موضوع بازار ارز و آنچه طی ۹ ماه اخیر در این بازار به وقوع پیوست، همواره یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌های تجار و کارشناسان اقتصادی بوده‌است؛ روندی که اگرچه این روز‌ها کنترل شده، اما همواره از گوشه و کنار زمزمه‌هایی به گوش می‌رسد که اگر دولت و بانک مرکزی بار دیگر نظارت خود را بر این بازار کاهش دهند، احتمال بازگشت بحران به گوش می‌رسد.
واقعیت آن است که چند عامل اصلی موجب تلاطم بازار ارز در چند ماه گذشته شد که شاید مهم‌ترین آنها، کاهش عرضه و تزریق ارز به بازار تا حد صفر بود و این مسئله همزمان با وجود تقاضای زیاد، اوضاع نابسامانی را رقم زد. البته موج‌سواران این اوضاع نابسمان نیز از موقعیت بهره بردند، به تحریک تقاضا در بازار ارز پرداختند و در کنار سهل‌انگاری دولت، این چند عامل باعث شد که تقاضای احتیاطی در بازار به وجود بیاید. تقاضای احتیاطی به این معنی است که حتی افراد عادی جامعه هم از بیم آینده، حتی پول جیبی خود را نیز به ارزی غیر از واحد پول کشور تبدیل کنند.
این روند تا آنجا ادامه پیدا کرد که دولت سرانجام پذیرفت که با تغییر مدیریت در بانک مرکزی و انضباط دادن به سیستم‌های مالی خود، گام در مسیر متعادل کردن و ایجاد ثبات در این بازار بردارد.
خوشبختانه در این مسیر بانک مرکزی اجازه داد تا هر فردی به هر میزانی که می‌تواند ارز وارد کشور کند و این محدودیت برای صرافان نیز برداشته شد. همچنین مشکلاتی هم که از سوی برخی صرافی‌های کشور‌های همسایه پیش آمده بود، با تصمیمات جدید رفع شد و همین امر، ورود ارز را به بازار تسریع کرد. در عین حال، تجارت خارجی ایران به خصوص در حوزه نفت و پتروشیمی هم طی هفته‌های گذشته، موجب اطمینان بخشی به بازار ارز شده و فضایی را ایجاد کرد که تا حدودی از التهاب بازار کاسته شود. در این میان البته بانک مرکزی نیز حضور مؤثری در سیاستگذاری ارزی کشور داشت و در واقع، بانک مرکزی که قبلاً در بازار غایب شده بود، با اخذ مجوز از سران قوا وارد بازار شد و با عرضه ارز در زمان‌هایی که احساس می‌شد ممکن است قیمت بالا برود و دوباره شوک ایجاد کند، اثرگذار بود.
حال با شکل گرفتن این آرامش باید عنوان کرد که در صورت رعایت برخی پیش‌شرط‌ها امکان بازگشت نوسانات ارزی به بازار وجود نخواهد داشت.
در مرحله نخست اگر سیاست‌های داخلی و خارجی کشور که از سوی دولت اعمال می‌شود، حساب شده، با تدبیر و عاقلانه باشد و دولت بتواند شرایط را به درستی مدیریت کند و در مقابل تکانه‌های خارجی که بر بازار ارز اثرگذار است، یک صدای مقتدر از دولت شنیده شود، بی‌شک تا حد زیادی نوسانات ارزی قابل کنترل خواهد بود.
همچنین کشور در موضوع ارزی باید به نقطه‌ای از تعادل برسد که تولید نسبت به واردات صرفه اقتصادی بیشتری داشته باشد. یعنی دارنده سرمایه برای افزایش سرمایه خود، به سراغ تولید برود و نه صادرات. بنابراین اگر تولید رشد داشته باشد، سرمایه‌گذاری نیز رونق خواهد گرفت. از این رو دولت باید در یک اقدام سریع موانع موجود در حوزه تولید را برطرف کند. علاوه بر این برای افزایش ارز‌آوری به کشور، دولت باید موانع دست و پا گیر صادرات را نیز بردارد تا هم ورود ارز ناشی از صادرات به کشور افزایش یابد و هم تولید‌کننده به بهبود شرایط اقتصادی‌اش خوشبین شود. نکته مهم دیگر در این مسیر برداشتن موانع واردات مواد اولیه و ماشین‌آلات است که متأسفانه این روز‌ها به یک سنگ بزرگ در مسیر تولید کشور تبدیل شده و متأسفانه آثار آن را نیز در حوزه رونق تولید و اشتغال شاهد هستیم.
بنابراین به نظر می‌رسد که رعایت این پیش‌شرط‌ها از سوی دولت می‌تواند کمک بزرگی به حفظ آرامش بازار ارز در آینده است.
پیش‌شرط‌های حفظ آرامش در بازار ارز
جعفر تكبیری
۱۳۹۷/۱۰/۱
