بایدها و نبایدهای درمان سرماخوردگی

امیرالمومنین (علیه السّلام) فرموده‌اند: «لَا یَتَدَاوَی الْمُسْلِمُ حَتَّی یَغْلِبَ مَرَضُهُ عَلَی صِحَّتِهِ: مسلمان دارو نمی‌خورد مگر وقتی که بیماری‌اش بر تندرستی او غلبه کند.»

در واقع این توصیه حضرت برای مقابله با بیماری‌ها بسیار آموزنده است. برمبنای همین حدیث توصیه هایی را برای مخاطبان گرامی در رابطه با زکام یا همان سرماخوردگی ارائه می کنیم.


پیشگیری
 شستشوی بینی و سینوس‌ها: مستحب است که قبل از وضو گرفتن، مقداری آب به داخل بینی استنشاق شود. این عمل تاثیر فوق العاده‌ای در شستشوی سینوس‌ها و کاهش بار میکروبی آن‌ها و در نتیجه کم شدن خطر ابتلا به سینوزیت و سرماخوردگی دارد.

پوشاندن سر: در احادیث تاکید ویژه‌ای بر ضرورت پوشاندن سر شده است. در تمام فرهنگ‌های بومی درسراسر جهان، یک جزء ثابت البسه، وجود قطعه‌ای مناسب برای پوشاندن سر بوده است. یکی از عوارض مهم برهنه ماندن سر، افزایش بروز انواع سرماخوردگی و سینوزیت است. بنابراین عادت کنید و فرزندتان را نیز عادت دهید که در تمام طول سال (و یا حدّاقل در طول فصول سرد)، کلاه یا پوشش مناسبی روی سرتان داشته باشید.

بستن «هدبند» اگرچه تا حدی در کاهش ابتلا به سینوزیت و سرماخوردگی موثر است امّا تاثیر پوشش کامل سر را ندارد.

پوشاندن سر پس از استحمام: محفوظ ماندن سر پس از خروج از حمام یک اصل بهداشتی مهم است. سعی کنید پس از استحمام و تا خشک شدن کامل مو‌ها و پوست سر و صورت، سرتان را با چیزی مثل کلاه یا روسری بپوشانید. سشوار کشیدن موهای خیس راه حلّ مناسبی برای تسریع در خشک شدن مو‌ها نیست و عوارض خاصّ خود را دارد.

یکی ازعوامل مهم افزایش سرماخوردگی در جوامع امروزی، استفاده از وسایل گرمایشی و سرمایشی جدید است؛ به ویژه کولر در تابستان و بخاری‌های نفتی و گازی در زمستان. البته وابستگی به زندگی امروزی به قدری است که معمولا امکان چنین تغییرات عمده‌ای در زندگی را نداریم امّا دانستن این مطالب شاید ذخیره‌ای باشد برای عملکرد بهتر در آینده.

درمان و پیشگیری از سینوزیت: شاید ازمهم‌ترین دلایل شیوع سرماخوردگی، شیوع سینوزیت است. به همین دلیل توصیه می‌کنم مقاله «سینوزیت، همه گیری قابل درمان» را به دقت، مطالعه و درحد امکان به توصیه‌های آن عمل کنید.
 
درمان

درمان‌های رایج سرماخوردگی و بیماری‌های مشابه، اغلب دارای مشکلات اساسی هستند که علاوه بر درمان ناقص بیماری و ماندگار کردن آن در بدن ما، باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن هم می‌شوند و این درحالی است که در صورت درمان صحیح بیماری، پایان هر بیماری عفونی باید با ارتقا و کارآزمودگی بیشتر ارتش دفاعی بدن همراه شود. بنابراین اولا باید از اشتباهات رایج در درمان سرماخوردگی بپرهیزیم و درثانی، اقدامات صحیح در درمان را آموخته و عمل کنیم.


 اشتباهات رایج در درمان سرماخوردگی
 اصرار بر درمان سرماخوردگی: زکام و سرماخوردگی‌های ساده دارای منافع بسیاری برای بدن هستند ولذا عدم درمان آن‌ها در اولویت است. درواقع، این دوره فرصتی است برای بدن برای دفع بسیاری از مواد زاید که با عجله و افراط در درمان نباید او را از این فرصت محروم کرد. بنابراین باز هم توصیه می‌کنیم تا وقتی که سرماخوردگی در حد مسائل ساده‌ای مثل آبریزش از بینی است از درمان آن خودداری کنید چراکه زکام باعث دفع بلغم و رطوبت‌های اضافه ناحیه سر و صورت می‌شود و سطح سلامتی بدن را ارتقا می‌دهد و اگر جلوی این کار گرفته شود بیماری در بدن ماندگار خواهد شد.

استفاده ازآنتی بیوتیک (چرک خشک کن)‌ها: عامل میکروبی انواع سرماخوردگی‌ها، ویروس‌ها هستند و آنتی بیوتیک‌ها تاثیری روی ویروس‌ها ندارند. بنابراین، استفاده از آنتی بیوتیک توجیه علمی خاصّی در درمان سرماخوردگی ندارد و این در حالی است که مصرف آنتی بیوتیک‌های قوی و پرعارضه‌ای مثل سفیکسیم، کوآموکسی کلاو، اریترومایسین و... و یا تزریق مکرر پنی سیلین یکی از عادات تقریبا همیشگی پزشکان و بیماران است و از نظر خیلی از مردم، مصرف آنتی بیوتیک‌هایی مثل آمپی سیلین یا آموکسی سیلین به راحتی مصرف استامینوفن است. به هرحال باید توجّه داشت که مصرف این آنتی بیوتیک‌ها اثر مهمی در کم کردن بار ویروسی ندارد، ترشحات سیستم تنفسی فوقانی و تحتانی (آبریزش بینی، ترشحات پشت حلق و...) را به حداقل می‌رسانند. بدین ترتیب یکی از سلاح‌های مهم بدن در مقابل بیماری را از کار می‌اندازند وضعف عمومی بدن و به ویژه ضعف سیستم ایمنی و در نتیجه احتمال طول کشیدن بیماری یا بازگشت سریع آن را زیاد می‌کنند.

همچنین مصرف بی‌رویه آنتی بیوتیک‌ها، میکروب‌ها را روز به روز ورزیده‌تر و مقاوم‌تر می‌کند و در یک دور باطل، نیاز به آنتی بیوتیک‌های قوی‌تر و قوی‌تر را افزایش می‌دهد.

استفاده از آنتی هیستامین‌ها: ترکیبات آنتی هیستامین (مثل آنتی هیستامین دکونژستانت، کلرفنیرامین، لوراتادین، هیدروکسی زین، دیفن هیدرامین، سیتریزین و آنتی هیستامین‌های موجود در قرص و شربت سرماخوردگی و...) به منظور کاهش ترشحات بینی و سینوس‌ها و کاهش عطسه و... به کار می‌روند.

این کار باعث کاهش توان بدن در مقابل سرماخوردگی می‌شود؛ چراکه عطسه و ترشحات بینی و سینوس‌ها و نای، از بهترین واکنش‌های دفاعی بدن در مقابل سرماخوردگی هستند و تضعیف آن‌ها عملا باعث می‌شود که عامل به وجود آورنده سرماخوردگی، در بدن ماندگار شود. همچنین جلوگیری از آبریزش بینی در ابتدای سرماخوردگی، می‌تواند باعث ریزش اخلاط به داخل سینه و عفونت سینه شود. این دارو‌ها همچنین با خشک کردن ترشحات سینوس‌ها، باعث ایجادسینوزیت مزمن در بیمار می‌شوند که یکی از شایع‌ترین عوامل سرماخوردگی‌های مکرر، به ویژه درکودکان است. مصرف مسکّن‌ها و تب بر‌ها: اگرچه در نگاه اول به نظر نمی‌رسد که این گونه دارو‌ها تاثیر منفی بر روند درمانی سرماخوردگی داشته باشد امّا از آنجا که همه این دارو‌ها دارای تاثیرات نامطلوب کوتاه مدت و دراز مدت بر روی کبد وکلیه هستند عادت به مصرف آن‌ها می‌تواند بدن را ضعیف و مستعد ابتلای مکرر به سرماخوردگی کند.

استفاده از کورتون‌ها: کمتر دارویی پیدا می‌شود که به اندازه کورتون‌ها بدن را دچار خسران کند؛ و در عین حال، کمتر دارویی است که استفاده از آن در نزد مردم این قدر آسان و فراوان باشد و متاسّفانه بسیاری از داروخانه‌ها هم به راحتی و بدون نیاز به نسخه آن را در اختیار متقاضیان قرار می‌دهند. البته اگر داروخانه‌ها هم به وظیفه خود عمل کنند و از تجویز بدون نسخه کورتون‌ها خودداری کنند غمی نیست! چرا که بسیاری از پزشکان محترم، کورتون‌ها را مثل نقل و نبات برای درمان بیماری‌های مختلف از جمله همین سرماخوردگی تجویز می‌کنند. این روز‌ها، تزریق دگزامتازون برای درمان سرماخوردگی، گلودرد، گرفتگی صدا و... امری عادی، شایع و حتّی از نظر بسیاری از پزشکان مساله‌ای علمی است؛ در حالی که به طور قطع باید گفت که کورتون‌ها هیچ جایی در درمان سرماخوردگی‌های معمولی ندارند.