ایران در شرایط حاد آبی است، این نكات را جدی بگیرید

به گزارش نما به نقل از خبرآنلاین؛ برگزار کنندگان و متخصصین شرکت کننده در همایش میان-رشته ای "بحران بی آبی" بیانیه را در پایان این همایش منتشر کردند که امضای ۳۶ کارشناس آب و معماری در پی خود دارد. مشروح این بیانیه ای را در ادامه می خوانید؛

در ایران امروز، بازشناسی چالش آب به عنوان یک ضرورت، نیازمند تلاشی جمعی در جهت کاربست ابزار تفکر برای بازتعریف مرزهای عملکردی فعالیت‌های محوری توسعه (کشاورزی، صنعت و شهریت) است. به همین دلیل، به عنوان اولین تمرین از تمرین های دوازده گانه پروژه "ایران فردا،" همایش میان-رشته ای "بحران بی آبی" به میزبانی و مدیریت مرکزنوآوری های شهری تهران (توییک) و با همکاری موسسه بین المللی توسعه دانش فردای ایرانیان طی روز های 27 و 28 تیرماه 1396 ، با شرکت جمعی از پژوهشگران و متخصصین حوزه آب و معماران و شهرسازان مدعو برگزار گردید و چالش آب از زوایای مختلف مورد بررسی و رایزنی شرکت کنندگان قرار گرفت و خلاصه موضوعات به شرح ذیل مستند شده و مورد وثوق امضاء کنندگان شرکت کننده در این رویداد است:

سه گانه تغییرات اقلیمی، الگو های استخراج و مدیریت آب در سطح ملی و منطقه ای، و نهایتا کمیت و کیفیت مصرف آب در چهار حوزه کشاورزی، صنعت، شرب و محیط زیست در ایران معاصر، بی شک ایران را در شرایطی "حادّ" قرار داده است. اگر چه صاحب نظران با توجه به پیشینه تاریخی ایران در کم آبی و سخت یابی آب، بعضا از استفاده واژه "خشکسالی" برای توصیف شرایط وضع موجود آبی ایران احتراز می کنند، شکی نیست که تصویر کلی امروز ما از آینده نزدیک چندان امیدوار کننده نیست.

با وجود این که قدر السهم حوزه کشاورزی از تخصیص منابع آبی با اختلاف معنی دار از حوزه های دیگر بوده و در نتیجه بخش عمده ای از رای زنی های مرتبط در راستای تعدیل و بهینه سازی چرخه تولید و مصرف آب در این حوزه متمرکز شده است، رابطه پارادایم های شهریت و آب شهری نمی بایست در گمانه زنی های تخصصی و نظامات مدیریتی مغفول واقع گردد. این بدین معنی است که حداقلی فرض کردن تاثیر و تاثرات شهریت در شرایط آبی ایران توهمی بیش نیست.

شکی نیست که از نتایج غیر قابل اغماض روند سریع مدرنیزه شدن ایران، افزایش معنی دار جمعیت شهری بوده است. اما، الگوی تراکم و تمرکز جمعیت شهری در سطح ملی الگویی نا همگون است. بدین معنی که بخش عمده ای از جمعیت شهری ایران در حال حاضر در مجموعه انگشت شماری از کلان شهر ها ساکن شده اند. در نتیجه، حد اقل در حوزه های آبی تغذیه کننده کلان شهر های پر جمعیت، قدر السهم آب شرب شهری در شرایط "حادّ" آبی حال حاضر نیازمند بررسی است.

با چنین پیش زمینه ای از شرایط وضع موجود، همایش "بحران" بی آبی تلاشی دوروزه برای ایجاد بستری مناسب جهت همنشینی و تعامل مابین سه رسته تصمیم ساز در حوزه آب و پارادایم های شهریت معاصر بود: معماران و شهرسازان که متولی ساخت کالبد شهری و به واسطه آن، بازتعریف و به روز رسانی فرهنگ شهرنشینی هستند، متخصصین و پژوهشگران حوزه آب که بواسطه رسته پژوهشی خود قادر به تبیین دقیق و مبتنی بر واقعیت شرایط موجود آبی کشور هستند، و در نهایت، مدیران و تصمیم سازان که در مقیاس شهری، منطقه ای و ملی، مدیریت آب را موضوعی در حوزه حکمرانی ارزیابی کرده و بر مبنای این ارزیابی سعی در یافتن راهکار در مواجهه با چالش های آبی منطقه ای، ملی و بین المللی دارند.

در طی دو روز همایش و در چهارچوب سخنرانی ها، کارگروه های ایده پردازی و پانل های ارزیابی عملکرد کارگاه ها مجموعه ای از موضوعات در مقیاس های مختلف و حوزه های تاثیر متفاوت و در عین حال مرتبط مطرح و مورد رایزنی قرار گرفت که برخی از این موضوعات و ایده های رابطه شهریت و موضوع آب در شرایط حادّ وضع موجود به شرح زیر است:

1. تغییرات اقلیمی منتج از افزایش گاز های گلخانه ای و روند رو به رشد دما به خصوص در محیط های شهری امری محتوم است که موجب کاهش حجم آب های سطحی شده و نتیجه آن نایاب تر شدن آب نسبت به شرایط تاریخی و وضع موجود آن در ایران خواهد بود. بنا براین، در حوزه حکمرانی بین المللی، تعهد به کاهش تولید گاز های گلخانه ای امری عقلانی خواهد بود.

2. در حوزه حکمرانی ملی، مدیریت آب می بایست در مقیاس منطقه ای و با وقوف به مناقشات محتمل منتج از تضاد منافع، راهبری شود. در عین حال، مدیریت منطقه‌ای می‌بایست مبتنی‌ بر داده‌های منتج از مدل سازی یکپارچه حوزه‌های آبی در سطح ملی‌ تدقیق شود.

3. تولید، توزیع، مصرف و بازیافت آب، در کنار شرایط به روز منابع سطحی و زیرزمینی آبی، شبکه فوق پیچیده ای از ارتباطات و تعاملات سیستمی است که هرگونه ارزیابی و ارایه راهکار برای بهینه سازی آن در راستای گذار از بحران های ممکن و محتمل نیازمند داده های دقیق و به روز واقعی از شرایط وضع موجود می باشد. بنابراین داده نگاری و داده پردازی علمی و با استفاده از تکنولوژی های به روز ودقیق و واقعی، و ایجاد پایگاه جامع داده های آبی شرط لازم برای سیاست گذاری های کمی و کیفی در تمامی حوزه های مرتبط با آب است.

4. ایران به صورت تاریخی همواره دچار چالش سخت یابی آب بوده و ارمغان قرن ها تمرین مواجهه با جبر اقلیمی در تاریخ شهر نشینی، "حکمت سرزمینی" است که موثر بر صورت بندی شهر و شهریت ایرانی است. در عصر حاضر، روند سریع مدرنیزاسیون شهریت، ارتباط دیرینه شهر و شهروندان و حکمرانان شهری با حکمت سرزمینی را مخدوش کرده است. از الزامات مواجهه با وضعیت حادّ آبی ایران امروز، نه بازگشت ایدئولوژیک به حکمت سرزمینی در شرایط غیر معاصر آن، بلکه به روز رسانی تعابیر و روش ها و منش های آن و باز تعریف رویکرد ها ی آبی بر مبنای این حکمت سرزمینی معاصر سازی شده است.

5. بهینه سازی الگوی مصرف آب شهری بدون ارتباط و در نبود بازبینی الگو های مصرف انرژی در سبک زندگی شهری قابل انجام نیست. سبک زندگی مبتنی بر مصرف بهینه آب و انرژی در کنار جریان سازی های فرهنگی از طریق بازبینی الگوهای کالبدی سکونت و مدنیت، یا همان تایپولوژی های معماری و ریخت شناسی های شهرسازی، قابل اشاعه در سطح جامعه خواهد بود. بنابراین، از آورده های ملموس صاحب نظران رشته معماری و شهرسازی در گفتمان فرا رشته ای آب، بازبینی الگوهای فضایی متاثر از موضوعات آبی در مقیاس بنا و شهر خواهد بود.

6. از موضوعات محسوس و سریع الوصول در حوزه تاثیر گذاری بر سبک زندگی از طریق بازبینی پارادایم های معماری و شهرسازی که از طریق معماران و شهر سازان قابل اشاعه می باشد می توان به موارد زیر اشاره کرد:

- اشاعه فرهنگ بازیافت و باز مصرف پسماند شهری شامل آب، فاضلاب و زباله از طریق تعبیه سیستم ها و تکنولوژی های مرتبط در مقیاس بنا و یا محله

- باز بینی الگو ها و تکنولوژی های برودتی و حرارتی به همراه تاسیسات ساختمانی از لحاظ مصرف آب و انرژی و انتخاب تکنولوژی با الگوی مصرف بهینه دوگانه آب و انرژی

- تعبیه سیستم ها و سامانه های غیرفعال (غیر عامل) برای کنترل حرارتی و برودتی بنا با بهره گیری از مصالح و تکنولوژی های ساختمانی مرتبط با انتقال حرارتی و برودتی حداقلی

- باز بینی پوشش گیاهی همخوان با شرایط اقلیمی و آبی حال حاضر ایران برای عرصه های سبز عمومی و خصوصی شهری

- بازبینی الگو های فضایی سکونت و کار وتجارت که به منظور کاهش تقاضای بازار ساخت و ساز به نوسازی و متراکم سازی بیش از حد شهرها، مبتنی بر به اشتراک گذاری فضاها و استفاده بهینه از کالبد موجود است.

7. در کنار بازبینی روش و منش ساخت و ساز کالبدی در مقیاس بنا و شهر که متصدی آن رشته معماری و شهرسازی است، طراحان و ارایه دهندگان خدمات هوشمند شهری، چه در سپهر مجازی و چه در عرصه فیزیکی شهر، می توانند عاملان فرهنگ سازی در حوزه الگو های مصرف آب شهری باشند. در این حوزه می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

- تولید و اشاعه فرهنگ استفاده از ابزارک ها و اپلیکیشن های هوشمند در حوزه مردم سپاری داده نگاری آب شهری

- تولید و اشاعه فرهنگ استفاده از تکنولوژی های اندازه گیری و ثبت هوشمند مصرف آب و انرژی- · تولید و اشاعه فرهنگ استفاده از ابزارک ها و اپلیکیشن های هوشمند محاسبه رد پای آبی و مصرف آب مجازی

- تولید و اشاعه فرهنگ استفاده از ابزارک ها و اپلیکیشن های هوشمند رابطه بی واسطه با تولید کننده محصولات کشاورزی به منظور بهینه سازی الگوی مصرف از طریق حذف نظام های واسطه گری و کاهش ضایعات غذایی

در نهایت، این تمرین دوروزه بیش از پیش مشخص کرد که آب موضوعی فرا رشته ای بوده و تنها در تعامل رشته های مختلف راهکار های جامع و قابل اتکا در این حوزه حاصل خواهد شد. در عین حال، از دستاورد های واضح این تمرین، تفاهم ضمنی تمامی عوامل درگیر بر این موضوع بود که از چالش های تعاملات میان رشته ای و فرا رشته ای، احراز ادبیات مشترک در موضوع مورد تعامل و همسان سازی و یا همگرا سازی ایده های کلان و مفاهیم بنیادی مرتبط در رشته های درگیر، به منظور تسهیل گفتمان سازنده می باشد. بی‌ شک در راستای‌ کاهش هزینه گذار به شهریت پایدار و حساس به منابع طبیعی‌ می‌‌توان از سرمایه تفکری شبکه ملی‌ و بین المللی شرکت کنندگان در همایش و الهام از تجربه‌های موفق و نا موفق در رابطه با مدیریت و طراح شهر پایدار استفاده کرد. بنابراین، امید است که در کارگروه ها و محفل های تعاملی آتی، شرایط همکاری های بیشتر فرا رشته ای در حوزه آب فراهم آید.