بهشتی: مردم ما دچار توهم شده‌اند

به گزارش نما به نقل از ایلنا: عضو شورای عالی میراث فرهنگی و گردشگری ایران معتقد است باید پیش‌فرض‌های غلط فرهنگی در قبال جامعه خود را تغییر دهیم.

سید محمد بهشتی در مراسم اختتامیه سومین جشنواره روستاهای دوستدار کتاب و معرفی پایتخت کتاب ایران از پیش‌‌ فرض‌های ذهنی غلط ایرانیان درباره گذشته و جامعه خود صحبت کرد و گفت: در دوره جدید به نظر می‌رسد جامعه ما دچار ذهنیت‌هایی اشتباه درباره خود شده که آنقدر تکرار شده به عنوان حقیقت بدیهی مورد قبول قرار گرفته است. مثلا می‌گویند ایرانیان حافظه تاریخی ندارند. مردم ایران شفاهی هستند و اهل کتاب و کتابت نیستند، این موارد آنقدر در کتاب‌های معاصر تکرار شده که همگان باور کردند.

بهشتی افزود: یک شرق‌شناس در خاطراتش تعریف می‌کند که در سفرش به ایران وقتی در یک پایگاهی برای شکار با عده‌ای همراه شده بوده شبی توجه‌اش به سخنان کارکنان و پرسنل عادی آن پایگاه جلب می‌شود که با شور و حرارت اختلافات تاریخی درباره جنگ نادرشاه در هند را مطرح می‌کردند. او صراحتا اعلام می‌کند این مباحث در انگلستان تنها در دانشگاه مطرح می‌شود و کمتر پیش می‌آید مردم عادی و عامی خود به این گفت‌وگوها بپردازند.

این چهره فرهنگی ادامه داد: یا مثلا می‌گویند ایرانی‌ها اهل کار تیمی نیستند و بیشتر در کارهای انفرادی موفق هستند اما در مستندی به نام «علف» که کوچ عشایر را روایت می‌کند ما می‌بینیم جمعیت قابل توجهی از عشایر عزیز با هماهنگی و همراهی همدیگر نزدیک به 600 کیلومتر مسیر را طی می‌کنند و در یکی از صحنه‌ها فردی که سوار بر اسب است برای دیگران شاهنامه می‌خواند. اولا خود این کوچ نشان‌دهنده کار تیمی در جامعه ایرانی است و دوما صحنه کتابخوانی علاقه مردم به کتاب را نشان می‌دهد. اگر یک یونانی در سفری بن‌هور بخواند همه می‌گویند او چه آدم فرهنگی است ولی این نمونه‌های داخلی را نمی‌بینند.

بهشتی در رد نظریه شفاهی بودن مردم ایران نیز اظهار داشت: دهه 60 آقای علی‌محمدی در وزارت‌ارشاد اقدام به جمع‌آوری نسخ خطی کرده‌اند؛ تصمیم بر این بود که با استفاده از تکنولوژی آن زمان که میکروفیلم محسوب می‌شد به نقاط مختلف کشور بروند و از نسخ خطی کپی تهیه کنند. برای تمرین و شروع به مازندران رفتند تا شاید با تعداد کمتری نسخ خطی مواجه شوند اما در نهایت وجود 9 هزار نسخه خطی آنها را یکسال در این شهر ماندگار کرد. آیا این نشان‌دهنده حافظه تاریخی و غیرشفاهی مردم ایران نیست.

عضو شورای‌عالی میراث فرهنگی و گردشگری ایران ادامه داد: همان‌طور که اشاره کردم مردم ما درباره خود دچار توهم شده‌اند، مخصوصا در عصر معاصر و در حوزه رویکردهای فرهنگی اتفاقی که سال گذشته در نیشابور افتاده و ما از اینقدر توجه به کتاب در این شهر تعجب کردیم که نشان‌دهنده این است که ذهنیت درستی به جامعه و ملت خود نداریم؛ یعنی پیش‌فرض‌های ما غلط است. پروژه‌ای مثل انتخاب پایتخت کتاب ایران به نظرم ظرفیت‌هایی جالبی از نگاه فرهنگی مردم ما را آشکار می‌کند و ظرفیت واقعی جامعه را به ما نشان می‌دهد. این رویدادها می‌گوید که باید از تلقین‌ها که به صورت بدیهی درآمده دوری کنیم و سعی کنیم حقیقت را کشف کنیم.

او یادآور شد: ملتی که چنین پیشینه تاریخی دارند و حتی در شهرهای کوچک ما تعداد قابل توجهی چهره فرهنگی حضور دارند مگر می‌شود اهمیتی به فرهنگ ندهد؟ تلقی‌های ما در این عرصه نادرست است و باید نسبت به آنها تجدیدنظر کنیم. پیشنهاد می‌کنم برای اصلاح روند کتابخوانی نیز از عبارت «اهل کتاب بودن» استفاده کنیم. درست مثل اهل اصفهان بودن، اهل ایران بودن و ... این اهلیت جامعیت بیشتری دارد که بعد فرهنگی کتابخوانی را حکایت می‌کند.

همچنین دبیرکل نهادکتابخانه‌های عمومی سراسر کشور نیز در این مراسم تاکید کرد: یکی از جلوه‌های امید، تدبیر و تدبر هم‌افزایی فرهنگی و وحدت فرهنگی است که این برنامه به خوبی آن را در این سه سال نشان می‌دهد. تمام دستگاه‌های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی در شهرهای مختلف کشور برای رقابت در جشنواره پایتخت کتاب ایران و روستاهای دوستدار کتاب تلاش می‌کنند؛ فارغ از اختلاف‌ها و تفاوت در سلیقه‌ها و این نشان می‌دهد که کتاب و کتابخوانی چقدر می‌تواند در حل معضلات جامعه به ما کمک کند.

علیرضا مختارپور ادامه داد: اگر قرار باشد اختلاف سلیقه سیاسی به همه حوزه‌ها و حتی حوزه فرهنگ کشیده شود آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی ما گسترش پیدا می‌کند اما اگر مثل شهر نیشابور تمام دستگاه‌ها اعم از اجتماعی، سیاسی و فرهنگی برای اعتلای فرهنگ و مطالعه تلاش کنند به نظرم به‌زودی نه فقط پایتخت‌های کتاب در ایران تعدادشان زیاد می‌شود بلکه به عنوان «کشور پایتخت کتاب» در جهان معرفی می‌شویم.