«ناتو»؛ تشنج بی‌سابقه در میان امنیتی‌ها

حسین کبریایی زاده کارشناس مسائل بین‌الملل- مایکل پنس در کنفرانس امنیتی مونیخ اعلام کرد، آمریکا مهم‌ترین متحد ناتو خواهد ماند؛ اما معاون ترامپ در صحبت‌های خود نسبت به تقسیم نامتناسب هزینه‌های ناتو نیز هشدار داد.
اینکه ترامپ در تقابل منافع آمریکا و ناتو اولویت را به آمریکا داده امری غیرمعمول و بی‌سابقه نیست؛ اما اینکه رئیس‌جمهور جدید آمریکا حتی در زمان تبلیغات انتخابات قائل به تقابلِ منافع واشینگتن و اروپایی‌ها در سازمان همکاری‌های نظامی شده، نشان‌دهنده عمق اختلافات اعضا ناتو در این شرایط است.
این فاصله‌گیری به‌اندازه رشد یافته که مرکل تلویحاً در کنفرانس مونیخ با کاربرد واژه‌هایی مانند یکه‌تازی واشینگتن و عدم اعتقاد آمریکایی‌ها به چندجانبه گرایی از رویکرد آمریکا در ناتو انتقاد کرد.
صدراعظم آلمان با اشاره ضمنی به اولویت‌ها، حقوق، تکالیف و انتظارات فاصله‌دار اعضای ناتو ادامه مسیر همکاری امنیتی را برای طرف‌ها ممکن، ولی سخت ارزیابی کرد.
اروپایی‌ها تقاضای هیئت آمریکایی مبنی برافزایش بودجه دفاعی کشور را با شرایط جدید مقدور نمی‌دانند و اعتقاددارند سرمایه‌گذاری امنیتی تنها در افزایش بودجه دفاعی خلاصه نمی‌شود بلکه باید این سرمایه‌گذاری در حوزه‌های آموزشی و بهداشتی نیز تعریف شود.
محور فوق مهم‌ترین اختلاف دوسوی آتلانتیک برای تداوم کار ناتو محسوب می‌شود. اروپایی‌ها اعتقاددارند در صورتی سهم پرداختی اعضا باید متناسب باشد که مدیریت سازمان نیز به‌صورت مشارکتی صورت پذیرد و ناتو از مرحله یک‌‌جانبه‌گرایی عبور کند.
ازسوی‌دیگر، آمریکایی‌ها امنیت را تماماً نظامی می‌بینند و کارکرد ناتو را در برخورد با رقبایی مانند روسیه می‌دانند، حال‌آنکه اروپاییان تمایلی ندارند ناتو به حوزه رقابت‌های دوجانبه آمریکا ـ روسیه ورود کند.
این امر نشان‌دهنده آن است که اعضا ناتو در مقطع تاریخی بعد از فروپاشی شوروی مانده‌اند و نمی‌توانند تفاهمی برای دستور کار، مأموریت‌ها و نحوه عملکرد منطقی ناتو بیابند.
در حوزه مبارزه با تروریسم و افراط‌گرایی اسلامی نیز شرایط مشابهی وجود دارد تا جایی که اروپاییان اعتقاددارند، می‌توان به‌صورت بخشی منافع مشترک با روسیه جستجو و تعریف کرد. درحالی‌که واشینگتن چنین امری را تخطی از اصول، ساختارها و ارزش‌های مشترک می‌دانند.
ازسوی‌دیگر، اروپا مخالف آن است که در لوای مبارزه با تروریسم مقابله با مسلمانان در دستور کار ناتو قرار گیرد. دراین‌راستا، فون درلاین، خطاب به آمریکاییان از موافقت دولتش برای افزایش بودجه دفاعی خبر داد؛ اما وزیر دفاع آلمان خدشه‌دار شدن ارزش‌های معنوی غرب و تجاوز به حیثیت انسان‌ها را به بهانه مبارزه با افراط‌گرایی صحیح و مجاز ندانست.
به‌ نظر می‌رسد این اظهارات، اشاره به عملکرد نامطلوب آمریکایی‌ها در سال‌های اخیر در مبارزۀ تروریسم و اقدامات اخیر ترامپ موسوم به‌فرمان مهاجرت و نیز کاربست مفاهیمی مانندِ فاشیسم اسلامی از طرف استیفن بنن، مشاور امور استراتژیک ترامپ دارد؛ اما تیم ترامپ نیز در کنفرانس امنیتی مونیخ استدلات خود را داشت. آن‌ها اعتقاددارند شرایط جدید در مناسبات قدرت جهانی رخ‌داده که نمی‌توان به این مسائل بی‌توجه بود. جیمز استاوریدیس، فرمانده نیروهای ناتو از سال 2013 می‌گوید، آمریکا دیگر نمی‌تواند با شرایط تعیین‌شده بعد از جنگ جهانی دوم به همکاری امنیتی با اروپا ادامه دهد.
ترامپ اعتقاد دارد حالا دیگر هفت دهه از جنگ جهانی دوم گذشته و کشورهای اروپایی به توان دفاع از خود رسیده‌اند، الآن زمان آن رسیده که این کشورها دین خود را به آمریکا ادا کنند و هژمونی غرب را در مقابل تهدیداتی مانند روسیه، قدرت‌های نوظهور در شرق آسیا و حتی آمریکای لاتین حفاظت کنند.
آمریکا مجبور است برای حفظ این هژمونی از فعالیت‌های مستقیم نظامی در قالب ناتو صرف‌نظر کند و فرماندهی ناتو در برخی عملیات‌ها را به اروپاییان واگذار کند.
امسال واشینگتن درحالی‌که بر طرح این دیدگاه که ملازم با افزایش بودجه دفاعی است تأکید می‌کند که تنها چهار کشور بریتانیا، استونی، یونان و لهستان بیش از دو درصد تولید ناخالص خود را صرف هزینه‌های دفاعی می‌کنند.
واشنگتن اعتقاد دارد در شرایطی که کانون ناامنی در غرب آسیا و در مجاورت اروپا قرارگرفته، صرف بودجه 277 میلیارد دلاری اروپا به ازای هر نفر اروپایی معادل یک دلار و نه سنت می‌شود، این مقدار هزینه کردِ ناچیزی برای امنیت سازی است و حداقل باید پنجاه سنت به ازای هر نفر افزایش یابد تا تعادل در حقوق و تکالیفِ سازمان شکل گیرد.
این درحالی‌که است که به‌استثنای برخی کشورهای اروپایی، سایرین توان چنین هزینه کردی را در خود نمی‌بینند؛ در چنین شرایطی باید صبور بود و نظاره کرد که تداوم این اختلافات در دوسوی آتلانتیک چه تأثیری بر رویکرد ناتو در عصر ترامپ خواهد گذاشت و تا چه اندازه این چالش‌ها بر ایده احیای آمریکا تأثیر خواهد گذاشت.