به گزارش نما به نقل از اتاق تهران،در اکثر کشورهای ثروتمند و توسعه‌یافته، تعداد کسانی که در گذشته سیگاری بودند نسبت به کسانی که هنوز دود می‌کنند، بسیار بیشتر است. اما در اکثر کشورهای فقیرِ درحال توسعه، تعداد سیگاری‌ها همچنان در حال افزایش است. این افزایش به‌ویژه در میان مردان مشاهده می‌شود. در افریقا بیش از یک‌سومِ مردان، سیگاری هستند. در برخی از کشورهای آسیایی تعداد مردهایی که سیگار می‌کشند از تعداد مردان سیگاری در امریکای 50سال پیش نیز بیشتر است. در آن زمان (50سال پیش) هنوز این عقیده که تنباکو می‌تواند مرگ‌آور باشد، در حد خبرهای غیرعلمی مطرح می‌شد و صحتِ آن تأیید نشده‌بود. اما اکنون بعد از فشار خونِ بالا، سیگار دومین عامل ایجاد بیماری‌های مختلف در افراد و در نهایت مرگ‌ومیر آنهاست. مطالعات اخیر نشان داده که هزینه‌های سالانه سیگار کشیدن که منجر به بیماری یا ازکارافتادگی فرد می‌شود 1.4تریلیون دلار یا 1.8درصد از تولید ناخالص داخلی جهان است. تقریباً 40درصد از این رقم به کشورهای در حال توسعه مربوط می‌شود که تقریباً سهمی در آن تولید ناخالص داخلی ندارند.
همان‌طور که موفقیت در کشورهای ثروتمند نیز نشان می‌دهد، هیچ رمز مخفی برای جلوگیری از سیگار کشیدنِ افراد وجود ندارد: کافی است ترکیبی از مالیات و آموزش سلامت عمومی را داشته‌باشید تا مانع سیگاری شدنِ افراد بشوید. این نشان می‌دهد که سیاست عمومی در کشورهای فقیر، چقدر ضعیف است و به راحتی شکست می‌خورد. خبر خوب این است که بر اساس مطالعات اخیر، همین اقدامات ساده برای جلوگیری، کفایت می‌کند.
مرگ و مالیات
در کشورهای فقیر، مالیات بر سیگار معمولاً زیر 50درصد است. در برخی از کشورها حتی مالیات نزدیک به صفر است. این نرخ‌های مالیاتی هیچ‌گاه نمی‌تواند مانع سیگاری شدن افراد بشود و هیچ‌گاه نرخ افراد سیگاری را کاهش نخواهد داد. شرکت‌های تنباکو که اغلب نیز به صورت انحصاری کار می‌کنند خیلی راحت می‌توانند هزینه‌های اضافی را قطع کنند و برندهای ارزان‌تری را تولید کنند تا در نهایت با لاکچری‌ها هم رقابت کنند و به سود مورد نظر خود دست پیدا کنند. پس این مالیات اندک نمی‌تواند اثربخش باشد.
کشورهای فقیرتر می‌توانند نرخ مالیات بر سیگار را افزایش بدهند اما این کار را نمی‌کنند. آنها به بازارهایي تکیه دارند که بر همین شرکت‌های تنباکو تکیه دارد. افزایش مالیات بر سیگار می‌تواند در این کشورها باعث افزایش قاچاق بشود و به این ترتیب نتیجه‌ای معکوس به دست بدهد یعنی باعث کاهش کلِ مالیات بر درآمد بشود. اما مطالعات بانک جهانی نشان می‌دهد این حرف‌ها کاملاً اشتباه است و چنین چیزی به هیچ‌وجه حقیقت ندارد. بازار سیاه آن‌قدر هم که به نظر می‌رسد، تهدیدآمیز نیست. افزایش درآمد ناشی از مالیاتِ سیگار می‌تواند بسیار موثر نیز باشد.
بسیاری از کشورها مانند فیلیپین، برزیل و ترکیه مسیر را روشن کرده‌اند. مثلاً فیلیپینی‌ها مالیات بر انواع سیگارها را افزایش داده‌اند. آنها این کار را از سال 2020 شروع کرده‌اند و تاکنون به نتایج خوبی نیز دست یافته‌اند. در واقع آنها باعث شدند قیمت ارزان‌ترین سیگارها نیز 50درصد افزایش پیدا کند. این در حالی است که بریتانیا برای به دست آوردن همین نتیجه، بیش از یک دهه وقت گذاشت.
در همین فاصله، برخی از کشورها نیز برای شناسایی و کاهش قاچاق تلاش‌هایی کرده‌اند. بازارهای سیاه از آنچه تصور می‌شد نیز کوچک‌تر هستند. تنها 10 تا 15درصد از سیگارها به صورت غیرقانونی به فروش می‌روند. وقتی مالیات افزایش پیدا می‌کند، سهم آنها چند درصدِ اندک افزایش پیدا می‌کند. در کشورهای فقیرتر، فرار مالیاتی بسیار بیشتر است اما باز هم مالیات مانع گسترش و شیوه بی‌حد و اندازه سیگار می‌شود.
تنها راز این است که مالیات را در نظر بگیرند. یک مالیات مشترک برای همه برندها می‌تواند بسیار اثربخش باشد. سازمان بهداشت جهانی توصیه کرده که مالیات بر سیگار بیشتر از 75درصدِ قیمت خرده‌فروشی باشد. این روش مالیاتی می‌تواند آغاز خوبی برای سالم کردنِ دنیا باشد و در عین‌حال دیگر بخش زیادی از تولید ناخالص داخلی دنیا نیز دود هوا نمی‌شود. وقت آن رسیده که دولت‌ها دست‌به‌کار بشوند و به شهروندان خود یاد بدهند این عادت بد را ترک کنند. به جای آن می‌توانند به سودی شیرین دست پیدا کنند.
وقتی اقتصاد جهان دود می‌شود
سالانه بخش زیادی از تولید ناخالص داخلی جهان به دست سیگاری‌ها دودِ هوا می‌شود اما راهكارِ جلوگیری از سیگار كشیدنِ شهروندان بسیار ساده و مشخص است؛ پس چرا دولت‌ها آن را اجرایی نمی‌كنند؟ در این گزارش، راهكار و دلیل عدم اجرایی شدنِ آن را بخوانید.
۱۳۹۶/۵/۱۸
