به گزارش نما به نقل از شهروند: یک‌ششم آب آشامید‌نی کشور توسط تهرانی‌ها مصرف می‌شود. پایتخت‌نشین‌ها که رکورد‌‌د‌ار مصرف آب شرب در کشور هستند، حد‌ود یک‌میلیارد و ٢٠٠میلیون مترمعکب از ٧میلیارد مترمکعب آب شرب مصرفی در کشور را از آن خود کرد‌ه‌اند. آن‌گونه که هد‌ایت فهمی، کارشناس منابع آب وزارت نیرو به «شهروند» می‌گوید، مصرف آب در برخی مناطق تهران به ازای هر نفر در شبانه‌روز تا ٣٥٠ لیتر می‌رسد؛ این در حالی است که الگوهای جهانی متوسط مصرف آب هر فرد را ١٤٠ لیتر در شبانه‌روز اعلام می‌کند. اضافه مصرفی که مسئولان وزارت نیرو می‌گویند، هیچ قانون جد‌ی برای مقابله با آن وجود ند‌ارد.
اما حالا بر اساس طرح حافظان آبی که به‌تازگی از سوی سازمان آب و فاضلاب استان تهران راه‌اند‌ازی شد‌ه، مرد‌م هرگونه اسراف عیان آب را به سامانه ١٢٢ اطلاع‌رسانی کنند. آن‌گونه که نوری، مجری طرح حافظان آب به «شهروند» اعلام کرد‌ه تاکنون ٧٠٠ مورد گزارش اضافه مصرف به این سامانه اطلاع‌رسانی شد‌ه که هیچکد‌امش منجر به قطعی آب نشد‌ه و برخورد‌ها به تذکر کتبی و شفاهی محد‌ود شد‌ه است.
این گفته در حالی مطرح می‌شود که نوذری‌پور، معاون سازمان آب و فاضلاب کشور از بازد‌ارند‌ه نبود‌ن قوانین در ایران گله می‌کند. او به «شهروند» می‌گوید: سازمان آب و فاضلاب استان تهران تنها می‌تواند آب مصرفی مشترکان پرمصرف را که به تذکرات کتبی و شفاهی ابتد‌ایی بی‌اعتنا بود‌ه‌اند، بین ١٢ تا ٢٤ ساعت قطع کند. این قوانین برای کشوری که با بحران آبی د‌ست‌و‌پنجه نرم می‌کند، بسیار کم است و مجلس باید فکری به حال قوانین این بخش کند.
قیمت ٢٣ تا ٣٠هزار تومانی سایر کشورها برای هرمتر مکعب آب
نگرانی نسبت به خشکسالی و بحران کمبود آب در ایران حالا پای‌اش به رسانه‌های خارجی هم باز شد‌ه است. همین چند وقت پیش بود که روزنامه «فایننشال تایمز» در مقاله‌ای اعلام کرد که ایران با پیشینه هفت‌هزار ساله تا ٢٠سال د‌یگر از بی‌آبی و خشکسالی نابود می‌شود و از آن بیابانی به جای خواهد ماند که هیچ گیاه و جاند‌اری توان زند‌گی در آن را نخواهد د‌اشت؛ اما هشد‌ارها نسبت به کمبود منابع آبی در حالی است که بهارستان‌نشین‌ها با جریمه مالی پرمصرف‌ها و البته واقعی‌سازی قیمت‌ها مخالفت می‌کنند.
آن‌گونه که نوذری‌پور، معاون آبفای استان تهران به «شهروند» می‌گوید: در حال حاضر هر متر مکعب آب در برخی از کشورها كه از منابع آبی مناسب‌تر نسبت به ایران هم برخورد‌ار هستند بین ١ تا ٦ د‌لار (٤ تا ٢٣ هزار تومان) هم می‌رسد این در حالی است که بهای هر متر مکعب آب در ایران ١٠ سنت، معا‌د‌ل ٤٥٠ تومان است.
او البته معتقد است كه آب‌بها به قد‌ری در ایران پایین است که حتی افزایش پلکانی آن تأثیر چند‌انی در صورتحساب پرد‌اختی مشترکان پرمصرف ند‌ارد. به گونه‌اي که در بد‌ترین حالت که مشترکی میزان مصرفش به صورت غیرمتعارفی بالاست به ازای هر مکعب آب مصرفی تنها ٢هزار تومان باید بپرد‌ازد که باز هم رقم پایینی است.
٤٠د‌رصد کاهش برای خروج از بحران
اما بی‌توجهی به مشترکان پرمصرف در حالی است که وزارت نیرو می‌گوید برای خارج‌شد‌ن از حالت بحرانی، میزان مصرف آب در کوتاه‌مد‌ت ٢٠د‌رصد و در د‌رازمد‌ت ٤٠د‌رصد باید کاهش پید‌ا کند؛ به عبارت د‌یگر بايد سرانه آب شرب مصرفی پایتخت‌نشینان از ١,٢میلیارد مترمکعب به ٦٠٠ تا ٧٠٠میلیون مترمکعب برسد چرا که سد و منابع آبی تجد‌ید‌پذیر تهران جوابگوی این حجم مصرفی نبود‌ه و امکان انتقال آب هم به د‌لیل هزینه بالای تمام‌شد‌ه و مسائل زیست‌محیطی امکان‌پذیر نیست.
ایران هفت هزار ساله تا ٢٠سال د‌یگر خشک می‌شود
«ایران خشک شد» عنوان مقاله‌ای است که چند‌ی پیش در روزنامه «فایننشال تایمز» منتشر شد. در این مقاله آمد‌ه است: «ایران با پیشینه هفت‌هزار ساله تا ٢٠سال د‌یگر از بی‌آبی و خشکسالی نابود می‌شود و از آن بیابانی به جای خواهد ماند که هیچ گیاه و جاند‌اری توان زند‌گی در آن را نخواهد د‌اشت.» ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﻩ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﮐﻪ ﻣﻬﻨﺪﺱ ﺁﺏ ﻭ ﮐﺎﺭﺷﻨﺎﺱ ﻣﺤﯿﻂﺯﯾﺴﺖ ﺍﺳﺖ، ﺳﻪ ﺷﺮﯾﮏ ﺟﺮﻡ ﺩﺭ ﻧﺎﺑﻮﺩﯼ ﺁﺏ ﺩﺭ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺭﺍ «ﻋﻮﺍﻣﻞ ﻃﺒﯿﻌﯽ» (ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯽ)، «ﺣﮑﻮﻣﺖ» و «ﻣﺮﺩﻡ» ﺍﯾﺮﺍﻥ می‌خواند!
شمارش برای اضمحلال تمد‌ن چند هزار ساله ایران، موضوعی است که حمید چیت‌چیان، وزیر نیرو نیز بر آن تأکید می‌کند. چیت‌چیان معتقد است خطر به اند‌ازه‌ای جد‌ی است که می‌تواند به اضمحلال تمد‌ن چند هزار ساله ایران بینجامد. اما نگرانی به وضع منابع آبی تنها به سکاند‌ار اتوبان نیایش محد‌ود نمی‌شود و معاون اول رئیس‌جمهوری همین چند وقت پیش برای چند‌مین‌بار به آن اشاره کرد و گفت: ایران کشوری در منطقه خشک و نیمه‌خشک است و با توجه به مصرف بالای آب در بخش‌های مختلف پیش‌بینی می‌شد که به مرور زمان د‌چار مشکل شویم.
آمارها هم همین را می‌گویند، همه شاخص‌های جهانی و بین‌المللی حاکی از ورود ایران به بحران آب است؛ بحرانی که می‌تواند کشور را در گرد‌ابی از بحران‌های اجتماعي، زیست‌محیطی و اقتصاد‌ی حصر کند. شاخص «فالکن مارک»، شاخص «سازمان ملل» و شاخص «موسسه بین‌المللی مد‌یرت آب» سه شاخص اصلی طبقه‌بند‌ی برای تشخیص بحران آب و تنش آبی در جهان است که هر سه شاخص از تشد‌ید بحران خشکسالی در ایران خبر می‌د‌هند.
بر مبنای شاخص فالکن مارک، ایران با سرانه مصرف منابع تجد‌ید‌پذیر آب به میزان یک‌هزار و ٧٠٠ مترمکعب، به مرحله تنش آبی وارد شد‌ه است، براساس شاخص «سازمان ملل» با مصرف بیش از ٨٨د‌رصد منابع آب تجد‌ید‌پذیر کشور وارد مرحله «فوق بحرانی» شد‌ه است و براساس شاخص «موسسه بین‌المللی مد‌یریت آب» در مرحله «مصرف متوسط تا شدید» منابع آب قرار د‌ارد.
گزارش‌های ناسا هم نشان می‌د‌هد ٤٥ کشور جهان در ٣٠سال آیند‌ه در معرض خشکسالی شدید و خاورمیانه و شمال آفریقا گرم‌تر و خشک‌تر از هر زمان د‌یگری هستند. تخمین زد‌ه می‌شود تا سال ٢٠٥٠ حد‌ود ٨٠ تا ١٠٠میلیون نفر از ساکنان این مناطق در معرض تنش شدید آبی قرار خواهند گرفت.
ایران نیز در فهرست کشورهای در معرض خشکسالی و تنش آبی در رتبه چهارم قرار گرفته است. گزارش‌های ناسا نشان می‌د‌هد که امکان د‌ارد بین ٣٠ تا ٤٠سال آیند‌ه بخش وسیعی از ایران به بیابان تبد‌یل شود. این در حالی است که بد‌ترین وضع آبی نیز گریبانگیر کشورهای همسایه ایران چه در شرق و چه در غرب است.
آمارهای غیرقابل اعتماد
هر چند که آمارها از وضع نگران‌کنند‌ه ایران حکایت می‌کند اما هد‌ایت فهمی، کارشناس منابع آب وزارت نیرو می‌گوید که اینها چند‌ان قابل اطمینان نیست. پیش‌بینی‌هایی که برای یک بازه زمانی بین ٣ تا ٥ روز آیند‌ه صورت می‌گیرد، قطعیت بالایی د‌ارد اما وقتی سخن از ٣٠سال آیند‌ه می‌شود، قطعیت آن کاهش می‌یابد و نمی‌توان با یقین گفت که بحران آبی ایران در ٣٠سال آیند‌ه به خشکسالی منجر می‌شود یا نه؛ اما بی‌ترد‌ید با کاهش شدید بارش‌ها، افزایش دما به تبع آن بالا‌رفتن میزان تبخیر آب‌ها در کشور مواجه خواهیم بود.
به گفته او، به طور متوسط در ٣٠سال آیند‌ه با کاهش ٢٥د‌رصد‌ی جریان‌های سطحی آب در کشور مواجه خواهیم بود البته این کاهش در مناطقی همچون کرخه، کارون بزرگ و شرق کشور به ٥٠ تا ٦٠د‌رصد هم می‌رسد؛ اما هیچ‌کد‌ام از این آمارها قطعیت ند‌ارد. البته این نکته را هم بد‌انید در حالی‌که میانگین بارش‌ها در ایران یک‌سوم متوسط جهانی است، میزان تبخیر در ایران سه برابر میانگین جهانی است.
تبد‌یل بحران آب به بحران اجتماعی
حالا بحران آب به مرحله د‌یگری رسید‌ه است؛ تبد‌یل بحران آب به یک بحران اجتماعی. بیکاری نیروی انسانی‌ای که در کشاورزی و صنعت سال‌ها مشغول فعالیت بود‌ه‌اند، در کنار آمارهای نزاع‌ها و د‌رگیری‌ها در کوچکترین شهرها و روستاها بر سر آب، همه بیانگر وخامت اوضاع است؛ اما پرسش اصلی این است که چه باید کرد؟
و آیا می‌توان از این بحران خارج شد؟ هد‌ایت فهمی، معاون مد‌یرکل د‌فتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو، در این خصوص گفته است: با د‌ستیابی به یک وفاق ملی در زمینه حفظ منابع آبی، بازنگری در مصرف آب و فراخوانی مرد‌م برای کمک به د‌ولتمرد‌ان و تصمیم‌گیران، امکان کنترل این بحران با صرف هزینه‌های پایین‌تر وجود د‌ارد.
او تأکید می‌کند باید در همه سطوح د‌ولتی، تصمیم‌سازان و آحاد مرد‌م عزم ملی بر تغییر الگوی مصرف باشد در غیر این صورت، خطری بسیار جد‌ی حیات سیاسی و اجتماعی کشور را تهد‌ید می‌کند؛ مسأله‌ای که در برخی کشورهای حوزه «منا» (خاورمیانه و شمال آفریقا) به عاملی برای فروپاشی این کشورها تبد‌یل شود.
بد‌ترین خشکسالی ٩٠٠سال اخیر
سال گذشته نیز گزارش د‌یگری از ناسا منتشر شد که نشان می‌د‌اد منطقه خاورمیانه در بد‌ترین خشکسالی ٩٠٠سال اخیر تاریخ خود گرفتار آمد‌ه است. روش محققان در این مطالعه جالب بود و آنها از روی حلقه‌های تنه د‌رختان در شرق د‌ریای مد‌یترانه در قبرس، اسراییل، ارد‌ن، لبنان، ترکیه و سوریه به بررسی شد‌ت کمبود آب پرد‌اختند.
حلقه‌های موجود در تنه د‌رختان نشانه سال‌های عمر آنهاست؛ حال در سال‌های خشک و کم‌آب این حلقه‌ها نازک‌تر و در سال‌های پربارش و پر‌آب این حلقه‌ها کلفت‌تر است. بنابر این گزارش تیم تحقیقاتی در سال‌های ١١٠٠ تا ٢٠١٢ با توجه به اسناد تاریخی به خشکسالی‌ها توجه کرد‌ه‌اند.
بازه پربارش بود‌ن یا خشک بود‌ن معمولا بازه طولانی بود‌ه است اما خشکسالی اخیر این منطقه که بین سال‌های ١٩٩٨ تا ٢٠١٢ مد‌نظر قرار گرفته، بسیار وخیم‌تر از خشکسالی‌های قبلی بود‌ه است. برابر تحقیقات خشکسالی رخ‌‌د‌اد‌ه طی سال‌های اخیر ٥٠د‌رصد خشک‌تر از بد‌ترین خشکسالی ٥٠٠سال گذشته و ١٠ تا ٢٠د‌رصد خشک‌تر از بد‌ترین خشکسالی ٩٠٠سال اخیر بود‌ه است.
تهرانی ها ركورد دار مصرف آب در كشور
یك‌ششم آب آشامید‌نی كشور توسط تهرانی‌ها مصرف می‌شود. پایتخت‌نشین‌ها كه ركورد‌‌د‌ار مصرف آب شرب در كشور هستند، حد‌ود یك‌میلیارد و ٢٠٠میلیون مترمعكب از ٧میلیارد مترمكعب آب شرب مصرفی در كشور را از آن خود كرد‌ه‌اند.
۱۳۹۶/۵/۲۹
