زهرا رضایی- این روزها سروصدای برخی از جریانات سیاسی برای توجیه برخی از اقدامات خود در زمینه حیات و زیست جنسی کودک و نیازمندی به نسخه ای غربی برای این مهم باعث شده تا کمتر به نسخه های اسلامی در این زمینه که بر محور حیامداری استوار است توجه شود از همین رو ما به سراغ زهرا شیخی استاد حوزه و کارشناس مسائل مذهبی رفته و با او به گفتگو نشستیم:
مفهوم تربیت جنسی چیست؟
تعریف مناسبی که می‌توان از تربیت جنسی ارائه کرد اینطور است؛ فرد در دوره های رشد کودکی، نوجوانی و جوانی به گونه ای پرورش پیدا می کند و آموزش ببیند که با جنسیت خود آشنا گردد و آنها را بپذیرد؛ قدردان وجود خود باشد و به آن افتخار کند:؛ نقش مذکر یا مؤنث بودن از لحاظ اجتماعی را یاد بگیرد؛ و احکام و آداب دینی در ارتباط با مسائل جنسی مربوط به خود و روابط با همجنس و جنس مخالف را فرا بگیرد؛ آمادگی روانی برای ازدواج و تشکیل خانواده را پیدا کند با مسائل مربوط به زندگی خانوادگی و روابط با همسر آشنا گردد و در سایه آن، به آرامش برسد به گونه ای توانمند شود که عواطف و فعالیت‌های جنسی خویش را در جهت قرب به رضایت الهی و جلب خشنودی خداوند، به کار گیرد.
آموزش جنسیت و نقش جنسی و پرورش هویت جنسی چگونه می تواند در خانواده رخ دهد؟
خصوصیات زیستی، شناختی، عاطفی و اجتماعی دو جنس دختر و پسر و توجه به تفاوت‌های آن دو جنس، هویت جنسی به حساب میآید، شکل دهی هویت فرزندان به عواملی بستگی دارد، مانند نگرش والدین در مورد دختر و پسر، فرهنگ‌های جامعه آنان و عوامل زیستی، روانی، عاطفی و اجتماعی. در این مورد توجه به نکاتی شایان ذکر است اولا رفتار و گفتار والدین باید به گونه ای باشد که ثابت کند که هیچ جنسیتی، بر دیگری برتری ندارد و هر دوی آنها برای پدر و مادر ارزش دارند. آنها باید به فرزندان خود اعتماد دهند که هر جنسیتی قابلیت‌ها و شایستگی‌های خود را دارد. والدین باید از تبعیض جنسیتی بین دختر و پسر پرهیز کنند و به آنها آموزش دهند که هر جنسیتی دارای ارزش خاص خود است پدر و مادر باید بتوانند هویت جنسی فرزندان را به آنها تعلیم دهند تا فرزندان در آینده، انسان‌هایی کامل و با اعتماد به نفس باشند و نقش پدری و مادری را به خوبی ایفا کنند. باید این نکته را یاد آوری شد که مراحل رشد، مانند حلقه های زنجیر به هم متصل هستند، به گونه ای که باید به ترتیب، کودکان را مرحله به محله تربیت کرد. امام صادق (ع) میفرماید: دخترها نیکی هستند و پسرها نعمت. پس به درستی که خداوند بر نیکی‌ها پاداش میدهد و از نعمت‌ها سؤال می‌کند. دوما علاوه بر هویت جنسی، باید نقش جنسیتی دختران و پسران را به آنها تعلیم داد تا بتوانند هویت جنسی خود را بهتر بشناسند. فرزندان باید بدانند که وقتی که به جامعه وارد می‌شوند باید چگونه رفتاری را از خود به عنوان پسر یا دختر نشان دهند و از نظر گفتاری، نحوه پوشش و ... چگونه باید عمل کنند و از به کار بردن نقش‌های جنس مخالف، پرهیز کنند. آموزش نقش جنسی دختران را باید مادران به عهده بگیرند. پیامبر میفرماید: امور دختران را به مادران آنها واگذارید. در این حدیث مادران را به عنوان الگوی جنسیتی برای دختران قرار داده و وظیفه آموزش نقش جنسی را به عهده آنان گذاشته است. در خصوص تربیت جنسی پسران نیز این نکته در حدیثی از امام صادق بازنمایی میشود.
علاوه بر راه های متداول مثل محافظت جنسیتی، پاسخ به سؤالات کودک در این زمینه، فضاسازی مناسب و...چه راهکارهای دیگری توصیه می کنید؟
اما راههای دیگری نیز برای تربیت کودک وجود دارد که به طور غیرمستقیم در تربیت کودک مؤثر است، اعمال دینی با فطرت انسان هماهنگی کامل دارد. آموزش مسائل دینی که آکنده است از فضائل اخلاقی، پاکی و صداقت، یاد کردن خداوند به مهربانی و بخشش، می‌تواند کودکان را به مسیر صحیح زندگی، هدایت کند و از عمل به رفتارهای ناصحیح جنسی دور سازد. پیامبر اکرم والدین را توصیه می‌فرمود که از شش سالگی فرزندان خود را با اعمال دینی آشنا سازند و به نماز خواندن تشویق کنند. پرورش فضائل اخلاقی که ریشه در فطرت کودک دارد نیز بسیار مؤثر است یکی از این فضائل حیا است. حیا در روایات، هم ردیف با دین معرفی شده است. پیامبر اکرم میفرماید؛ حیا، تمام دین است . حیا، حالت روحانی است که از ترس و عفت ترکیب شده است. روانشناسان، با تأکید بر تربیت جنسی کودکان در محیط خانواده، از طریق ایجاد حیا در دختران و پسران می‌نویسند: حیا، خصلتی مهم در وجود انسان و مهارت نگهداری خویشتن در اجتماع به صورت شایسته و متواضعانه و خودداری و تحمل است. اساس عفت و پاکدامنی، حیاست. حیا در گفتار و رفتار و کردار باعث بزرگ منشی و وقار است. این خصلت را باید خیلی زود در کودکان پرورش داد. برای این منظور، خانواده باید دارای شرایط مساعدی باشد شیوه های پرورش حیا در کودک عبارت است از الگودهی عملی به فرزندان که مادر در این زمینه نقش مهمی را ایفا می کند. در کنار این مقوله عفت نیز مسئله مهمی است. عفت حالت نفسانی است که باعث میشود شهوات و هواهای نفسانی نتوانند بر انسان غلبه کنند و عفیف، یعنی خود نگهدار و با متانت. در روایات، عفت به معنای «ترک محرمات جنسی آمده است. امام علی میفرماید: «عفت (خود کنترلی جنسی)، شهوت را ضعیف می‌کند.» امام صادق در حدیثی ضمن تأکید بر «الگوگیری» فرزندان، از والدین میفرماید، «در برخورد با زنان مردم، عفیف باشید، زنان و دختران شما هم پاکدامن می‌شوند.» در این حدیث تأکید شده که پدری که عفیف باشد، حتی زن و دختر او نیز از او الگوبرداری کرده و به دنبال گناه و معصیت نمی‌روند.
و نتیجه گیری نهایی شما از این بحث چیست؟
اسلام دینی است که به همه جوانب زندگی بشر پرداخته.همیشه راهکارهای اسلامی تربیت جنسی کودکان در مقایسه با راهکارهای غربی مؤثرتر و عاقلانه تر بوده است. غربیان با فاصله گرفتن از تعالیم دینی و پرداخت به اندیشه های افرادی که جز هواپرستی به چیزی نمی‌اندیشند، در منجلابی گرفتار شدند که بیرون آمدن از آن بسیار سخت و دشوار است. اسلام با هدایت صحیح غریزه جنسی و پرورش استعدادهای طبیعی همواره راه سعادت بشر را هموار کرده است. ما باید با تعالیم روحبخش اسلام عزیز به جهت دهی و نظام بخشی این غریزه و هدایت آن در چارچوب قوانین اجتماعی، پاکدامنی، ایمان و اخلاق را برای بشریت به ارمغان بیاوریم. در این صورت است که می‌توانیم خانوادهای سالم داشته باشیم که در سایه این خانواده به آرامش روحی مناسب دست پیدا کنیم. تفاسیر غلط اندیشمندان غربی از غریزه جنسی، چیزی جز شهوترانی، مجرد بودن انسان‌ها، تجاوز به عنف، قتل‌های جنسی، سوء استفاده از کودکان، پریشانی روحی و... در برنداشته است. آیا زمان آن نرسیده است که آموزههای الهی اسلام را در جهان سراسر آشفته پیاده کنیم و به آرامش کامل برسیم؟
تجربه های ناموفق جهان غرب در مورد آزادی جنسی، نباید برای ما درس عبرتی باشد! چرا جامعه اسلامی ما باید راهی را برود که قرن‌ها پیش غربی‌ها رفته اند و نتایجی جز زیان و شکست را به دست نیاوردند؟ اسلام دینی است که با جهان بینی صحیح و نظام تربیتی بسیار محکم توانسته است جنبههای روحی، معنوی، اخلاقی و اجتماعی بشر را در این عصر پر از هیجان و استرس به خوبی بشناسد و به آن بهترین پاسخ را ارائه دهد. با تربیت صحیح می‌توانیم جامعه ای سالم و به دور از هرگونه انحرافات جنسی و بیماری‌های روانی داشته باشیم.
