به گزارش نما - روزنامه اعتماد نوشت: نام اطلس مال مدتی است همنشین نام صاحبقرانیه شده، این همنشینی بعد از جلسه شورای عالی معماری و شهرسازی که در روز ٢٨ شهریور تشکیل شد، بیشتر از قبل شد. بعد از این جلسه بود که معاون میراث فرهنگی کشور اعلام کرد کارشناسان این سازمان بعد از مطالعات‌شان به این نتیجه رسیده‌اند که اجرای پروژه اطلس‌مال عامل تشدید آسیب‌های کاخ صاحبقرانیه است.
حساسیت‌ها بیشتر و اظهارنظر‌های گوناگونی در این زمینه مطرح شد تا اینكه چهارشنبه گذشته و بعد از حدود یك هفته نخستین واكنش از سوی نمایندگان پروژه اطلس مال در رسانه‌ها منتشر شد.
سعید محمد به عنوان مدیرعامل شركت باغ فردوس ایرانیان كه اجرای پروژه اطلس‌مال را به عهده دارد با استدلالات فنی در جمع اهالی رسانه اعلام كرد كه اطلس‌مال نمی‌تواند نقشی در آسیب‌های وارد شده به صاحبقرانیه داشته باشد. صحبت‌های سعید محمد، با اظهاراتی كه تاكنون از جانب مسوولان شهرداری و میراث فرهنگی منتشر شده بود، تناقضاتی داشت كه بهانه ما شد تا برای شفاف‌سازی و تشریح بیشتر، شنونده توضیحات او به عنوان نماینده پروژه اطلس مال باشیم.
سعید محمد در خصوص اظهارات مسوولان میراث فرهنگی در رابطه با نقش اطلس مال در آسیب‌های كاخ صاحبقرانیه گفت: «یك موضوع فنی در این رابطه مطرح شده است، خوب بود دوستان سازمان میراث فرهنگی قبل از اینكه موضوع را رسانه‌ای كنند، با ما جلسه‌ای تشكیل می‌دادند و در مورد اتهامی كه به ما داشتند صحبت می‌كردند و استدلالات فنی ما را می‌خواستند، حرف‌های ما را می‌شنیدند كه ما این طور در جایگاه متهم قرار نگیریم. متاسفانه با ما هیچ گونه ارتباطی برقرار نشده است، نه از جانب میراث فرهنگی و نه از جانب وزارت راه و شهرسازی، ما هم مثل بقیه مردم در خبرها از این موضوع مطلع شدیم.»
كارشناسان عنوان كرده بودند تغییر مسیر قنات‌ها بر اثر گودبرداری عمیق اطلس مال موجب تشدید و تسریع آسیب‌ها در كاخ صاحبقرانیه شده است، مجری پروژه اطلس مال اما توضیحات دیگری در این زمینه ارایه می‌دهد: «آقای طالبیان اعلام كرده بودند كه از زیر كاخ صاحبقرانیه قناتی عبور كرده كه گودبرداری اطلس مال آن را قطع كرده و مانع عبور آب شده است و این آب برگشته و موجب نشست زمین در صاحبقرانیه شده است. این صحبت به لحاظ مهندسی غیرفنی است، هنگام گودبرداری ما با هیچ قناتی برخورد نكرده‌ایم. حدود ٦ مشاور در زمان احداث پروژه با ما همكاری می‌كردند كه در زمینه ژئوتكنیك و آب‌شناسی و خاك‌شناسی تخصص دارند، این دوستان از كف گود ٣٢ متری ما به عمق ٣٢ متر دیگر شناسایی انجام دادند و به این نتیجه رسیدند كه هیچ آبی در محدوده وجود ندارد و به هیچ قناتی هم در این مطالعات بر نخوردیم. اگر ما جایی جلوی آب را گرفته بودیم، این آب آهسته آهسته زمین را می‌شست و زیر پاسداران را خالی و به خانه‌های مردم نفوذ می‌كرد. به این معنی كه ٥ سال بعد از احداث گود باید زیر پاسداران و خانه‌های مردم نشست ایجاد می‌شد نه در محدوده مجموعه نیاوران. ضمن اینكه اطراف اطلس مال را لوله‌های زهكش قرار داده‌ایم، كار این لوله‌ها این است كه آب‌هایی كه در اطراف پروژه هستند را به چاه‌های زهكش منتقل می‌كنند، در حال حاضر چاه‌های زهكش ما در عمق ١٨ متری خشك هستند. در این منطقه به طور كلی سطح آب‌های زیر زمینی پایین رفته است، علت آن هم پروژه اطلس مال نیست، علت آن می‌تواند برداشت بی‌رویه آب از چاه‌های جنوب تهران برای كشاورزی و تغییرات آب و هوایی و عدم بارش در چند سال اخیر باشد.»
سعید محمد در مورد نقشه‌ای كه از اداره كل قنوات دریافت كرده‌اند، می‌گوید: «اداره كل قنوات فقط نقشه محدوده پروژه را در اختیار ما قرار داد و طبق این نقشه در محدوده پروژه ما هیچ قناتی وجود ندارد. ما نقشه قنوات محدوده كاخ را نداریم. ممكن است در محدوده باقی پروژه‌های محدوده، قنواتی وجود داشته باشند به این دلیل كه در منطقه نیاوران رشته قنات‌های متعددی وجود دارد اما با توجه به نقشه‌هایی كه در اختیار ما قرار دادند و مطالعاتی كه كارشناسان ما انجام دادند، قناتی نبوده كه گودبرداری پروژه موجب تغییر مسیر آن شود. با وجود اینكه اداره كل قنوات و مسیل‌های شهرداری منطقه یك، نقشه قنوات محدوده را در اختیار ما گذاشت، به این نقشه‌ها اكتفا نكردیم، به دلیل اینكه احتمال وجود اشتباه در نقشه‌های موجود وجود دارد، به همین دلیل علاوه بر مطالعات زمین‌شناسی، مطالعات ژئوتكنیك و آب‌شناسی هم در منطقه انجام دادیم. با توجه به نتایج مطالعاتی كه انجام دادیم، اطلس مال نمی‌تواند عامل ترك‌های صاحبقرانیه باشد.»
سعید محمد معتقد است: «موضوع این است كه دوستان میراث فرهنگی به موقع به وضعیت صاحبقرانیه رسیدگی نكرده‌اند، آن‌طور كه در خبرها آمده ٨ سال پیش نخستین ترك‌ها در این كاخ دیده شده، در حالی كه ما گودبرداری پروژه را در سال ٩١ انجام دادیم. اینكه می‌گویند این پروژه این روند را تشدید كرده هم درست نیست، ما نمی‌توانیم هیچ گونه تاثیر‌گذاری روی صاحبقرانیه با ٤٠٠ متر فاصله و ٤٠ متر اختلاف ارتفاع داشته باشیم. این حرف غیرفنی است. خواهش من این است كه دوستان یك مشاور متخصص استخدام كنند كه روی كاخ صاحبقرانیه مطالعات ژئوتكنیك انجام دهند و اطلاعات فنی را استخراج كنند، ما هم آمادگی داریم تا با مدارك مستند و مستدل با این دوستان صحبت كنیم. باید توسط ابزار دقیق، حركت‌ها و نشست‌های كاخ صاحبقرانیه را دایما رصد و با توجه به گسلی كه در این منطقه وجود دارد، این آسیب‌ها را بررسی كنند. ممكن است فعالیت‌های گسل نیاوران عامل این آسیب‌ها باشد. با اینكه می‌دانم دوستان میراث فرهنگی انسان‌های دلسوزی هستند، اما تا جایی كه می‌دانم هیچ مطالعه‌ای در این زمینه انجام نشده و به تازگی تصمیم به تشكیل كمیته‌ای برای بررسی این موضوع گرفته شده، شاید به دلیل نبود منابع بوده، اما واقعیت این است كه بناهایی كه عمر بالایی دارند دایما باید رصد شوند و مورد بررسی قرار بگیرند، مشاهداتی كه در بازدید از صاحبقرانیه داشتم نشان می‌داد كه دیوارهای طبقه دوم بنا از حالت شاقول خارج شده (اصطلاحا شكم داده) این می‌تواند بحث سازه‌ای باشد و همین باعث ترك خوردن كاخ شده باشد، جالب اینكه دیوارهای طبقه پایین ترك جدی ندارند، بیشتر آسیب‌ها در طبقه دوم است.»
نشست زمین پدیده ای است كه اخیرا در تهران حوادثی آفریده و تلفات مالی و جانی زیادی در پی داشته، متخصصان مهندسی شهری معتقدند گودبرداری‌های غیراصولی برای ساخت برج‌ها و مجتمع‌های بزرگ است كه موجب تشدید روند فرونشست زمین در تهران شده است. عمق گودبرداری اطلس مال طبق گفته مدیر اجرایی آن ٣٢ متر است، البته سعید محمد در مورد این گودبرداری می‌گوید: «میانگین گودبرداری ما در این پروژه ٢٥ متر است، به دلیل شیب زمین در محل احداث پروژه، در بخش‌هایی تا عمق ٣٢ متر گودبرداری شده و در بخش‌هایی تا عمق ١٧ متر. اما نكته‌ای كه وجود دارد این است كه در هیچ نقطه‌ای حتی با آب‌های سطحی هم برخورد نكردیم، اینقدر سطح آب‌های زیرزمینی در محل اجرای پروژه پایین بود كه ما حتی كف ساختمان را عایق نكرده‌ایم. به دلیل اینكه وقتی مطالعات ژئوتكنیك به ما نشان می‌دهد كه تا عمق ٧٠ متری آبی وجود ندارد، ما در عمق ٢٥ متری نیازی به عایق‌بندی كف بنا نداریم، البته دیواره‌ها عایق‌بندی شده است، به دلیل اینكه ممكن است هنگام بارندگی مساله‌ای ایجاد شود، اما ضرورتی برای عایق‌بندی كف احساس نكردیم.»
مجری پروژه اطلس مال در خصوص اینكه قبل از گودبرداری و در مرحله مطالعاتی پروژه، مطالعه‌ای در مورد بناهای تاریخی كه در منطقه قرار دارند انجام شده یا هماهنگی‌های لازم با میراث فرهنگی انجام شده است یا خیر، می‌گوید: «روال در شهرداری به این صورت است كه مسوولان شهرداری قبل از صدور پروانه ساخت، از تمامی مراجع ذی‌ربط استعلام می‌گیرند و هماهنگی‌های لازم را انجام می‌دهند. حتی مطالعات ترافیكی را هم خود شهرداری انجام می‌دهد و بر اساس ترافیك منطقه مجوز واحدهای تجاری و مسكونی را صادر می‌كند. معمولا جواز ساخت كه صادر می‌شود تمام مراحل قانونی طی شده‌اند. به همین خاطر ما هیچ استعلامی انجام نداده‌ایم.» با این توضیحات مسوولان شهرداری باید در این زمینه پاسخگو باشند كه چطور حریم منظری بناهای تاریخی تا این حد نادیده گرفته می‌شود و مسوولان میراث فرهنگی هم در مورد قصورشان در تهیه نقشه حرایم بناها توضیح دهند.
سعید محمد در خصوص مجوزی كه برای پروژه اطلس مال صادر شده بود و در ابتدا برای این پروژه كاربری پاركینگ در نظر گرفته شده بود و بعد تغییر كاربری داده و مسوولان پروژه خواستار احداث مجتمع تجاری در محل اجرای پروژه شده‌اند، گفت: «در ارتباط با كاربری‌های پروژه اطلس مال ما به عنوان یك سرمایه‌گذار عمل كردیم و بر اساس پروانه ساختی كه شهرداری تهران برای ما صادر كردند عمل كردیم، طبق پهنه‌بندی‌ای كه در شهر تهران برای تمامی شهروندان وجود داشته به ما كاربری و تعداد طبقات داده‌اند. ضمن اینكه ما توجه ویژه‌ای هم به پاركینگ داشتیم و حدود ١٦٢٠ پاركینگ در مجموعه تعریف شده و این میزان پاركینگ بیش از نیاز پروژه است.»
هرچند مسوولان میراث فرهنگی عنوان می‌كنند آسیب‌های كاخ صاحبقرانیه مربوط به چند سال اخیر نیست و به دلیل شرایط خاص این بنا همواره سعی داشته‌اند برخورد متفاوتی با این بنا داشته باشند و تا جایی كه امكانش بوده پیشگیری‌های حفاظتی را انجام داده‌اند، اما اخیرا روند آسیب‌ها تشدید شده است و این زنگ خطری است كه مسوولان و علاقه‌مندان به میراث فرهنگی را نگران كرده است، نگرانی‌ای كه برخی منشا آن را قد كشیدن اطلس مال در حریم منظری كاخ قاجاری صاحبقرانیه می‌دانند.
یكی از انتقاداتی هم كه به شهرداری وارد است، صدور مجوز ساخت و ساز در حریم منظری كاخ صاحبقرانیه است، چرا كه یكی از مهم‌ترین مواردی كه در روایات مربوط به این بنا در مستندات تاریخی مطرح شده است این است كه صاحبقرانیه درست در راستای حرم حضرت عبدالعظیم و روی بلندی ساخته شده تا ناصرالدین شاه كه ارادت ویژه‌ای به حضرت عبدالعظیم داشته بتواند از پنجره كاخ جهان نما (صاحبقرانیه) به حرم این حضرت عرض ارادت كند، اما حالا اطلس مال درست در حریم منظری این كاخ بالا رفته است و هنوز هیچ چارچوب دقیقی از جانب میراث فرهنگی برای تعریف حریم‌های منظری در شهری مانند تهران تعریف نشده است.
پاسخ مجری اطلس‌مال درباره آسیب‌ها به صاحبقرانیه
۱۳۹۵/۷/۱۲
