زن دوم، نخ نماترین سوژه رسانه

آنچه گفته شد شرح حال 'زن دوم' در بیشتر مجموعه های تلویزیونی است كه در سال های اخیر شاهد آن بوده ایم.

'میراث'، 'پیامك از دیار باقی'، 'بانویی دیگر'، 'مسافری از هند'، 'میوه ممنوعه' و آخرین محصول تلویزیون 'خداحافظ بچه' با محوریت همسر دوم ساخته شده اند.

این موضوع در سینما هم برخی آثار را به خود اختصاص داده كه می توان به فیلم های سینمایی 'زن دوم'، 'مارال'، 'دنیا'، 'زندگی خصوصی' و 'شوكران ' اشاره كرد.

با اینكه اختیار كردن همسر دوم در شرایطی مجاز است؛ ممكن است به ذهن خواننده بیاید كه این موضوع در قالب فیلم و مجموعه های تلویزیونی مطرح می شود و آنقدرها هم در زندگی های واقعی مثال عینی ندارد ولی با پخش برنامه هایی مثل 'مرد سه زنه' از شبكه دو سیما و 'زندگی خوش دو هوو' در یكی از شبكه های استانی این سوال مطرح می شود كه چرا در سالهای اخیر اینچنین به مساله اختیار كردن همسر دوم و سوم در رسانه ملی پرداخته می شود؟

در فرهنگ ما ایرانیان خانواده نقش مهمی دارد، مركز عشق و آرامش است، داشتن یك خانواده خوب جزء افتخارات هر فرد محسوب می شود و ركن مهمی كه در ایجاد چنین حس افتخاری نقش مهمی دارد مرد خانواده است. مردی كه تصمیماتش بقای كانون خانواده را ممكن می كند و یكی از این تصمیات مهم اختیار كردن همسری دیگر است.

حجت الاسلام 'هادی مهدوی' استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینكه چند همسری یكی از مسائلی است كه در دین اسلام به آن پرداخته شده است افزود: این مساله در شرایطی خاص می تواند انجام شود و جدای از اینكه مردی كه قصد اختیار كردن همسران دیگری را دارد باید تمكن مالی داشته باشد رعایت عدالت بین همسران از نكات كلیدی درباره مساله چند همسری است.

وی به آیه ای از قرآن مجید كه می فرماید: ' اگر بیم دارید كه به عدالت رفتار نكنید، پس تنها یك همسر اختیار كنید' اشاره كرد و افزود: امام صادق (ع) نیز فرموده اند: 'كسی كه دو زن داشته باشد و در تقسیم رابطه خود با همسر و تقسیم مالی بین آنها به عدالت رفتار نكند روز قیامت درحالی كه دست هایش بسته و نیمی از بدنش به یك طرف كج شده است آورده و به آتش داخل می شود.'

این كارشناس مذهبی با تاكید بر اینكه یكی از اهداف اسلام در قضیه تعدد زوجات حمایت و تكریم زنان، جلوگیری از فساد و سوء استفاده از بانوان است با اظهار تاسف از نوع پرداخت رسانه ها به این موضوع گفت: در پرداخت های رسانه ای به این موضوع حكمت این دستور و راهكار اصولی و منطقی اسلام نادیده گرفته می شود و فقط به پوسته ظاهری مساله زن دوم پرداخته می شود.

'ملیحه ساجدی' مشاور خانواده نیز با یادآوری نقش رسانه در ترویج فرهنگ گفت: تحكیم بنیان خانواده یكی از اصول فرهنگی است كه باید با هنرمندانه ترین شكل به آن پرداخته شود ولی متاسفانه با درشت نمایی مساله زن دوم در مجموعه های تلویزیونی و عادی سازی خیانت و پنهان كاری مردان، حریم خانواده شكننده و آسیب پذیر توصیف می شود.

این روان شناس افزود: نمایش آشكار خیانت مرد به همسر اولش در شرایطی كه سال ها از زندگی مشتركشان گذشته، نوعی احساس پوچی و نبود اعتماد به نفس را بین زنان القا می كند و ضمن اینكه باعث ایجاد شك و تردید در زندگی ها می شود زنانی كه به مرحله میانسالی رسیده اند را برای حفظ همسرشان به تكاپو می اندازد.

وی افزود: نمونه ای از این تكاپوها افزایش تمایل زنان میانسال برای انجام عمل جراحی زیبایی است!

ساجدی با بیان اینكه رسانه در پرداخت به مساله همسر دوم سردر گم است افزود: مجموعه هایی كه نمی دانند نسبت به مساله زن دوم باید منفعل عمل كنند یا آن را تشویق و یا تقبیح كنند در ساعات پر بیننده پخش می شود، كودكان و نوجوانان هم یكی از گروه های بیننده این سریال ها هستند و در معرض سوالاتی قرار می گیرند كه پاسخی متناسب با سن آنها برای این سوالات وجود ندارد.

'ابوالقاسم صمیمی' آسیب شناس اجتماعی هم با انتقاد از نمایش سستی مردان متاهل در وفاداری به همسر و رضایت زنان به ازدواج با مردان متاهل گفت: در بسیاری از این مجموعه های تلویزیونی شاهد این هستیم كه زن دوم با آگاهی از اینكه شوهرش همسر و فرزند دارد و آنها از وجود او بی اطلاعند، به ازدواج دائم یا موقت رضایت می دهد، در این شرایط لازم است آسیب شناسی مفصلی درباره چرایی این واقعه و نیز علل تمایل مردان به ایجاد روابط پنهانی هر چند شرعی، صورت بگیرد در حالی كه در این مجموعه ها از این موضوع با دیدگاه طنز یا بسیار سرسری عبور می شود.

صمیمی با بیان اینكه تصویر مطلوبی از تعدد زوجات در جامعه ایرانی وجود ندارد افزود: عادی سازی مقوله همسر دوم و سوم اختیار كردن برای مردان و در حالیكه همسر اول مجبور باشد برای حفظ زندگی و آبروی خود به آن تن دهد مورد رضایت نیست.

این آسیب شناس اجتماعی به بحث همسر دوم در مجموعه تلویزیونی 'خداحافظ بچه' اشاره كرد و گفت: اینكه 'شهناز خانم ' به عنوان یك روان شناس و همسر اول خانواده چقدر قوی است كه 'نازنین' را از زندگی 'خسرو' بیرون كند یك طرف موضوع است، موضوع اصلی بحثی است كه 'نازنین' برای پدری كردن 'خسرو' مطرح می كند و البته كاملا صحیح است زیرا همسران موقت سهمی از زندگی مرد ندارند و اگر نخواسته باشند از دردسر بچه خلاص شوند، مجبورند با داشتن فرزند خانواده های تك والد تشكیل دهند و كودكانی بی نصیب از پدر را بزرگ كنند كه این خود مقوله ای جدید در بحث آسیب های اجتماعی است.

'بهمن بختیاری' كارشناس رسانه نیز با تاكید بر لزوم انتقادپذیری رسانه در مقوله همسر دوم گفت: نمایش صریح خیانت مردان به همسرشان به اندازه بی پروایی شبكه های ماهواره ای فارسی زبان در موضوع روابط ناسالم زنان و مردان تاسف برانگیز است.

وی با بیان اینكه مساله همسر دوم در جامعه امروز وجود دارد اما اپیدمی نیست افزود: همسر دوم در هر خانواده ای وجود ندارد كه اعضای خانواده روز و شبشان را در مورد این موضوع حرف بزنند ولی رسانه با ایجاد زمینه های فرهنگی سعی دارد بحث همسر دوم را به گفت و گوهای خانوادگی بكشاند و دلیل آن هر چه باشد در تحكیم بنیان خانواده موثر نیست.

وی افزود: در شرایطی كه ازدواج های تجملی، مهریه های خیره كننده و جهیزیه های آنچنانی به هزینه های كمرشكنی برای خانواده ها تبدیل شده است، رسانه باید انرژی بیشتری برای ترویج ازدواج آسان صرف كند ولی آنچه از قرائن معلوم است این انرژی صرف عادی سازی مقوله چند همسری می شود.

بختیاری از تقسیم زنان به دو گروه ظالم و مظلوم در مجموعه هایی با محوریت همسر دوم انتقاد و تصریح كرد: كلیشه ای ترین پایان برای مجموعه هایی كه به مقوله زن دوم می پردازند، پشیمانی مرد دو زنه، بازگشت او به زندگی با همسر اول، جدایی از همسر دوم و یا رانده شدن او از هر دو زندگی است. درحالیكه موضوع اصلی همین از هم پاشیدگی خانواده است كه به آن بی توجهی می شود.

این كارشناس رسانه متذكر شد: در شرایطی كه یكی از مهمترین معضلات اجتماعی هم اكنون ایجاد طلاق های عاطفی، كاهش تداوم زندگی زناشویی و افزایش طلاق در پنج سال ابتدای زندگی است طرح موضوعاتی مثل همسر دوم كه ضمن به خطر انداختن امنیت روانی خانواده در جامعه فراگیر هم نیست باید كاهش یابد و به موضوعات اصلی تر پرداخته شود.