چالشی از جنس*#

به گزارش نما، اقتصاد رسانه در جامعه امروز ایران با مشکلات عدیده‌ای دست و پنجه نرم می کند و برای سرپا ماندن نیازمند راهکارهایی است تا زمینه برای تداوم فعالیت های آن مهیا شود.
در این میان رسانه ملی که جایگاه تاثیرگذار و مهمی در هدایت افکار عمومی دارد بیش از گذشته باچالش اقتصادی مواجه شده و برنامه سازان آن برای تامین دخل‌وخرج خود به دنبال جذب بیش از پیش مخاطب هستند.
در این میان حوزه تبلیغات و آگهی و تامین کنندگان مالی یکی از راه‌هایی است که می‌تواند هزینه برنامه‌های پرهزینه رسانه ملی را جبران کرده و موجب شود تا برنامه سازان فارغ از موضوع و محتوای برنامه تولید شده، تنها به جبران هزینه‌ها بیاندیشند.
چندسالی است که برخی حوزه های مالی با استفاده از امکانات و سرمایه های خود در رسانه ملی جاخوش کرده و در تمامی برنامه ها اعم از اقتصادی ، ورزشی فرهنگی، کودک و … شاهد فعالیت آنها هستیم.
دیگر برای همه ما شنیدن عبارت ستاره مربع در برنامه‌های تلویزیونی عادی شده و آنقدر اعداد و ارقام مختلف را در کنار این ستاره مربع ها شنیده ایمکه دیگر حافظه‌مان برای به‌خاطرسپاری آنها یاری نمی‌کند.
اینکه رویکرد این فعالیت سال ها پیش هم از سوی رهبر معظم انقلاب مورد نقد قرار گرفته و برای پرهیز از این نوع درآمدزایی هشدارهای لازم داده شده بود، اما گویا گوش شنوایی برای پذیرش این اتفاق نامیمون وجود نداشت. ایشان روز ۱۱ آذرماه سال ۸۳ طی سخنانی فرمودند: یک روز من دیدم در یک برنامه‌ تلویزیونی پنج میلیون تومان به یک نفر جایزه دادند برای این‌ که به چند سؤال جواب داد! این سرگرمی خیلی جالبی نیست. پنج میلیون تومان، تقریبا حقوق دو، سه سال یک کارمند متوسط است. ممکن است بگویند این ‌کار ترویج علم است. ترویج علم را از یک راهِ بهتر بکنید؛ این راه ضرر دارد. عده‌ ای که این گونه مسابقات را نگاه می‌کنند
بی منطقی به ذهنشان می آید. این کار منطقی ندارد که مثلا بنده بدانم انجیل عربی است یا یونانی است یا لاتینی است، بعد بگویند حالا که شما دانستید این پانصدهزار تومان یا فلان مبلغ مال شما!
این کار معنی ندارد. بنابراین، مقوله‌ سرگرمی و تفریح لزومش یک مسئله است؛ با برنامه‌ریزی بودن آن یک مسئله است؛ بامحتوا بودنش یک مسئله است؛ پرهیز از جهات منفی هم در آن یک مسئله است …»
تا اینکه پس از گذشت ۱۵سال باردیگر معظم له در این خصوص تذکر جدی داده و خواستار برچیدن این بساط شدند. ایشان در مراسم گرامیداشت روز کارگر که چهارم اردیبهشت ماه جاری برگزار شد با تاکید بر ترویج فرهنگ کار و تولید فرمودند: باید فرهنگ کار و تولید و تلاش را ترویج دهیم و روحیه انتظار برای ثروت بادآورده را از بین ببریم و روش‌هایی شبیه بخت‌آزمایی را ترویج نکنیم که دستگاه‌های مختلف از جمله صدا و سیما باید متوجه این معنا باشند.
پیشتر نیز حضرت آیت الله ناصر مکارم شیرازی از مراجع عالیقدر شیعه در پاسخ به استفتائی که از نحوه توزیع جوایز یک برنامه پربیننده تلویزیونی صورت گرفته بود با صراحت این کار را قمار دانستند و عنوان داشتند کسانی که در این گونه مسابقات شرکت می کنند مالک آن جوایز نمی شوند.
به نظر می رسد اینبار دیگر عصر طلایی ستاره مربع ها به پایان رسیده و باید برنامه سازان رسانه ملی چاره دیگری برای تامین هزینه‌های خود داشته باشند.
مهدی محمدی از فعالان عرصه فرهنگی و رسانه در گفت‌و‌گو با رسالت با بیان اینکه تلویزیون و یا هر رسانه دیگر در کشور خود را در رقابت با شبکه های اجتماعی می بیند و تلاش دارد تا در این رقابت عقب نماند می افزاید: گاه تلویزیون در قامت رقابت با این شبکه ها در فضای انفعالی قرار می گیرد. در برنامه‌ای مانند برنده باش و سایر برنامه‌های مشابه نیز تلاش داشت تا از فضای رقابتی جا نماند، اما به این نکته توجه نشد که برای حفظ مخاطب باید خلاقیت به خرج داد تا بتوان مخاطب را حفظ کرد. ضمن اینکه رسانه ملی ما درحال حاضر متاثر از فضای شبکه های
اجتماعی است و بسیاری از برنامه های آن بر همین مبنا تولید می شود.
محمدی با تاکید بر این نکته که خلاقیت به خودی خود غلط نیست و بایستی در فضای رسانه‌ای ما به بهترین شکل صورت گیرد، از بروز خلاقیت به هر قیمتی مغایر با فرهنگ‌ها و ارزش‌های کشور انتقاد کرد و گفت : به فرموده اما راحل رسانه ملی ما نقش یک دانشگاه بزرگ را برای کشور ایفا می‌کند و بایستی برای آن تولید محتوای ارزشمند صورت گیرد. حال این برنامه تولیدی شاید با الگو گیری از تلویزیون های موفق دنیا اتفاق افتاده باشد، اشکالی ندارد، اما نکته مهم اینست که نباید به هر قیمتی برنامه تولید کرد و بایستی با فرهنگ و ارزش های ما سازگار باشد.
به عقیده من مشکل زمانی آغاز می شود که که رسانه ملی به بهانه خلاقیت، چارچوب های ملی و ارزشی را که مبتنی بر دانشگاه محور بودن است را تحت الشعاع قرار می دهد و زیرسوال می برد.
این فعال رسانه ای با اشاره به این نکته که همه دستگاه‌های فرهنگی و رسانه‌ ای ما امروز در وضعیت اقتصادی کنونی کشور دچار چالش و مشکل هستند خاطرنشان کرد: نگاه اقتصادی به حوزه رسانه نگاه صحیحی است و باید رسانه های ما برای فعالیت خود خودکفا شوند و این از دغدغه های حوزه فرهنگی ماست که چگونه حوزه اقتصاد را با فرهنگ پیوند بزنند، اما نکته مهم این است که تفاوت جدی بین اقتصاد و سوداگری وجود دارد و رسانه و دستگاه فرهنگی بایستی اساسا نگاه درآمدزایی داشته و این نگاه باید در تضاد با سوادگری باشد. متاسفانه در مورد
برنامه هایی که مقام معظم رهبری و مراجع محترم مورد نقد قرار دادند این نگاه سواگرانه دیده می شود که باید در اولین فرصت اصلاح شود.
دکترمحمدعلی مزیدی استاد دانشگاه و فارغ التحصیلرشته ارتباطات هم در گفت‌وگو با رسالت با نقد رویکرد رسانه ملی به ساخت و تولید برنامه هایی با رویکرد بخت آزمایی خاطرنشان کرد: در جامعه ما که فرهنگ و اصالت ایرانی و اسلامی حرف نخست را می زند بهتر بود مدیران رسانه ملی با ابتکار عمل و استفاده از ظرفیت‌های داخلی به ساخت برنامه هاییاقدام می‌کردند که با هویت ما سازگاری داشته باشد.
این استاد دانشگاه حل مشکلات اقتصادی و جذب مخاطب از طریق ساخت برنامه های الگوبرداری شده از تلویزیون های غربی را از نقاط ضعف رسانه ملی دانست و گفت: به عقیده من موضوعات و ایده های خلاقانه بسیار زیادی در داخل کشور برای جذب مخاطب با استفاده از فرهنگی ملی و بومی ایرانی وجود دارد که می تواند خلأ جذب مخاطب در رسانه ملی را پر کند. ضمن اینکه پیش از این نیز بارها از طرق مختلف این موضوعات ازسوی مقام معظم رهبری و سایر متولیان فرهنگی و دانشگاهی کشور تذکر داده شده بود که اینبار با تذکر جدی رهبری امیدواریم تا جذب مخاطب در سیما با استفاده از ایده های داخلی و فارغ از الگوگیری نامناسب خارجی انجام شود.
در این میان شاید بتوان شورای نظارت بر صداوسیما را به عنوان نهادی که باید خیلی پیشتر از اینها به این موضوع ورود می کرد مورد شماتت قرار داد.
براساس ماده ۱۰ نحوه اداره و نظارت بر صدا و سیما نظارت بر نحوه هزینه کرد بودجه مصوب، انضباط مالی، چگونگی اجرای سیاست‌های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی و نحوه رسیدگی به شکایات از جمله وظایف شورای نظارت بر صدا و سیماست. همچنین طبق ماده ۱۲ این قانون این شورای می‌تواند در صورت بروز اشکال در برنامه‌های این سازمان جلوی پخش آنها را بگیرد یا دستور اصلاح بدهد یا اجازه پخش آنها را صادرکند.
حال باتوجه به تاکیدات ۱۵ سال قبل رهبر معظم انقلاب اسلامی در این مورد به نظر می رسد بایستی اعضاء این شورا با جدیت بیشتری نسبت به رفع دغدغه‌های فرهنگی ایشان در رسانه ملی عمل نمایند. انتظاری که امید می رود باردیگر به فراموشی سپرده نشود.