جای فرع و اصل را گم نكنیم

محسن فراهانی- رمضان ماه بندگی خدا، تغییرات زیادی را با خود به همراه می‌آورد. یکی از ابتدایی‌ترین و ملموس‌ترین این تغییرات در تعداد دفعات غذا خوردن در طی روز است. تبدیل سه وعده غذایی به دو وعده سحر و افطار ویژگی‌ها و اهمیت سفره‌های ماه رمضان را مشخص می‌کند. در 11 ماه سال سفره‌های صبحانه و ناهار و شام را به کرار پهن می‌کنیم و شاید برایمان به‌اندازه سفره‌های سحر و افطار اهمیت نداشته باشد. ماه رمضان و سفره‌های افطارش نقطه عطفی در ایام روزه‌داری است. ساعت‌ها انتظار را سپری می‌کنیم تا به زمان سفره افطار برسیم و روزه‌مان را بازکنیم. به همین دلیل از گذشته تاکنون افطاری دادن و پهن کردن سفره‌های افطاری مهم بوده و است.
 
 اهمیت افطاری دادن در کلام پیامبر (ص)

اهمیت سفره‌های افطاری به حدی است که رسول خدا (ص) در خطبه شعبانیه درباره زنده نگه‌داشتن افطاری دادن چنین می‌فرمایند: بدانید که خداوند به عزت خود قسم یادکرده است که نمازگزاران و سجده کنندگان را عذاب نکند. ای مردم! هرکسی از شما روزه‌دار مؤمنی را افطار دهد، چنان است که گویا بنده‌ای را آزادکرده و خداوند از لغزش‌های گذشته‌اش می‌گذرد. یکی عرض کرد! ای رسول خدا، همه ما قدرت افطاری دادن و سیر کردن شکم افراد را نداریم. پیامبر خدا فرمود: با پاره‌ی خرما و مقداری آب، آتش را از خود دور کنید.
اما گذر زمان رسومات را تغییر داده است. سفره‌های افطار که زمانی تنها با نان، پنیر، سبزی مقداری زولبیا و بامیه و شاید هم آش یا شله‌زرد ده‌ها مهمان را سیر می‌کرد، این روزها جای خود را به تشریفات و مهمانی‌های مجلل داده است. سفره‌هایی که بارنگ و لعاب متفاوت و تجملاتی که دارند وسیله‌ای برای پاسخ به چشم‌وهم‌چشمی میزبان و مهمان تبدیل‌شده است. این در حالی است که با رجوع به رهنمود‌ها و سخنان ائمه و اهل‌بیت فضیلت ماه رمضان که همدردی و کمک به مستضعفان است باید در سفره‌های افطار حفظ شود.
رستوران‌ها در ارائه منوهای تجملاتی از هم سبقت می‌گیرند
افرادی که سفره‌های پرهزینه افطاری را برپا می‌کنند می‌توانند با کمترین هزینه و با برگزاری هرچه ساده‌تر مهمانی‌های خود، درد یک نیازمند، بیمار و یا سفره خالی یک خانواده را پر کنند؛ اما امروز متأسفانه سفره‌های افطار بسیاری از خانواده‌ها و حتی مسئولان با تجملات، ریخت‌وپاش‌های بیهوده آمیخته‌شده است و این نگرش و تفکر موجب شده فضای معنوی این مهمانی و سنت نیکو تحت تأثیر قرار بگیرد. کم نیستند افراد و مسئولانی که در این ماه ضیافت‌های افطاری بزرگی را برگزار می‌کنند. در همین راستا برخی از رستوران‌ها و مؤسسات آماده ارائه خدمات گوناگون و پرزرق‌وبرق هستند. خدماتی که به‌جای پرداختن به اصل موضوع افطاری و معنویات آن به رنگ و لعاب منوهای گوناگونی می‌پردازند که ویژگی آن‌ها در سبقت گرفتن از یکدیگر در جهت جذب مشتری است. اگر سری به این رستوران‌ها و تالارها بزنیم و منوهای پیشنهادی‌شان را برای سفره افطاری بنگریم متوجه می‌شویم که تجملات جای معنویات را گرفته است. تجملاتی که باقیمت‌های گزاف مشتری‌ها را برای پز دادن و اسراف گرایی ترغیب می‌کنند.
قیمت‌ها در این منوها متفاوت است. برخی از این رستوران‌ها هم قیمت ورودی دارند و هم هزینه افطاری را دریافت می‌کنند. برخی هم این دو را باهم تلفیق کرده و باهم حساب می‌کنند. با یک نگاه اجمالی به منوهای موجود متوجه قیمت‌ها می‌شویم. قیمت‌ها حکایت از حداقل هزینه 60 هزار تومان به ازای هر نفر دارد. قیمت‌هایی که بسته به مکانیت و نوع خدمات تا 200 هزار تومان هم می‌رسد. یکی دیگر از نکات قابل‌توجه در برگزاری سفره‌های افطاری در این مکان‌ها اسراف‌های بی‌حدومرزی است که صورت می‌گیرد. اسراف‌هایی که اگر به‌درستی مدیریت شوند شاید بتواند سفره‌های تهی‌دستان و فقیران را پر کند.
در همین راستا حجت‌الاسلام‌ رضا میرزایی، استاد حوزه علمیه امام خمینی (ره) ارومیه با تأکید بر اینکه افطاری‌های تجملاتی جایگاهی در ماه رمضان ندارد معتقد است که باید با الگوبرداری از فرهنگ اهل‌بیت (ع) و فرمایشات مقام معظم رهبری در مسیر تقوا و دوری از مصرف‌گرایی قرار گیریم.
 
 جای فقیر و نیازمند بر سر سفره‌های افطاری تجملاتی خالی است

حجت‌الاسلام‌ رضا میرزایی خاطرنشان می‌کند: توصیه ائمه معصومین (ع) به این امر در ماه رمضان موجب تقویت حس نوع‌دوستی در جامعه می‌شود، اما در بیشتر موارد جای افراد فقیر و نیازمند بر سر این سفره‌ها خالی است.
این مدرس حوزه با اشاره به افطاری دادن در این ماه اظهار می‌کند: افطاری و اطعام در این ماه از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و حسنه و پاداش الهی دارد، اما این خوان و نعمت الهی باید از اسراف مبرا و پاک باشد. مهم‌ترین آسیب این اطعام کردن‌ها را چشم‌وهم‌چشمی است. متأسفانه همه‌ساله بر این تشریفات افزوده می‌شود و برخی از مردم نیز به‌ناچار در این مسیر قرارگرفته و از اخلاق قرآنی دور می‌شوند.
حجت‌الاسلام‌ میرزایی با اشاره به اهمیت اطعام نیازمندان و دستگیری فقرا خاطرنشان می‌کند: توصیه ائمه معصومین (ع) به این امر در ماه رمضان موجب تقویت حس نوع‌دوستی در جامعه می‌شود، اما در بیشتر موارد جای افراد فقیر و نیازمند بر سر این سفره‌ها خالی است.


 سفره‌های رنگین افطاری با سیره اهل‌بیت (ع) منافات دارد

همچنین حجت‌الاسلام محمد محبی، استاد حوزه علمیه قزوین و عضو شورای قزوین با اشاره به اهمیت اطعام و سفره‌های افطار در ماه رمضان خاطرنشان می‌کند: در ماه مبارک رمضان بسیاری از مردم به دادن افطاری مشغول هستند که باید دقت نماییم این سفره‌ها با سیره ائمه معصومین و اهل‌بیت (ع) منافات نداشته باشد؛ بنابراین باید درباره کیفیت عمل به این امر مستحبی و ارزشمند مواظبت داشته باشیم تا براثر اسراف و تهیه غذاهای متنوع و دعوت از میهمانان غنی و بدون توجه به افرادی که نیازمند می‌باشند، منجر به انجام حرام الهی و مشمول غضب خدای متعال قرار نگیریم.
در شرایط امروز اقتصادی باید این اصل را مدنظر قرار دهیم که عده‌ای هستند و وضعیت معیشتی مناسبی ندارند و باید به این مسئله توجه کنیم که اگر ما این سفره‌های افطاری را مدیریت کنیم و به افراد نیازمند برسیم، در این ماه مبارک رمضان عمل ثوابی را انجام داده و هر ثواب افطاری و ثواب اطعام و دستگیری از نیازمندان به نام عمل خودمان اضافه کرده‌ایم.
در پایان باید به تغییر رویکرد جامعه نسبت به ارزش‌های دینی اشاره کرد و اینکه امروزه در کشور ما جایگاه برخی ارزش‌ها تغییر کرده و ارزش ذاتی اموری مانند افطاری دادن جایش را به تجمل‌گرایی داده است. افطاری‌ها و ضیافت‌های ماه مبارک رمضان به‌جای این‌که رفتار دینی را تداعی کند، رفتار تجمل گرایانه را تداعی می‌کند که این مسئله البته ناشی از زندگی مدرن و مصرف‌گرایی است که اهداف معنوی را به فراموشی سپرده است.