به گزارش نما به نقل از اعتماد: هواپیما‌سازی مثل خودروسازی نیست. ساخت یک هواپیما یک‌سال به طول می‌انجامد و تلاش دولت برای نوسازی انجام شدن سریع این هدف است.
شايد اگر به يك دهه قبل بازگرديم و كمي مصاحبه‌هاي مسوولان در سال‌هاي پاياني دولت اصلاحات و البته سال‌هاي ابتداي دولت دهم را مرور كنيم بارها شاهد خبر برگزاري نشست‌هاي مختلف براي خريد هواپيماهايي هستيم كه قرار بوده، توسط دلالان مختلف بخش هوايي به كشور وارد شوند و هيچگاه اين هواپيماهاي خيالي در آسمان ايران رخ نمايي نكردند.
هرآنچه هم تحت عنوان خريد هواپيما توسط برخي ايرلاين‌هاي تازه‌تاسيس مطرح شد، عمدتا هواپيماهايي بودند كه از شركت‌هاي واسطه‌اي خريداري شد. مثلا يك كشور دورافتاده در آفريقا خريدي انجام داده بود با سرمايه ايرلاين‌هاي ايراني، اما خبري از مالكيت نبود و استيجاري بود.
اين امر حتي در مصاحبه روزنامه اعتماد با مهدي رحمتي، وزير راه و ترابري دولت نهم مطرح و بر درستي آن صحه گذاشته شد. وي در آن زمان به صراحت از برگزاري جلسات متعددي گفت كه «با نام ورود هواپيماهاي جديد به ناوگان هوايي ايران برگزار مي‌شد و در نهايت جز زمان‌سوزي ثمري براي ناوگان هوايي كشور نداشت.»
نتيجه آنكه در برهه‌اي از زمان به دليل فرسودگي ناوگان هوايي كشور شاهد سقوط‌هاي متعدد هوايي و از دست دادن تعداد زيادي از هموطنان‌مان بوديم. داستان خروج هواپيماهاي فرسوده از ناوگان هوايي كشور، داستاني به قدمت ٣ دهه است. بعد از تحريم‌هاي امريكا، سال به سال عمر هواپيماهاي ملكي ايران بالا و بالاتر رفت. راهي براي دور زدن اين تحريم‌ها جز آنچه مطرح شد، نبود.
گاهي به همسايه قديمي شمالي رجوع شد و توپولف وارد شد. گاهي برنامه ساخت هواپيما در دستور كار قرار گرفته كه مهم‌ترين آن پروژه ايران ١٤٠ بود كه ناموفق ماند و در نهايت استفاده از هواپيماهاي استيجاري.
درباره قطعات هواپيما هم داستان به همين منوال بود. داستان فرسوده شدن ناوگان هوايي از آنجا غم‌انگيز شد كه آخرين آمار از زمينگير شدن يكصد فروند هواپيما خبر مي‌دهد. در واقع جاي خالي ناوگان خارج شده با ناوگان جديد پر نشده بود و ثمره خروج اين هواپيماها جز پر شدن پاركينگ ايرلاين‌ها چيز ديگري نبود. اما پس از روي كار آمدن دولت يازدهم و اجرايي شدن برجام ورق بازي كمي تغيير كرد. همانطور كه از ابتدا تصور مي‌شد امضاي برجام با زمزمه‌هاي ورود ناوگان جديد به بخش هوايي كشور همراه شد. غول‌هاي بزرگ هوايي دنيا راهي ايران شدند و همايش‌ها و سمينارهاي متعددي برگزار شد تا بخش هوايي ايران هم روي خوش بعد از تحريم‌ها را مشاهده كند.
صف‌شكن‌هاي حاشيه‌ساز
هر چند صف شكن اين تحريم‌ها با خريد ٩ فروند هواپيما از سوي ايرلاين ماهان پيش از رسمي شدن قرارداد رخ داد، اما با حضور عباس آخوندي در نمايشگاه هوايي پاريس مذاكرات خريد همزمان با مذاكرات برجام كليد زده شد. سفر حسن روحاني به فرانسه قفل خريد هواپيما را شكست. برجام كه به نتيجه رسيد، ديگر مانعي براي خريد هواپيما نبود.
از پاييز سال گذشته مذاكرات روند جدي‌تري گرفت و در نهايت در زمستان ٩٥ طلسم با ورود دو غول بزرگ هوايي شكست. آنجا كه در ذهن فعالان بخش هوايي كشور امضاي قرارداد خريد هواپيماي نو از ايرباس و بويينگ به عنوان منشا اصلي شسكت تحريم‌هاي غربي ثبت شد. حالا بعد از بيش از ٣٨ سال آسمان ايران مي‌تواند شاهد ورود هواپيماهايي باشد كه عمر آنها هنوز يك رقمي بود و ساعات پروازهاي انجام شده شان به سختي دو رقمي شده است. شايد به همين دليل بود كه وقتي نخستين ايرباس عزم ايران كرد و از تولوز روانه تهران شد، باند فرودگاه مهرآباد تهران بيش از هر زمان ديگري شاهد ايراني‌هايي بود كه با سمت و بي‌سمت به استقبال نخستين ايرباس پسابرجامي آمده بودند.
هرچند دو خواهر ديگر ايرباس نخست با چنين استقبال گرمي مواجه نشدند اما شريك فرانسوي با وفاي به عهد خود سعي كرد بد قولي‌هاي قبلي در قبال ايرانيان را رفع و رجوع كرده و ثابت كند كه پاي قراردادش خواهد ماند. بعد از ايرباس هم رقيب گردن كلفت امريكايي ايرباس به ميدان آمد و با انعقاد قرارداد با آسمان در دو مرحله ٦٠ هواپيماي بويينگ كوچك خود را به اين ايرلاين فروخت تا نوسازي ناوگان هوايي ايران جدي‌تر شود.
موضوعي كه حتي به مجادله‌اي جديد در بخش رسانه‌اي مبدل شد. اين مباحثه و مجادله كار را به جايي رساند كه عباس آخوندي، وزير راه و شهرسازي دولت يازدهم كه طي سه ماه گذشته بارها در مورد چند و چون هواپيماهاي وارداتي توضيح داده بود تاب توان از دست داد و با واكنشي خاص در جمعي رسانه‌اي موجب شد تا دستاوردهاي ورود هواپيماهاي نو وارد فازي جديد شود.
حاشيه‌ها از كجا شكل گرفت؟
آخر هفته گذشته، بعد از پايان جلسه هيات دولت، عباس آخوندي، وزير راه و شهرسازي ناگهان در راس اخبار قرار گرفت. عكس‌هايي كه از عصبانيت او در واكنش به سوال خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان حكايت داشت، دست به دست در فضاي مجازي گشت. خيلي‌ها ناراحت شدند و آخوندي را سرزنش كردند. اما او فرداي آن روز در نوشته‌اي علت از كوره در رفتن خود را جرياني خواند كه به زعم او «تخم نااميدي مي‌افشاند و در عين حالي كه خود سهم اصلي را در ايجاد وضع نابسامان كنوني كشور دارد، در لباس يك مدعي تمام عيار ظاهر مي‌شود.» آنچه خبرنگار باشگاه خبرنگاران پرسيده بود درباره مرجوعي بودن هواپيماي سوم بود.
ظاهرا استناد اين سوال از اطلاعاتي بوده كه پايگاه فلايت گلوبال اعلام كرده است. اين پايگاه به لحاظ اعتباري، پايگاه چندان معتبري نيست. با اين حال اين سايت نوشته بود كه سومين هواپيماي خريداري شده براي هما در سال ٢٠١٤ ساخته شده است. در عين حال توضيح داده كه اين هواپيما در طي سال‌هاي ٢٠١٤ تا ٢٠١٧ در خطوط پروازي، هيچ پروازي را انجام نداده است. اين بدان معناست كه هواپيما كاملا نو است و تنها از زمان ساخت آن سه سال مي‌گذرد.
ترديدي نيست كه از زمان سفارش براي ساخت هواپيما زمان زيادي بايد صرف شود. هواپيما‌سازي مثل خودروسازي نيست. ساخت يك هواپيما يك‌سال به طول مي‌انجامد و تلاش دولت براي نوسازي انجام شدن سريع اين هدف است. پس ابتدا آنچه موجود است، خريداري مي‌شود و مابقي بايد ساخته شود. اما مخالفان دولت براي آنكه فضاي رسانه‌اي را حاشيه‌ساز كنند، به همين خبر استناد كردند. منتقدان پيش از اين هم كه بارها با ديد شك به ورود هواپيماهاي جديد نگاه كرده بودند شروع به انتقاداتي در مورد سن و سال هواپيماهاي وارداتي كرده بودند.
فرصت‌سازي از نقدها
اين گروه معتقدند كه «مهم‌ترين مشكل خريد هواپيماي پهن پيكر در مكانيسم پسابرجام آن هم در چارچوب خريد اقساطي اين است كه در صورت بازگشت تحريم‌ها به صورت موردي يا عمومي، عملا امكان انتقال وجه اقساط به ايرباس از بين مي‌رود و حقوقا قرارداد معلق شده، هواپيماي پهن پيكر در صورت سفر به خارج از ايران در معرض مصادره يا ساير مشكلات حقوقي قرار مي‌گيرد. در واقع در صورت بازگشت تحريم‌ها حتي به صورت موردي، هواپيماي پهن پيكر فوق در آسمان ايران حبس مي‌شود و به صورتي كاملا غيراقتصادي از اين هواپيماها تنها در خطوط داخلي استفاده كنيم.»
اين گروه همچنين معتقدند كه «ممكن است كساني بگويند بر مبناي بخش پرسش‌هاي متداول اوفك هر كالايي كه انتقال آن به ايران تكميل شده باشد، بعد از بازگشت تحريم‌ها مشكلي براي بازپرداخت اقساط نخواهد داشت.
در پاسخ به اين ادعا بايد اشاره كرد به بيان صريح مسوول مستقيم پروژه خريد ايرباس، آقاي دكتر فخريه كاشان، تا زمان پرداخت آخرين قسط هواپيما به نام يك spc ثبت شده در خارج از ايران خواهد بود و انتقال مالكيت هواپيما رخ نداده است. از اين زاويه خريد ايرباس پهن پيكر به‌صورت اقساطي يكي از خطاهاي استراتژيك دولت است. بديهي است كه درباره هواپيما، بازگشت تحريم‌ها ربطي به پاره شدن برجام ندارد و مجوز موردي اوفك براي خريد هواپيما آنقدر اگر و اما دارد كه بهانه‌هاي كافي براي بازگرداندن موردي تحريم در فرآيند خريد هواپيما را كاملا به اوفك مي‌دهد. از همين زاويه خريد هواپيماي كوچك (اصطلاحا بچه بويينگ) كه فقط براي پروازهاي regional كاربرد دارد بسيار صحيح و فكر شده است. در صورت بازگشت تحريم به صورت موردي يا كلي اين نوع هواپيما كاملا ظرفيت استفاده در داخل آسمان ايران را دارد و اين از نكات مهم اين خريد از زاويه مالي تحريم‌هاست.»
پشت پرده یك جنجال در خرید‌های هوایی
هواپیما‌سازی مثل خودروسازی نیست. ساخت یك هواپیما یك‌سال به طول می‌انجامد و تلاش دولت برای نوسازی انجام شدن سریع این هدف است.
۱۳۹۶/۱/۲۰
