روزنامه همشهری در ویژه‌نامه‌ای که روز گذشته برای آزادگان منتشر کرده بود، گفتگویی از استاد خسرو روشن، خالق گنجینه نفیس و ذی‌قیمت چلچراغ را نیز در صفحات خود قرار بود بود.
به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی پیام آزادگان، خسرو روشن، یکی از قرآنی‌نویس‌ترین هنرمندان خطاط کشورمان است. این استاد خطاطی که در کارنامه هنری‌اش، ابداعات فراوان در حوزه هنرهای تجسمی ـ از جمله ابداع هنر طراحی حجمی قرآنی ـ به چشم می‌خورد، مجموعه‌ای نفیس از تابلوهای نقاشیخط خود را با موضوع و محوریت آزادگان، تحریر کرده است. گنجینه‌ای که از چهل تابلوی نفیس نقاشیخط تشکیل شده و به نام چهل‌هزار آزاده ایرانی و با یاد چهل اسیر صحرای کربلا تحریر شده است. در آثار روشن همگرایی مفهومی میان طرح و رنگ با مضامین تابلوها به چشم می‌خورد؛ چرا که این استاد خطاطی معتقد است تمام المان‌های به کار رفته در یک اثر نقاشیخط باید در خدمت مضمون و محتوای اثر قرار بگیرند. او همچنین که کوشیده است هنرمندی پیشرو در عرصه هنر خطاطی بماند، شاگردان بسیاری را به جامعه هنری کشور تحویل داده است که از شاخص‌ترین آنها می‌توان به اسرافیل شیرچی اشاره کرد. خسرو روشن اولین هنرمندی است که به این شکل هنر خود را وقف نشر ارزش‌ها و معارف دوران اسارت آزادگان سرافراز کشورمان کرده است و این مساله بهانه‌ای شد تا به سراغ این استاد خطاطی رفته و با او به گفت‌وگو بنشینیم.
انگیزه شما از تحریر گنجینه چلچراغ چه بود؟
از صدر اسلام تا کنون در بسیاری از جنگ‌هایی که صورت گرفته است، اسرایی در چنگال دشمنان اسلام افتاده‌اند. اگر واقع‌نگر باشیم و در تاریخ هم کند و کاو کنیم، در شاهنامه فردوسی اسیر شهیدی داریم به نام سیاوش. تراژیک‌ترین داستان شاهنامه هم همین داستان سیاوش و مرگ مظلومانه این شهید شاهنامه است که اسطوره و سمبل پاکی نیز هست. حتی در داستان‌ها، گل لاله را سمبل خون سیاوش می‌دانیم؛ شهادت مظلومانه حضرت امام حسین و به اسارت رسیدن اهل و خانواده ایشان نیز یکی دیگر از مسائلی است که اسارت را در تاریخ اسلام و فرهنگ ما حائز اهمیت می‌کند. مظلوم‌ترین اسرا به نظرم اسرای کربلا هستند که از رهگذار اسارت در چنگال رژیم سفاک یزید، توانستند به خوبی مظلومیت امام حسین را به جهانیان منتقل کنند.
در خصوص ترویج فرهنگ آزادگی و تکریم آزادگان و اسرائی که از صدر اسلام تا کنون در کشور ما حضور داشته‌اند هنرمندان بسیاری قلم فرسائی کرده‌اند اما در حوزه هنرهای تجسمی کاری به صورت ویژه برای آزادگان صورت نگرفته است، به این معنی که از هنرمندان عرصه تجسمی، کسی حضور نداشته تا فرازهای سخنان این آزادگان را به صورت تابلو کار کرده باشد یا تابلویی را با مضامین مرتبط با شخصیت‌های این بزرگوارن تحریر کرده باشد. مساله‌ای که بنده را وادار کرد تا به سراغ تحریر آثاری پیرامون آزادگان بروم این بود که عرصه هنرهای تجسمی از موضوعاتی پیرامون شخصیت ارزشمند این اسطورها‌ی مقاومت خالی بود؛ لذا بر آن شدم که در این خصوص کاری انجام دهم و با آزادگان فعال اردوگاهی گفتگوهایی انجام شد و نهایتا با همکاری موسسه فرهنگی پیام آزادگان این افتخار را داشتم تا چهل اثر برای آزادگان عزیز کشورمان خلق کنم.
شما در استفاده از رنگ‌ها و طرح‌هایی که در گنجینه چلچراغ استفاده کردید چه مسیری را طی کردید؟ آیا هدف شما صرفا تحریر و تولید آثاری هنری بود یا با استفاده از المان‌های کار شده، هدف خاصی را در انتقال پیام به مخاطب جستجو می‌کردید؟
من در تحریر این تابلوها، همه ابعاد را لحاظ کردم. در وادی رنگ با استفاده از رنگ‌هایی که بتواند در خدمت مضمون به کار رفته در تابلو، مظلومیت این بچه‌ها را نشان دهد کوشیدم بخشی از مقاومت آنها را به تصویر بکشم. همچنین سعی کردم با استفاده از رنگ‌های اسلامی ـ ایرانی جنبه‌های مختلف را در این کار کاملا رعایت نمایم.
در کنار این مسائل هم مضامین به کار رفته در این تابلوها، شامل آیات، روایات، اشعار به وسواس و با دقت نظر توسط علما و اندیشمندان آزاده انتخاب گردیده تا بتوانیم جان مطلب را به مخاطب خودمان منتقل کنیم. انتخاب مضامین متناسب با فرهنگ آزادگی یکی از کارهای سختی بود که در پروژه چلچراغ با آن مواجه بودیم. در این خصوص سعی کرده‌ایم مضمون‌ها با طرح‌های به کار رفته در تابلوها در تجانس باشد و کوشیده‌ایم با استفاده از المان‌های تاریخ ادبیات ایران، ابنیه‌های تاریخی اماکن متبرکه و طرح‌های اسلامی دیگر استفاده شود تا ضمن این که این طرح‌ها را احیا می‌کنیم، بتوانیم روحیه اسلامی آزادگان کشورمان را نیز به صورت سنجیده در قالب این تابلوها منتقل نمائیم. نهایتا در تحریر این تابلوها سعی شده است اصول و مبانی دینی در هنر نقاشیخط رعایت شود.
مجموعا این گنجینه چگونه در معرض دید علاقه‌مندان قرار خواهد گرفت؟
زمانی که طرح تحریر چهل تابلوی نفیس نقاشیخط برای آزادگان تحت عنوان گنجینه چلچراغ قطعی شد پیشنهاد دادم تا این مجموعه به صورت دوره‌ای در شهرهای مختلف به نمایش گذاشته شود تا تصویرگری فرازهای عرفانی و ادبی‌ئی که برای آزادگان گفته و سروده شده و زیر لوای نقاشیخط خلق گردیده است در جای‌جای ایران و اقصی نقاط دنیا به نمایش گذاشته شود و بتوانیم از این چهل اثر، کتابی را به شکل نفیس چاپ کرده و حتی ترجمه‌ای انگلیسی از مضامین تابلوها در این کتاب قرار دهیم تا مخاطبان غیر ایرانی نیز بتوانند همچنان که با طرح‌های این تابلوها ارتباط برقرار می‌کنند از مضامین آنها نیز باخبر گردند.
سعی ما بر این است که در قالب این آثار بتوانیم به جهانیان بگوئیم رزمندگان ایرانی که در زمان جنگ به چنگال رژیم صدام افتادند برای دفاع از میهن خود به میادین جنگ شتافتند نیت جنگ‌طلبی یا کشورگشائی نداشته‌اند و هدف آنها از حضور در میدان جنگ، چیزی جز حفظ تمامیت ارضی، دین و آئین و ناموس و وطنشان نبوده است، باید در قالب این آثار نشان بدهیم که آزادگان کشورمان سرشار از مظلومیت و گذشت در مقابل یکدیگر بوده‌اند.
باید این صدای مظلومیت به گوش مردم جهان برسد و رساندن این پیام، در قالب آثاری هنری است و یکی از راه‌های انتقال این فرهنگ، از طریق ایجاد نمایشگاه در کشورهای مختلف جهان است. نهایتا پیشنهاد دادم موزه‌ای برای آزادگان در ایران ایجاد شود و آثار تولید شده از این دست، در آن موزه نگاهداری و ماندگار شود.
به عنوان یک هنرمند که مدتی را با تولید آثاری برای آزادگان گذراندید، به نظر شما می‌توان از مقاومت و صبر آزادگان کشورمان در زمان اسارت در اردوگاه‌های عراق می‌توان تابلویی بزرگ و الهی ترسیم کرد؟
ابتدا در پاسخ به سوال شما باید عرض کنم از زمانی که عراق با همکاری استکبار و صهیونیسم جهانی تجاوز را به خاک اسلامی کشور ما آغاز کرد خود بنده این افتخار را داشتم در خصوص مقاومت ایثارگران آثاری را تولید کنم و نهایتا پس از پایان جنگ تحمیلی به عنوان هنرمند برگزیده دوران هشت سال دفاع مقدس کشور انتخاب شوم. در این راستا دیپلم افتخار و لوح زرین دست خط حضرت امام به بنده اهدا شد. بعد از آن تا کنون دیگر کاری در خصوص دفاع مقدس انجام ندادم تا این که تحریر گنجینه چلچراغ را به دوستان آزاده پیشنهاد دادم و با موافقت آنان تولید این مجموعه چهل تابلویی را آغاز کردم؛ در این راستا با توجه به این که استکبار جهانی و صهیونیسم جهانخوار برای از بین بردن فرهنگ قرآنی میلیاردها دلار هزینه مي‌کنند تا اسلام را دینی سیتزه‌جو و جنگ‌طلب معرفی کنند، پیشنهادی به دوستان دادم که در این آثار با استفاده از محتوا و مضامین خاص، مظلومیت اسلام و قرآن را نیز نشان دهیم. چرا که اسلام دین برادری و اخلاق و عدالت است و ما پیامبرمان را، پیامبر اخلاق می‌دانیم. ما معتقدیم پیامبر ما پیامبر دوستی و رحمت است و به پیامبری مبعوث شده است تا مکارم اخلاقی را کامل کند. این اخلاق‌مداری به وضوح در جای‌جای قرآن دیده می‌شود و می‌توانیم با استفاده از این مضامین، درس اخلاقی که در اسلام وجود دارد را به جهان ارائه کنیم.
البته اجرای طرح‌هایی از این دست نیاز به عزمی ملی دارد، متاسفانه نهادهای ذی‌ربط به این مسائل توجه ویژه‌ای ندارند. انجام کارهای ماندگار در این زمینه نیاز به هزینه‌های فراوانی دارد، متاسفانه انگار فوتبال اهمیت بیشتری به نسبت نشر معارف دینی و قرآنی دارد، همین الان آنقدر به یک فوتبالیست شانزده ساله پول می‌دهند که جامعه را به فسق و فجور می‌کشد، اما هنرمندی که شصت – هفتاد سال با روح منزه و با وضو خطاطی می‌کند مورد توجه قرار نمی‌گیرد.
استاد شما نمایشگاه‌های خود را تا کنون در چه کشورهایی برگزار کرده‌اید؟
آخرین نمایشگاهی که در آن حضور داشتم، نمایشگاه وورک شاپی در شهر مقدس نجف اشرف بود. همچنین در طول فعالیت هنری، در اکسپوی شانگهای چین حضور داشته‌ام. نمایشگاه‌هایی هم از تابلوهای قرآنی‌ام در موزه کاسپی‌اف آلماتی قزاقستان، موزه کتابخانه ملی بیشکک قرقیزستان، کاخ موزه ونیز شهر رم، مرکز اسلامی المنار در لندن، مرکز اسلامی شیعیان خوجه لبنان مستقر در لندن، دانشگاه سوات لندن، مرکز زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شرق‌شناسی منچستر، تالار آخوندف باکو و موزه‌ای در آنکارا برگزار کرده‌ام. من بیش از همه چیز مفتخرم که آثار قرآنی‌ام در موزه‌ها و گالری‌های مختلفی در سرتاسر جهان به نمایش گذاشته‌ام.
در آثار شما روح همگرایی طرح‌ها و مضامین به وضوح دیده می‌شود. در این باره توضیح می‌دهید؟
بله. این همگرایی رنگ‌ها باعث انتقال صریح‌تر مفهوم به مخاطب است. به نظرم رنگ‌ها و مفاهیم در طول همدیگر یکدیگر قرار دارند و وجود هر کدام بدون دیگری ابتر است. در تابلوهای نقاشیخط قرآنی رنگ‌ها مکمل مضامین دینی هستند و مضامین دینی هم به رنگ‌ها ـ اگر در جای خود به کار رفته باشد ـ مفهوم خواهند داد.
من در تحریر‌ها و تولید آثار هنری خود، نیم نگاهی به ثلث تزئینی هم داشته‌ام. در تابلوهایی که به ثلث تزئینی نگاشته‌ام از شیوه منحصر به فرد خود در نگارش حروف عمودی مانند «الف»، «ک»، «ل» و «ط» استفاده می‌کنم. چرا که با کشیدن غیرمتعارف این حروف استحکام و اقتدار این خطوط نشان داده می‌شود؛ مانند ردیفی از حروف و کلمات با الف‌های عمودی بلند. قانونمندی، ایستادگی و اقتدار مفاهیمی هستند که در حروف عمودی روشن قابل درکند؛ مفاهیمی که در کنار مضمون‌های قرآنی مورد استفاده توسط روشن به بهترین شیوه افاد مطلوب کرده‌اند. در کنار این‌ها، به نظرم کشیدگی عمودی حروف ذکر شده فضای لطیفی مانند صفحه بارش باران برای مخاطب ایجاد می‌کند؛ گویی بارانی از کلمات بر بوم باریده است.
آیا این گونه از نگارش که به نظر شما خط ثلث تزئینی نامیده می‌شود الهام گرفته از خطوطی است که در تابلوهای قدما به کار گرفته شده است؟
بله. بنده در نگارش این خط از کتیبه‌های مسجد شیخ لطف‌الله که به قلم علیرضا عباس نوشته شده بهره گرفته‌ام. البته معتقدم کتیبه‌نگاران دوران صفویه بهترین خط نگارهای خط ثلث تزئینی‌اند؛ من معتقدم کمال این هنر در مسجد جامع شهر یزد به کار رفته است
باید مظلومیت آزادگان را به جهان می‌رساندم
من در تحریر این تابلوها، همه ابعاد را لحاظ كردم. در وادی رنگ با استفاده از رنگ‌هایی كه بتواند در خدمت مضمون به كار رفته در تابلو، مظلومیت این بچه‌ها را نشان دهد كوشیدم بخشی از مقاومت آنها را به تصویر بكشم. همچنین سعی كردم با استفاده از رنگ‌های اسلامی ـ ایرانی جنبه‌های مختلف را در این كار كاملا رعایت نمایم.
۱۳۹۱/۵/۲۵
