به گزارش نما، جنبش عدم تعهد فاقد يك ساختار سازماني مشابه سازمان‌هاي بين‌المللي مي‌باشد. موسسان جنبش با درك اختلاف ديدگاه ايدئولوژيك و تنوع گسترده اعضا به اين نتيجه رسيدند كه به جاي ارائه منشور و ايجاد ساختار سازماني منسجم و گسترده با اتخاذ روش‌هاي كاري ساده و مورد توافق امورات و وظايف خويش را بر مبناي اصول و اهداف اساسي و همچنين تصميمات اتخاذ شده را به پيش ببرند. بر اين اساس جنبش فاقد دبيرخانه مي‌باشد و مسووليت امور دبيرخانه‌اي بر عهده كشوري است كه رياست دوره‌اي را بر عهده دارد يا ميزبان اجلاس‌هاي مختلف مي‌باشند.
به عبارتي جنبش عدم تعهد يك مجمع مهم براي هماهنگ نمودن مواضع كشورهاي عضو با يك تشكيلات اداري منحصر به فرد، غير سلسله مراتبي، چرخشي و مشاركتي است كه به همه كشورهاي عضو اجازه مي‌دهد بدون تفاوت يا تبعيض در سياست‌ها و تصميم سازي جهاني شركت نمايند. جنبش عدم تعهد همزمان، اصول روشمندي، مفاهيم، برنامه‌ها و توافقاتي را توسعه داده است كه راهنما و مبنايي براي انجام و نمايش دادن اجماع ميان كشورهاي عضو مي‌باشد. آنها در بيانيه‌ها، برنامه‌هاي اقدام، قطعنامه‌ها، اعلاميه‌ها، گزارش‌ها و يگر متون مصوب كنفرانس‌هاي سران و وزراء ملحوظ مي‌باشد.
رياست
اعضاي جنبش با دسته‌بندي مختلف منطقه‌اي رياست دوره‌اي را بر عهده مي‌گيرند. كشور ميزبان به طور خودكار رياست جنبش را تا نشست بعدي سران بر عهده دارد و مسوول امور اداري و هماهنگي ميان فعاليت‌هاي اين تشكل مي‌باشد. رييس دوره‌اي جنبش براي پيشبرد امور، بخشي را در وزارت امور خارجه آن كشور براي رسيدگي به امور جنبش طي دوره رياست خويش تشكيل مي‌دهد.
تروئيكا
مفهوم تروئيكا شامل روساي فعلي، قبلي و بعدي جنبش عدم تعهد در جلسه وزراي خارجه جنبش در دهلي‌نو درششم آوريل 1997 شكل گرفت و اولين نشست آن در پنجاه و دومين نشست مجمع عمومي سازمان ملل در سپتامبر سال 1997 در نيويورك برگزار شد.
دفتر هماهنگي
دفتر هماهنگي جنبش عدم تعهد براي اولين بار در سطح وزرا و در نشست سران در سال 1973 تشكيل شد. مسووليت اين دفتر آماده‌سازي فعاليت‌ها، و برنامه‌ها براي نشست‌هاي سران و وزرا مي‌باشد. دفتر هماهنگي كانوني مركزي براي هماهنگي فعاليت‌ها و مواضع كشورهاي عضو جنبش به ويژه در سازمان ملل مي‌باشد. اين دفتر فعاليت‌هاي گروه‌هاي كاري، گروه‌هاي تماس، گروه‌هاي ويژه و كميته‌هاي كشورهاي عضو جنبش عدم تعهد را بازبيني و هماهنگ مي‌نمايد و در نيويورك تشكيل جلسه مي‌دهد و از جمله وظايف اصلي آن تقويت اقدام يكپارچه و متوازن توسط كشورهاي عضو جنبش در سازمان ملل و ديگر مجامع بين‌المللي است.
حوزه كاري دفتر هماهنگي در دوره‌هاي مختلف سال شامل وظايفي مي‌باشد كه براي عملكرد جنبش است و بخشي از كار آن در سطح سفراء نمايندگي مي‌شود. اين بخش از كار دفتر هماهنگي در كنفرانس كلمبو در سال 1976 تنظيم شد و مسووليت عملكردي آن گسترش يافت. كليه كشورهاي عضو جنبش امكان شركت در نشست‌هاي دفتر هماهنگي را دارا مي‌باشند.
گروه‌هاي ويژه، تماس و كاري و كميته‌هاي دايمي
گروه‌هاي كاري به طور غيررسمي كار مي‌كنند و يك نقش مهم در امر هماهنگي و آماده‌سازي دارند. اين گروه‌ها و كميتهها اساسا درچارچوب نهاد‌هاي اصلي سياسي سازمان ملل متحد كار مي‌كنند. آنها به طور رسمي از اجلاس سران جنبش عدم تعهد در سال 1973 در الجزاير با هدف دفاع از مواضع مشترك و ارائه پيشنهاد اقدامات مناسب در مجمع عمومي سازمان ملل متحد فعال شدند.
گروه‌هاي كاري پيش نويس قطعنامه‌ها را تهيه و ارائه مي‌دهد و براي تصويب آنها رايزني مي‌نمايد. آنها همچنين مسووليت تنظيم سخنراني در خصوص موضوعات در دستور كار را بر عهده دارند. گروه‌هاي كاري توسط برخي كشورهاي عضو هماهنگي مي‌شوند. در حال حاضر، فعالترين گروه‌هاي كاري در خصوص خلع سلاح، عمليات حفظ صلح، فلسطين، حقوق بشر و اصلاح شوراي امنيت مي‌باشند.
گروه كشورهاي جنبش عدم تعهد در شوراي امنيت
در اجلاس سران كارتاهنا (1995) بر ضرورت ادامه همكاري كشورهاي عضو از جمله امكان مشورت منظم ميان اعضاي جنبش عضو غيردائم شوراي امنيت و ديگر اعضاء تاكيد شد. اعضاي جنبش عضو غير دايم شوراي امنيت بدون كنار گذاشتن حق حاكميتي خويش ماموريت دارند تا مواضع مشتركي را بر مبناي تصميمات و مواضع مورد توافق جنبش در جلسات شوراي امنيت اتخاذ نمايند.
كميته مشترك هماهنگي
اين كميته مسووليت و همكاري ميان كشورهاي عضوجنبش عدم تعهد و گروه 77 را به منظور ارتقاء منافع كشورهاي در حال توسعه، جلوگيري از دوباره كاري ودسترسي به اهداف مشترك در مجامع بين‌المللي را بر عهده دارد.
شوراي همكاري اطلاعاتي
اين شورا دراجلاس سران جنبش عدم تعهد در كلمبو در سال 1976 براي همكاري در حوزه رسانه‌‌اي ميان كشورهاي عضو تشكيل شد. اين شورا به دنبال تقويت همكاري ميان اعضاء در زمينه راديو و تلويزيون، ساخت فيلم و انتشارات، تقويت تماس ميان موسسات آموزشي كشورهاي عضو و همچنين تقويت همكاري‌هاي فرهنگي مي‌باشد.
روش كاري جنبش عدم تعهد
تصميم‌سازي
كليه تصميمات در جنبش عدم تعهد براساس اجماع و مكانيزمي براي گسترش انسجام و وحدت اتخاذ مي‌شود. اجماع در جنبش عدم تعهد متضمن احترام به ديدگاه‌هاي مختلف مي‌باشد. اگر چه اين امر به معناي يك توافق توسط اكثريت قابل ملاحظه كشورهاي عضو است، ليكن به منزله درخواست يا متضمن اتفاق آراء نمي‌باشد. در صورتي كه كشوري موافق نباشد مي‌تواند تحفظ خود را در خصوص موضوع در دستور كار اعلام نمايد. در راستاي اهداف عملي، اجماع، در كشورهاي عضو جنبش عدم تعهد مي‌تواند به معناي وجود يك اكثريت قاطع در حمايت از پيشنهاد ارائه شده باشد.
جلسات جنبش عدم تعهد
جلسات سطح بالا
ـ كنفرانس‌هاي سران كشورها و دولت‌ها: اين نشست‌ها هر سه سال يكبار بر مبناي چرخش جغرافيايي برگزار مي‌شود. (اجلاس‌هاي سران برگزار شده در ادامه ذكر شده است)
ـ كنفرانس‌ها وزراء: اين نشست‌ها حد فاصل ميان اجلاس‌هاي سران و بر مبناي چرخش جغرافيايي برگزار مي‌شود.
ـ جلسات وزراي خارجه دفتر هماهنگي: اين جلسات چند ماه قبل از برگزاري جلسات سران به منظور هماهنگي مواضع براي آن جلسات و در كشوري كه رياست جنبش را بر عهده دارد برگزار مي‌شود.
ـ جلسات وزاري خارجه جنبش عدم تعهد در حاشيه نشست‌هاي ساليانه مجمع عمومي سازمان ملل متحد
ـ علاوه بر اين، برخي جلسات سطح عالي از قبيل موارد ذيل نيز برگزار مي‌شود: جلسات ويژه وزراء، جلسات كميته وزراء در خصوص متدولوژي، جلسات كميته دايمي وزراء براي همكاري‌هاي اقتصادي، جلسات وزراء در مورد موضوعات مختلف همكاري‌هاي بين‌المللي (بهداشت، كار، اطلاعات و غيره)
جلسات ديگر
جلسات سطح پايين‌تر از قبيل نشست‌هاي فوق‌العاده و منظم دفتر هماهنگي، جلسات كميتهها و گروه‌هاي كاري، ويژه و تماس و جلسات كميته مشترك هماهنگي جنبش عدم تعهد وگروه 77 مي‌باشد.
ساختار و روش‌كاری جنبش غیرمتعهدها
با اینكه عملكرد جنبش شباهت بسیاری به عملكرد و فعالیت سازمان‌های بین المللی دارد اما آن را نمی‌توان یك سازمان بین‌المللی در نظر گرفت. دلایل زیادی در تایید این سخن مطرح گردیده است كه از مهمترین آنها می‌توان به نبود دبیر خانه دائمی، سازوكار داخل جنبش و اساسنامه آن اشاره نمود. جنبش غیرمتعهدها فاقد دبیرخانه است و مسوولیت امور دبیرخانه‌ای آن بر عهده كشوری است كه ریاست دوره‌ای را بر عهده دارد.
۱۳۹۱/۶/۵
