یك قانون در 2 دولت

اقداماتي كه دولت تدبير و اميد در بحث مذاكرات هسته‌اي در يك سال پيش به ويژه در مذاكرات دوجانبه با طرف امريكايي انجام داد، بي‌شباهت به اقدام دولت كارگزاران در فاصله سال‌هاي 1368 تا 1372 و قبل از تصويب قانون «داماتو»، نبود. پس از ارتحال حضرت امام(ره)، جرياني كه تصور مي‌كرد با خاتمه جنگ مي‌تواند كشور را به سمت مذاكره با امريكا سوق دهد، رفتارهايي از خود بروز داد كه در همان سال‌ها مورد انتقاد صريح رهبر فرزانه انقلاب كه تازه سكان هدايت جامعه را پس از ارتحال حضرت امام(ره) عهده‌دار شده بودند، قرار گرفت. در آن سال‌ها سخن از طرح بازسازي و بهبود رابطه با امريكا و مذاكره مستقيم با امريكا توسط برخي سرپل‌هاي داخلي مطرح بود و كساني همچون شعله‌سعدي و ديگران، با مديريت بخشي از جريان‌ حاكم در دولت وقت، فضاي كشور را به بهانه اينكه جنگ تمام شده و كشور بيش از هر زمان ديگر نيازمند بازسازي روابط با امريكا براي شتاب بخشيدن به عرصه سازندگي و پيشرفت است و اين مهم از نگاه آنها بدون توافق با كدخدا صورت نخواهد گرفت، بحث مذاكره و توافق با امريكا را در دستور كار قرار دادند و طرف امريكايي هم با طرح «جيمز بيكر» و «لورنس ايگل برگر» مبني بر خارج كردن ايران از ليست كشورهاي حامي تروريسم در سال‌هاي 1370 تا 1372، قصد داشتند فضاي جديدي را در دولت سازندگي براي پياده‌سازي برنامه‌هاي خود در ايران دنبال كنند و درست در همان سال‌ها بود كه رهبر معظم انقلاب با هشدار نسبت به رفتار غرب در ايران و طرح اين موضوع كه غرب به دنبال تهاجم فرهنگي در ايران است و نبايد از اقدامات هدفمند دشمن غافل بود، نگاه جامعه را به اين موضوع سوق دادند كه نبايد از اقدامات دشمن غفلت كرد.

در اسفند 1372، دولتمردان سازندگي ديدند كه افرادي همچون «مارتين ايندايك» و «آنتوني ليك» براي ايجاد محدوديت‌هاي جديد و تحريم‌هاي مضاعف عليه ايران تلاش جديد خود را آغاز كردند و به دنبال آن، در دولت كلينتون در سال 1374 (1995 ميلادي)، يك سناتور امريكايي به نام «داماتو» طرحي را در سنا و كنگره امريكا به تصويب رساند كه براساس آن، تحريم خريد نفت و هرگونه معامله‌گري و پولي از ايران ممنوعيت انتقال اعتبارات و مبادله ‌ارز، ممنوعيت نقل و انتقال هرگونه دارايي متعلق به ايران و ايرانيان، ممنوعيت صدور پروانه صادرات محدود، ممنوعيت ورود كالاها و خدمات ايراني به امريكا و محروميت شركت‌هاي امريكايي با شركت‌هايي كه بخشي از سهام آنها امريكايي است، ممنوع شد. در همان مقطع رهبر معظم انقلاب در يك موضع‌گيري روشن و قاطع دو نكته را بيان فرمودند: «1ـ محاصره اقتصادي امريكا، انتقام‌گيري امريكا از ايران از حركت اسلامي است كه براي آنها اين حركت اسلامي مضر است 2 ـ عدم كارايي محاصره اقتصادي و اينكه اين محاصره نه تنها نمي‌تواند به اين انقلاب و نظام ضربه بزند، بلكه حتي نمي‌تواند جلوي ساطع شدن نور حقيقت اين انقلاب را در سراسر جهان بگيرد.

امروز كه رفتار امريكايي‌ها را پس از 20سال از تصويب قانون «داماتو» بررسي و مرور مي‌كنيم و شرايط امروز و دولت مستقر تدبير و اميد را با دولت كارگزاراني و فرآيندي كه در مذاكرات هسته‌اي نهايتاً توافق برجام رقم خورد مي‌سنجيم، به درستي مي‌بينيم آنچه در آن مقطع اتفاق افتاد و خوش‌بيني‌هايي كه دولت كارگزاران در سال‌هاي 1368 تا 1374 به امريكا داشتند و تصور مي‌كردند با مذاكره و كنار آمدن با كدخدا مي‌توانند مشكل كشور را حل كنند، امروز نيز در قضيه توافق هسته‌اي و برجام و خوش‌بيني به امريكا و پايبندي آنها به تعهدات در برجام يك‌بار ديگر درست از جايي ضربه خورديم كه قبلاً آن را تجربه كرده بوديم.

حالا اين محدوديت‌ها و ممنوعيت‌هايي كه امريكايي‌ها عليه ايران اسلامي به تصويب رسانده‌اند، هر نامي مي‌خواهد داشته باشد، چه قانون «داماتو» باشد يا به تعبير دولتي‌هاي خوشبين قانون ايسا (isa) نام داشته باشد، مهم آن است كه تحريم‌هاي 10ساله امريكا عليه ايران يك‌بار ديگر تمديد شد و سناتورهاي امريكايي با يك همگرايي كامل با اعضاي كنگره، بدون هيچ مخالفي، تصويب قانوني را در سنا تمديد كردند كه براساس آن، حداقل ايران در فروش نفت خام، خدمات بيمه‌اي، مشاركت در سرمايه‌گذاري‌هاي پتروشيمي و فروش فرآورده‌هاي پتروشيمي تحريم شده است و از اين پس نبايد و نمي‌تواند در اين حوزه‌ها فعال باشد. حالا حق داريم بگوييم اتفاقي كه در سال‌هاي اوليه دهه 70 رخ داد و رفتاري كه امريكايي‌ها در آن سال‌ها نسبت به ايران داشتند، بار ديگر تكرار شد و دولت تدبير و اميد همان مسير خوش‌بيني را كه دولت كارگزاران در آن سال‌ها طي كرد، دنبال نمود و نتيجه نيز همان شد كه در آن سال‌ها رقم خورد.

صرف‌نظر از اينكه تمديد قانون ايسا (isa) توسط رئيس‌جمهور مستعجل اوباما امضا بشود يا نشود، بايد به اين نكته توجه داشت كه امريكايي‌ها با احساسات و صداقت ميليون‌ها ايراني بازي كردند و درست در زماني كه ما يك كيلو بالاتر از سقف آب سنگين تعهد نموده خود براي نگهداري را از كشور خارج مي‌كنيم، آنها با بي‌تعهدي تمام و مضحكه قرار دادن يك‌سال مذاكرات فشرده هسته‌اي و توافق انجام شده، قانوني را تمديد كردند كه حداقل با اين همه خوش‌بيني آقايان، انتظار آن نمي‌رفت. اگرچه تمديد اين مصوبه در حال حاضر بر عزم محافظه‌كاران امريكايي براي افزايش فشار بر ايران دلالت دارد، اما دولت ترامپ مي‌تواند بدون پاره كردن و پشت پا زدن به برجام كه گذشتن از آن براي او بسيار مشكل خواهد بود، تحريم‌هاي جديدي را بر پايه همين قانون تمديد شده به كنگره پيشنهاد كند كه شايد در داخل نيز برخي بدشان نيايد پس از برجام،‌اين مباحث نيز دنبال شود كه برنامه موشكي ايران و سخنان برخي مسئولان كشور مبني بر اينكه ژاپن پس از جنگ با فاصله گرفتن از نظامي‌گري، روند پيشرفت را به طور برق‌آسا دنبال كرد، در همين راستا ارزيابي مي‌شود.

بنابراين آنچه پنج‌شنبه گذشته در تمديد قانون ايسا (isa) در زمان استقرار دولت تدبير و اميد اتفاق افتاد با آنچه در تصويب قانون داماتو در دولت كارگزاران در سال 1374 رخ داد، شرايط يكساني دارد و هر دو حاصل وادادگي و خوش‌بيني است كه هر دو دولت در اين مقاطع بدان دل بسته بودند و هزينه آن را از جيب ملت پرداخت كرده و مي‌كنند.