به گزارش نما به نقل از خبرگزاری آنا-محمد خادمی؛ جمعآوری زباله خشک از سال‌های دور وجود داشت اما در چند سال اخیر بازیافت زباله‌های خشک مورد توجه بیشتری قرار گرفته است، به طوری که نام این زباله‌های خشک را «طلای کثیف» گذاشته‌اند؛ طلایی که مسئولیت جمعآوری آن را شهرداری‌ها برعهده دارند.
در تهران این اقدام شهرداری می‌تواند از یک‌سو روزانه کاهش ۱۱ هزار تنی زباله را در پی داشته باشد و از سوی دیگر زباله‌های خشک را مجددا به چرخه طبیعت بازگرداند.
تفکیک زباله در پایتخت به دو شکل انجام می‌شود؛ در شکل اول شهروندان به عنوان تولیدکننده این زباله‌ها، آن را در خانه‌شان تفکیک کرده و در اختیار ماموران ویژه بازیافت قرار می‌دهند و در شکل دوم مأموران شهرداری هستند که بعد از جمعآوری زباله‌ها از سطح شهر در یک محیطی زباله‌های تر و خشک را تفکیک می‌کنند.
اما در این میان افرادی هستند که دست به سرقت زباله‌ها می‌زنند، این افراد قبل از اینکه ماموران شهرداری اقدام به جمعآوری زباله‌ها کنند آستین همت را بالا زده! و با گونیهای بزرگ رهسپار کوچه پس کوچه‌های شهر می‌شوند و هر آنچه که در سطل‌های زباله به عنوان زباله خشک محسوب می‌شوند را به درون گونی‌هایشان می‌اندازند و به دوش می‌کشند.
این افراد نه هدفشان پاکیزگی شهر و نه به وجود آوردن چرخه مجدد زباله‌های خشک است بلکه تنها هدف آنها کسب درآمد است؛ طبق برخی بررسی‌ها با افزایش قیمت ارز در کشورمان زباله‌های خشک نیز گران شده و باعث درآمدزایی بیشتر زباله‌گردها و افزایش آنها در سطح شهر تهران شده است.
یک زباله‌گرد: درآمد خوبی داریم
هرکجای شهر که باشیم می‌توانیم زباله‌گردها را ببینیم؛ فرقی ندارد محله‌های شمالی یا جنوبی، قدیمی یا جدید شهر باشد، ساعت فعالیت خاصی ندارند و مدام در حال جمعآوری زباله هستند، پیدا کردن آنها برای تهیه گزارش کار سختی نیست، کافی است کمی در محله سکونت‌مان پرسه بزنیم تا آنها را در اطراف سطل‌های زباله ببینیم.
در محله شهرزیبا با یکی از آنها هم صحبت می‌شوم، او خود را «نواب» معرفی می‌کند و از لهجه‌اش پیداست اهل افغانستان است.
از«نواب» درباره اینکه چه اجناسی جمعآوری می‌کند، می‌پرسم؟ می‌گوید: «هرچیزی که خشک باشد، فرقی ندارد بطری نوشابه، کاغذ، روزنامه، کارتن، آهن آلات، نان خشک و خیلی چیزهای دیگر که به درد خریداران بخورد، تا چند سال پیش برخی از اجناس را از ما نمی خریدند، اما این روزها این اجناس حکم طلا دارد، به طور نمونه بطری‌های نوشابه که از جنس «پت» تهیه می‌شود این روزها از قیمت پلاستیک نیز بیشتر شده است.»
او که نزدیک به ۵ سال است از این راه درآمد دارد و هزینه زندگی‌اش را تامین می‌کند، می‌گوید: «روزانه نزدیک به ۵۰ تا ۷۰ هزار تومان درآمد کسب می‌کنم، اما باید حدود ۸ تا ۱۰ ساعت در خیابان‌ها پرسه بزنم تا بتوانم این میزان درآمد داشته باشم، البته هستند همکارانم که خودرو دارند و به جمعآوری زباله مشغولند؛ آنها درآمد ۵۰۰ تا یک میلیون تومان در روز را کسب می‌کنند؛ گرچه نا گفته نباشد این روزها که بنزین گران شده خودروهای جمعآوری زباله خشک کمتر به خیابان می‌آیند و کسب و کار زباله‌گردهای پیاده بهتر شده است.»
این دوره گرد زباله در پاسخ به سوال دیگر ما که این زباله‌ها را با چه مبلغی می‌فروشند و چه کسی آن را خریداری می‌کند؟ می‌گوید: «قیمت هر زباله خشکی متفاوت است، مثلا نان خشک ۷۰۰ تومان، آهن‌آلات ۱۷۰۰ تومان، پلاستیک ۱۰۰۰ تومان، روزنامه ۱۵۰۰ تومان و کارتن را ۱۰۰۰ تومان از ما می‌خرند، اما بیشتر اوقات به دلیل اینکه همه نوع اجناسی درون گونی‌هایمان می‌ریزیم، به شکل درهم کیلویی ۱۰۰۰ تومان از ما خریداری می‌کنند؛ همه روزه بعد از پایان کار با صاحب کارمان در محله‌ای قرار می‌گذاریم و با وانتی که دارد بارمان را به سوله‌ای در محله احمدآباد مستوفی می‌برد و در آنجا بار را وزن کرده و در جا پول‌مان را می دهد.»
نواب این‌گونه ادامه می‌دهد: «در برخی از روزهای سال درآمدمان افزایش پیدا می‌کند، مثلا بهمن و اسفندماه که فصل نظافت خانه‌هاست به مناسبت سال جدید مردم وسایل دوریختنی زیادی دارند که بازار خوبی برای ما به وجود می آورند.»
وی ادامه می دهد:« آخر هفته ها و شب های خاصی که مردم مهمان دارند جعبه شیرینی، کارتون پیتزا، ظرف های غذا از جنس تلق، بطری های نوشابه، آب معدنی و دوغ که در سطل های زباله ریخته می شود بازار خوبی را برای ما به وجود می آورد.»
مردم به ما غذا می دهند
طبق مشاهدات میدانی خبرنگار خبرگزاری آنا، ۹۵ درصد زباله جمع‌کن‌های تهران نکات بهداشتی شامل استفاده از دستکش را رعایت نمی‌کنند و ۵ درصد دیگر که از دستکش استفاده می‌کنند تنها به دلیل سرمای هوا است!
یکی دیگر از زباله جمع‌کن‌های پایتخت را در خیابان عدل در محله پونک جنوبی مشاهده می‌کنیم. او که خود را «عبدالله» معرفی می‌کند، می‌گوید: «چندوقت پیش در حال جمعآوری زباله در سطل زباله بودم که ناگهان شیشه شکسته به دستم فرو رفت آنقدر حالم بد شد که نتوانستم به کارم ادامه بدهم، چند روزی استراحت کردم دوباره به کارم مشغول شدم، ای کاش شهروندان فکری برای شیشه‌های شکسته‌شان کنند، گرچه ما نباید به سطل‌های زباله دست بزنیم.»
او در پاسخ به سوال ما درباره اینکه ماموران شهرداری کاری با فعالیت‌تان ندارد؟ می‌گوید: «صاحب کارمان با شهرداری آن ناحیه هماهنگ کرده و کاری با ما ندارند، گاهی اوقات نیز ماموران شهرداری ما را می‌بینند اما دلشان نمی‌آید زبالههایمان را از ما بگیرند، خیلی کم شده که مامور شهرداری جلوی کارمان را بگیرد، آنها تنها کاری که می‌کنند گونی زباله‌مان را به داخل خودروی شهرداری می‌گذارند و با خودمان کاری ندارند؛ البته مردم به ما احترام می‌گذارند، برخی از آنها به ما غذا می‌دهند و برخی دیگر چای برایمان می‌آورند، حتی بودند افرادی که زباله‌های خشک خانه‌شان را در اختیار ما قرار می‌دهند.»
عبدالله ادامه می‌دهد: «خوشبختانه شهروندان هنوز به برخی مسائل اعتقاد دارند و نان خشک‌هایشان را درون سطل نمی‌گذارند و گوشهای از پیاده‌رو در همجواری سطل زباله می‌گذارند تا ما آنها را برداریم، روزی ما نیز در کنار این سطل‌های زباله قرار دارد.»
زباله‌هایی که در گوشهای از شهر پنهان می‌شوند
این افراد بهداشت اولیه را رعایت نمی‌کنند و بعضاً ماهی یک بار به حمام می‌روند؛ بیشتر زباله‌گردها بعد از جمعآوری زباله‌‌های‌شان آنها را در انبارها و سوله‌های در محله‌های حاشیه تهران مانند رباط کریم، شهریار، احمدآباد مستوفی، قرچک، زورآباد و جعفرآباد، شهر ری و ... انتقال می‌دهند. در بین این زباله جمع‌کن‌ها افراد افغانستانی و پاکستانی نیز دیده می‌شود.
برخی از مافیای زباله‌های خشک نیروهای خود را در داخل کانکس کامیونت‌ها در نقاط مختلف شهر پخش می‌کنند.
یکی دیگر از زباله جمع‌کن‌ها را در خیابان اشرفی اصفهانی در منطقه ۲ مشاهده می‌کنیم. او که صحبت کردن با ما را بهانه‌ای برای استراحت می‌داند و گونی بر دوشش را زمین می‌گذارد، می‌گوید: «ما به شکل گروهی کار می‌کنیم یعنی ۸ نفر هستیم که برای صاحب کارمان در یک محله مشخصی از تهران به دنبال زباله خشک از سطل‌های زباله می‌گردیم.»
او نیز خود را «فضل» می‌نامد، چهره سیاهی دارد و لباس‌های کثیف به تن کرده، می‌افزاید: «گونی‌هایی که ما به دوش داریم بزرگ است، اما گونیهای بزرگترمان را در یک محیط خاصی در آن محله که مشغول به کار هستیم پنهان می‌کنیم؛ وقتی زباله‌ها در گونی‌هایی که حمل می‌کنیم پر شود به سراغ گونی بزرگترمان می‌رویم و زبالههایمان را داخل آن می‌ریزیم و مجددا برای جمعآوری زباله به سطل‌ها مراجعه می‌کنیم، البته برخی از همکارانم هستند که زباله‌های دیگر افراد را که جمع و در یک محیطی پنهان کرده‌اند به سرقت می‌برند.»
«فضل» نیز که افغانستانی است، می‌گوید:« اگر ما زباله‌گردها نباشیم وضعیت زباله‌های تهران بسیار وخیم خواهد شد چرا که ما زباله‌ها را در مقابل خانه‌های ساکنان شهر تفکیک می‌کنیم و شهرداری با حجم کمی از زباله مواجه می‌شود و آنها را بر دوش خودمان به محل خرید زباله خشک می‌رسانیم درحالی که شهرداری باید این زباله‌ها را به مکانی دیگر انتقال دهد و سپس اقدام به تفکیک کند، گرچه ما شنیده‌ایم خیلی از زباله‌ها را شهرداری تفکیک نمی‌کند و همین طوری آنها را دفن یا می‌سوزاند.»
او که یک نوجوان ۱۶ ساله است در ادامه صحبت‌هایش می‌گوید: «گاهی اوقات خریداران زباله سرما کلاه می‌گذارند و وزن کمتری با ما حساب می‌کنند یا اینکه قیمت اجناس را پایین‌تر با ما محاسبه می‌کنند؛ خریداران زباله‌های خشک بیشتر کلاه سر زباله جمع‌کن‌های نوجوان که سن و سال کمتری دارند می‌گذارند.»
وی در ادامه صحبت‌هایش به گروه‌های سنی زباله جمع‌کن‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: «بیشتر افراد زباله جمع‌کن را کودکان، نوجوانان و جوانان تشکیل می‌دهند و اکثر آنها افغانستانی هستند؛ برخی از افغانستانی‌ها که چند سال در این کار بوده‌اند این روزها توانسته‌اند به سرمایه برسند و خودشان این روزها خریدار ضایعات شده‌اند و ۲۰ تا ۳۰ نفر زیردستشان کار می‌کنند.»
از این نوجوان افغان می‌پرسم چطور شد به این شغل آمدی؟ پاسخ می‌دهد: «اقوام‌مان در این کار بودند و به ما پیشنهاد دادند به این کار برویم ما نیز قبول کردیم، هر کاری سختی خودش را دارد ما نیز به دلیل اینکه با مواد آلوده سر و کار داریم بیماری‌های بسیاری به سراغ ما می‌آید.»
عضو شورای شهر تهران: برای زباله‌گردها برنامه داریم
طبق آخرین آماری که در تاریخ ۲۲ خرداد ۱۳۹۸ انتشار پیدا کرد، تنها در تهران ۱۴ هزار زباله‌گرد وجود دارد که یک سوم آنها یعنی ۴ هزار و ۷۰۰ نفر کودک هستند.
در این خصوص «محمد سالاری» عضو شورای شهر تهران به خبرنگار خبرگزاری آنا می‌گوید:« پدیده زباله‌گردی به دلیل حجم بالای تولید زباله در کلانشهر تهران موضوع طبیعی است، حجم بالای ۷ هزار تن زباله خشک و تر و ۴۵ تن نخاله ساختمان به شکل روزانه تولید می شود.»
او ادامه می‌دهد: «یکی از کارهایی که شورای پنجم در این خصوص انجام داده نظارت بیشتر در حوزه خدمات شهری است به طوری که متوجه شده‌ایم تنها ۷ هزار تن زباله در روز تولید می‌شود، در حالی که ۹ هزار تن زباله روزانه از سوی پیمانکاران اعلام شده است و آنها با بالا بردن آمار تولید زباله به دنبال درآمد بیشتر هستند به شکلی که بتوانند پول بیشتری از شهرداری طلب کنند.»
این عضو شورای شهر تهران که این روزها به شکل میدانی از محلات مختلف شهر تهران بازدید می‌کند، دلیل اصلی حضور زباله‌گردها را این طور عنوان می‌کند: «بیکاری و اعتیاد موجب شده عده‌ای دست به جمعآوری زباله بزنند در این میان نیز عده‌ای سودجو این افراد را ساماندهی می‌کنند تا از این قشر آسیب‌دیده درآمدی از آن خود کنند، از سویی برخی از این زباله‌گردها به شکل مستقل فعالیت می‌کنند و از درآمد خوبی برخوردار می‌شوند.»
سالاری در پاسخ به سوالی درباره اینکه چه راهکارهایی برای برطرف کردن پدیده زباله‌گردی وجود دارد؟ پاسخ می‌دهد: «مهم‌ترین کاری که باید انجام شود، همکاری مردم است؛ ساکنان شهرها برای اینکه پدیده زباله‌گردی را شاهد نباشند باید در مبدا تولید زباله، دست به تفکیک آن بزنند و در اختیار ماموران شهرداری قرار دهند و گام بعدی را شهرداری باید برای سامان دادن به جمعآوری زباله‌های خشک بردارد، گرچه راه‌اندازی غرفه‌های تحویل زباله‌های خشک در محلات مختلف تهران، راه‌اندازی اپلیکیشن بازیافت برای تحویل زباله خشک از شهروندان و همچنین گشت‌زنی نیروهای شهرداری برای جمعآوری زباله از جمله برنامه‌هایی است که برای کاهش فعالیت زباله‌گردها انجام شده است.»
او ادامه می‌دهد: «ساماندهی زباله‌ها یکی از اولویت‌های شورا و شهرداری تهران است از همین رو مرکز مطالعات شهرداری تهران با یک شرکت تحقیقاتی قراردادی تنظیم کرده است تا راهکار اساسی برای برطرف کردن زباله‌های تهران صورت بگیرد و قرار است این طرح به زودی در اختیار مدیریت شهری قرار داده شود.»
آن طور که «سالاری» می‌گوید پیشنهاد داده شده تا شهرداری در یک منطقه به صورت پایلوت سطل‌هایی طراحی کند که مخزن آن برای جمعآوری زباله در داخل زمین کار گذاشته شود تا زباله‌گردها به راحتی نتوانند دست به زباله‌ها بزنند و مبلمان و سیمای شهر را به‌هم بزنند؛ البته شنیده شده اجرای این طرح به دلیل تحقیقات تخصصی که از سوی مرکز مطالعات شهرداری تهران در حال انجام است، متوقف شده است.
افزایش قیمت ارز، خرید و فروش زباله‌ها را رونق داد!
فعالیت زباله‌گردها در حالی هر روز در كلان‌شهر تهران وسعت بیشتری به خود می‌گیرد كه یك عضو شورای شهر از طراحی مخازنی برای جمعآوری زباله خبر داده تا زباله‌گردها نتوانند به‌راحتی به زباله‌ها دسترسی داشته باشند.
۱۳۹۸/۱۰/۲۱
