع امريكا براي مشاركت روسيه در نظام امنيتي آسيا- اقيانوس‌آرام در اين چارچوب قابل تحليل است.