فاجعه بزرگ در غرب تهران، به اسم منطقه 22

به گزارش نما به نقل از شرق: از سال‌ها قبل منطقه ٢٢ شهر تهران را که جزء مناطق تازه‌شکل‌گرفته در سال‌های اخیر بوده است، به‌عنوان پهنه ویژه‌ای در کرانه شهری تهران با کاربری تفرج و گردشگری و البته خدماتی در نظر گرفته بودند.

اما آنچه امروز شاهد هستیم، شکل‌گیری منطقه‌ای با تراکم بالای جمعیتی است که هم جزء معدود برنامه‌های خدماتی بزرگ‌محور، خدماتی به تهران ارائه نمی‌کند، هم سرانه‌های خدماتی لازم برای تأمین نیازهای انبوه ساکنان خود را ندارد. اگر جمعیت منطقه ٢٢ امروز ٤٠٠ ‌هزار، یک ‌میلیون یا بیشتر باشد، از تعهد اولیه آن بالاتر است و با قول شهردار تهران برای حداکثر تراکم ٢٠٠‌هزار‌نفری هیچ تطابقی ندارد.

براساس سازمان فضایی و پهنه‌بندی شهری، سند مصوب طرح جامع راهبردی- ساختاری تهران (١٣٨٦) منطقه ٢٢ به‌عنوان مرکز گردشگری و خدماتی مجموعه شهری تهران در کنار مناطق ٢١ و ٤ تعیین شده است. در بند ١٦ و ٢٩ ضوابط و مقررات طرح تفصیلی تهران تأکید شده است که برای تحقق طرح تفصیلی در منطقه ٢٢ رعایت مفاد مصوبات صورت‌جلسه ٣٥٧ و مصوبات ٣٢٠ و ٣٥١ کمیسیون ماده ٥ الزامی است.

به‌عنوان نمونه در بند ٣٢٠ این ضوابط تأکید شده است که ساختمان مسکونی با تراکم کم باید تراکم خالص مسکونی ٤١٠ نفر در هکتار معادل حداکثر ١٠٠ واحد مسکونی در هر هکتار داشته باشد. در ساختمان مسکونی با تراکم متوسط صحبت از مجموعه مسکونی با تراکم انسانی ٥٥٤ نفر در هر هکتار برابر حداکثر ١٣٥ واحد مسکونی در هر هکتار و در مراکز مسکونی با تراکم زیاد هم تراکم مسکونی ٨٢٠ نفر در هکتار برابر حداکثر ٢٠٠ واحد مسکونی در هکتار را پیش‌بینی و مصوب کرده‌اند که این امر مهم با توجه به آنچه امروز در منطقه ٢٢ شاهد هستیم، آشکار است که در بخش‌های زیادی از منطقه رعایت نشده است.

همچنین در مصوبه ٣٥١ کمیسیون ماده ٥ تأکید شده است که درباره کاربری‌های خدماتی باید طبق جداول پیوست اعلام‌شده عمل شود و مهم‌تر این است که تعداد طبقات ساختمان‌ها مشروط به رعایت حقوق مجاوران است. آنچه امروز در برج‌های تو‌در‌توی منطقه ٢٢ به‌ویژه در حاشیه دریاچه خلیج فارس شاهد هستیم، خلاف این امر است و باید پرسید کدام‌یک از این مصوبات در دستور اجرائی بوده است.

درباره موارد دیگر باید به انطباق‌نداشتن طرح‌های جامع و تفصیلی با هم اشاره کرد؛ چراکه در مصوبه شورای‌عالی شهرسازی و معماری درباره انطباق‌نداشتن طرح‌های جامع و تفصیلی در آبان ٩٣ تأکید شده است که ضوابط طرح تفصیلی در منطقه ٢٢ شهرداری به طور کامل حذف می‌شود.

شهرداری تهران موظف می‌شود تا با تأکید بر حفظ نقش منطقه ٢٢ در مسائل زیست‌محیطی و نقش این منطقه در بهبود کیفیت هوای تهران و کاهش بارگذاری و فضای توسعه در مدت سه ماه طرح جدیدی را به کمیسیون ماده ٥ ارائه دهد.

لغو مصوبه بلند‌مرتبه‌سازی و بعد...

نکته درخور‌توجه در تهیه‌نکردن به‌موقع و ارائه ضوابط بلند‌مرتبه‌سازی در شهر تهران است که در این سال‌ها بارها شورای شهر تهران به آن اعتراض کرده است و حالا شهرداری تهران از خلأ ارائه و تصویب‌نکردن این ضوابط حداکثر بهره را برده است. طرح مکان‌یابی ساختمان‌های بلند‌مرتبه در تهران در سال ٧٧ از سوی مشاور «زیستا» و مشاور «تهران - تدبیر- بافت» (مشاوره زیست‌محیطی و زلزله) تهیه شد و مصوبه شورای‌عالی شهرسازی را هم گرفت؛ اما این مصوبه در سال ٨٨ (تقریبا یک سال قبل از شروع برنامه‌های جدید اجرائی و ساخت‌وسازها در منطقه ٢٢) از سوی شهرداری تهران لغو شد و با وجود تذکر شورای‌عالی مبنی بر ارائه جایگزین برای آن تاکنون شهرداری تهران بدون ضابطه مصوب در این منطقه بلند‌مرتبه‌سازی کرده است.

خوب است اشاره کنیم که از سال ٨٩ تا سال ٩٣، حداقل ٣٥ پروژه جدید برج‌های مسکونی اجرا شده یا در حال ساخت است که تعداد طبقات آنها بین ١٥ تا ٤٠ طبقه است. عمده این برج‌ها که در حاشیه دریاچه خلیج فارس هم بالا رفته‌اند، متعلق به ارگان‌های دولتی و خاص و نیز تعاونی‌های مسکن شهرداری‌های مناطق هستند.

در سال ٨٢ یعنی در سال شروع به کار محمود احمدی‌نژاد در شهرداری تهران، سهم عوارض ساختمانی در درآمدهای شهرداری تهران ٨٣ درصد بوده که این رقم حدود یک دهه بعد در سال ٩١ و در دوران محمدباقر قالیباف با چند درصد کاهش به ٧٠ تا ٧٥ درصد از کل منابع می‌رسد. شهردار تهران چند ماه قبل پس از اعتراض رئیس‌جمهوری به اتکای شهرداری به پول تراکم، اعلام کرد که سهم این درآمدها به حدود ٧٠ درصد رسیده است و با این حساب از سال ٩١ تاکنون تغییر چندانی نداشته است.

انفجار جمعیت وقتی آب نیست

اعتراض شورایاران در صحن شورای شهر تهران واضح‌ترین و بی‌پرده‌ترین اعتراضات است که همه اعضای شورا به آنها توجه می‌کنند. درباره منطقه ٢٢ هم در این چند سال بارها مشکلات منطقه مطرح شده و یکی از همین مشکلات دائما تکرار شده که ساخت‌وسازها بی‌رویه و خارج از حد مجاز است.

اصغر قدیمی، دبیر دبیران شورایاری منطقه ٢٢، در یکی از همین جلسات علنی گفت: در ابتدا قرار بود منطقه ٢٢ به قطب گردشگری تهران تبدیل شود و پروژه‌های بسیاری از‌جمله آبشار تهران، بوستان جوانمردان، دریاچه خلیج فارس و پروژه ‌هزارویک شهر در این منطقه پیش‌بینی شده بود که به‌دلیل ساخت‌وسازهای بی‌رویه در منطقه مشکلات زیادی همراه با آنها ایجاد شد.

قدیمی با اشاره به ساخت‌وسازهای بی‌رویه در منطقه ٢٢ گفت: یک‌پنجم ساخت‌وسازها در شهر تهران، در منطقه ٢٢ صورت گرفته است و این در حالی است که حمل‌ونقل عمومی در این منطقه وضعیت بدی دارد. متأسفانه انبوه‌سازان توجهی به مسائل رفاهی و تفریحی در محلات منطقه ٢٢ ندارند. وی تصریح کرد: شهرک‌های مناطق ٢٢ مشکلات زیادی را از جمله افت فشار آب، نبود فاضلاب، نبود روشنایی مناسب در معابر و... دارند و این در حالی است که متأسفانه در این منطقه برنامه‌ای برای مترو پیش‌بینی نشده است و به نظر می‌رسد در آینده مشکل خودروهای تک‌نفره نسبت به شرایط فعلی افزایش یابد.

این صحبت‌ها صریح‌ترین بیان برای مشکلات این منطقه است که در سال ٩٤ بیان شد و همین امروز هم ادامه دارد. مسئله درخور توجه درباره شورای شهر تهران این است که در مقام صحبت در صحن علنی و بیان مخالفت و اعتراضشان فعال هستند اما در عمل اتفاقی رخ نمی‌دهد و اصلاحی در اوضاع این منطقه به وجود نمی‌آید. اقبال شاکری، رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران پیش‌تر درباره این منطقه گفته بود که به دلیل بی‌توجهی به ساخت‌وسازهای بی‌رویه شاهد وجود بافت فرسوده در این منطقه هستیم و شرایط فعلی در منطقه ٢٢ در آینده فاجعه زیست محیطی به بار خواهد آورد.

مجتبی شاکری، عضو دیگر شورا هم بارها بر این نکته تأکید کرده است که ساخت‌وسازهای بی‌رویه در این منطقه راه تنفس تهرانی‌ها را بسته است و مرتضی طلایی، نایب رئیس شورای اسلامی شهر تهران نیز به کمبود سرانه آموزشی در محلات منطقه ٢٢ اشاره کرد و گفت: متأسفانه در برخی از محلات منطقه ٢٢ هیچ مدرسه‌ای وجود ندارد و شهروندان برای رفتن بچه‌هایشان به مدارس باید پول‌های هنگفتی را پرداخت کنند. اگرچه ساخت مدرسه برعهده شهرداری نیست، انبوه‌سازان به تعهدات خود برای احداث سرانه‌های آموزشی و خدماتی توجهی نکرده‌اند. تعداد کمی از اعضای شورای شهر تهران تاکنون به اشتباه و البته تخلف شهرداری تهران در ساخت‌وسازهای افسارگسیخته منطقه ٢٢ اشاره کرده‌اند.

مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران که سال‌هاست ریاست شورا را برعهده دارد، با اشاره به اینکه منطقه ٢٢ با این شرایط و ساخت‌وسازهای بی‌رویه طراحی نشده بود، گفت: حداکثر جمعیتی که برای این منطقه پیش‌بینی شده بود، ٤٠٠‌هزار نفر بود و پیش‌تر قرار بود خدمات شهر تهران و مکان‌های تفریحی در منطقه ٢٢ احداث شود. به عقیده بنده ضرورت دارد که در طرح تفصیلی منطقه ٢٢ تجدیدنظر شود و تا قبل از تصویب طرح جدید، ساخت‌وسازها در این منطقه متوقف شود.

همه اینها را باید کنار بی‌آبی این منطقه گذاشت که بارها در این سال‌ها درباره آن تذکر داده شده بود و همین روزها بیش از هزار درخت در پارک جنگلی چیتگر را قربانی کرد. بی‌آبی که علاوه بر بی‌تناسبی جمعیت و امکانات حالا دچار اختلاف شهرداری و شرکت آب و فاضلاب هم شده است.

آنچه عیان است؛ چه حاجت به بیان است

آنچه در منطقه ٢٢ تهران امروز رخ می‌دهد، فاجعه‌ای بزرگ اما با زرق‌وبرق و پرسرگرمی است که فردایی نزدیک زندگی و آسایش مردم ساکن در این منطقه و البته کل تهران را تهدید می‌کند. در سال ٩١، شورای سوم بارها درباره اجرای نادرست طرح تفصیلی منطقه ٢٢ و تخلف در آن و لزوم برگشت مجدد آن به شورا تأکید داشت.

در همان زمان، معصومه ابتکار، رئیس کمیته محیط‌زیست شورای شهر تهران در تذکری گفت: در سال ٧٩ به‌عنوان رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست رسما اعلام کردم که اگر ظرفیت‌های زیست محیطی را مدنظر قرار دهیم، نباید مناطق ٢١ و ٢٢ تأسیس شود، اما شهرداری تهران تعهد داد که منطقه ٢٢ با حداقل جمعیت، یعنی معادل ١٥٠ تا ٢٠٠‌هزار نفر شکل می‌گیرد؛ با وجود این هم‌اکنون شاهد جمعیت‌پذیری منطقه ٢٢ به میزان بیش از ٧٥٠‌هزار نفر هستیم.

ابتکار همان زمان باز هم بر تهیه هرچه سریع‌تر ضوابط بلندمرتبه‌سازی برای بلندمرتبه‌سازی‌ها تأکید کرده بود. در همه برنامه‌ریزی‌ها و اظهاراتی که تا قبل از شروع ساخت‌وسازهای ٨٩ به بعد در منطقه ٢٢ وجود دارد، صحبت از منطقه‌ای با ساخت‌وسازهای ویلایی است، اما یکباره و تقریبا هم‌زمان با برنامه‌ریزی برای دریاچه خلیج فارس، سرنوشت برج‌ها‌ی ٢٠ و ٣٠ طبقه و بیشتر در جوار هم رقم می‌خورد. مجید پاکزاد، مدیرکل شهرسازی و طرح‌های شهری شهرداری در سال ٩١ در جلسه شورای شهر در پاسخ به اعتراض حمزه شکیب گفته بود که تغییری در مناطق ویلایی شهر تهران ایجاد نشده و شهرک‌های تهران همچون راه‌آهن، آزاد شهر و منطقه ٢٢ همانند سابق ویلایی است.

اما حناچی، معاون معماری و شهرسازی وزیر راه و شهرسازی پیش‌تر گفته بود که منطقه ٢٢ شهر تهران مانند قطاری است که به دلیل بالابودن ساخت‌وساز از صدور پروانه‌های ساختمانی و بلندمرتبه‌سازی‌ها از ریل خارج شده است و هم‌اکنون منطقه ٢٢ تهران دارای بیشترین تخلف تراکم‌فروشی است.

همه این افراد و مسئولان یک طرف هستند و یک حرف می‌زنند، اما قالیباف، شهردار تهران حرف دیگری دارد و می‌گوید آماری که در مورد رسیدن جمعیت منطقه ٢٢ به حدود ١,٥‌میلیون می‌گویند، درست نیست و طراحی آنجا حدود ۴۰۰‌هزار نفر است. حتی اگر این رقم آقای شهردار درست باشد، باز هم قولی که به رئیس سازمان محیط‌زیست برای تعهد جمعیت ١٥٠ تا ٢٠٠‌هزار نفر در منطقه ٢٢ داده، زیر سؤال می‌رود.