كرونا و مرگ صنعت گردشگری مدرن

به گزارش نما ،جعفر باپیری در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به وضعیت صنعت گردشگری از نظر بازاریابی دیجیتال اظهار کرد: صنعت گردشگری از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است؛ همچنین وضعیت کسب­‌وکارها در هر یک از این بخش‌ها از نظر سطح پذیرش ابزارها، فرایندها و تکنیک­‌های دیجیتال متفاوت است. مثلا در صنعت هتل­داری کشور در مقایسه با دفاتر خدمات مسافرتی و گردشگری در حوزه بازاریابی دیجیتال پیشرفت کمتری را شاهد هستیم. البته خود دفاتر مسافرتی و گردشگری نیز در مقایسه با بسیاری از صنایع دیگر از نظر پذیرش فناوری­‌های اطلاعاتی و ارتباطی در حالت کلی و بازاریابی دیجیتال در حالت خاص عقب هستند.

وی افزود: سطح پذیرش بازاریابی دیجیتال نیز به نسبت گردشگری الکترونیک، یا همان به کارگیری فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی در گردشگری، پایین­‌تر است زیرا در بازاریابی غالباً ویژگی‌­ها و توانمندی‌های ذهن­‌افزاری مهم‌تر از سخت‌­افزار است. در یک جمع‌­بندی می‌­توان گفت که صنعت گردشگری در ایران در مراحل اولیه پذیرش ابزارها، فرایندها و تکنیک­‌های دیجیتال است و بسیاری از مدیران عامل و مدیران میانی در شرکت­‌های گردشگری هنوز نه اعتقاد ذاتی به سودمندی این ابزارها و روش‌­ها دارند و نه اینکه از دانش لازم و خودکارآمدی کافی برای به کارگیری و پیاده­‌سازی آنها برخوردار هستند.

گردشگری مجازی از سنخ گردشگری ماجراجویانه نیست

این فعال حوزه گردشگری درباره نقش گردشگری مجازی در دوران شیوع کرونا عنوان کرد: طبق تعریف، وقتی جابجایی فیزیکی وجود ندارد گردشگری هم معنا پیدا نمی­‌کند. در واقع، ما چیزی به نام گردشگری مجازی به ­عنوان گونه‌­ای از گردشگری نداریم، یعنی گردشگری مجازی از سنخ گردشگری ماجراجویانه، گردشگری غذا، گردشگری ورزشی و موارد مشابه نیست زیرا در تعریف فنی گردشگری، که سال­‌هاست مورد استفاده قرار می­‌گیرد، گردشگر به فردی اطلاق می­‌شود که از محیط متعارف زندگی خود دور می­‌شود. حال این­که چقدر باید دور شود، در کشورهای مختلف مقدار آن متفاوت است؛ در برخی کشورها این مسافت ۵۰ مایل و در بعضی دیگر بیشتر یا کمتر است. پس، جابجایی فیزیکی در تعریف فعلی گردشگر و گردشگری نقش بنیادی دارد؛ ولی وقتی از گردشگری مجازی صحبت می­‌کنیم از جدایی روانی فرد از محیطی که در آن قرار گرفته است حرف زده‌­ایم نه جابجایی فیزیکی.

باپیری تاکید کرد: ممکن است در آینده نه چندان دور، تعریف فنی گردشگری تغییر کند و جابجایی روانی هم به‌ ­عنوان یک ویژگی یا قید مهم در تعریف آن گنجانده شود ولی در حال حاضر این چنین نیست. در ضمن، برای تحقق جدایی کامل روانی از محیط فیزیکی که در آن قرار گرفته‌­ایم نیازمند ابزارها و روش­‌های بسیار پیشرفته هستیم که فکر می­‌کنم در کشورهای توسعه­‌یافته‌­تر نیز هنوز توسعه این ابزارها به نقطه آرمانی و یا سطح تعالی نرسیده و دسترسی به فناوری­‌های برتر نیز غالباً پرهزینه و دشوار است.

مترجم کتاب اندیشه های فلسفی در گردشگری و سایر کتاب‌های این حوزه خاطرنشان کرد: گردشگری مجازی در ایران هم عمدتا به دیدن تصاویر سه بعدی از یک مکان یا یک رویداد محدود می‌­شود که سطح ابتدایی به کارگیری گردشگری مجازی است و جدایی روانی هم در آن میسّر نیست. گردشگری مجازی، در این مقطع زمانی، تنها ابزاری برای ترویج و تبلیغ مقصدها، خدمات، محصولات و فعالیت­‌ها است، که البته می­توان از آن به عنوان ابزاری مفید در صنعت فراغت و سرگرمی هم یاد کرد.

تحول بنیادی در ساختار صنعت گردشگری با حذف جابجایی فیزیکی

وی بیان کرد: همانطور که اشاره کردم ساختار و شاکله صنعت گردشگری بر پایه جابجایی فیزیکی است و بیشتر کسب­‌وکارهای این حوزه اقتصادی به ­ویژه دو صنعت بزرگ حمل و نقل و هتل­داری بر مبنای همین جابجایی فیزیکی شکل گرفته­‌اند. اگر این جابجایی فیزیکی، حذف یا کمرنگ شود تحول بنیادی در ساختار صنعت گردشگری ایجاد می­‌شود و آن هنگام احتمالا نیاز به بازتعریف پدیده گردشگری به ­عنوان یک صنعت خواهیم داشت. حتی با ظهور کسب­‌وکارهای جایگزین و متفاوت، ممکن است با پیکربندی نوینی از صنعت گردشگری روبرو شویم. آن وقت شاید با جرات بیشتری بتوانیم از مرگ صنعت گردشگری مدرن حرف بزنیم!

این مدرس و پژوهشگر گردشگری در پاسخ به اینکه در دوران شیوع کرونا، کسب­‌وکارهای گردشگری باید چه استراتژی بازاریابی دیجیتالی داشته باشند، گفت: همانطور که در ابتدا گفتم صنعت گردشگری از بخش­‌های مختلفی شامل خطوط هواپیمایی، رستوران­‌ها، اقامتگاه­‌ها، جاذبه­‌ها، دفاتر خدمات مسافرتی و... تشکیل شده است و نمی­توان نسخه بازاریابی واحدی را برای همه آنها تجویز کرد. در ضمن، در هر یک از این بخش‌­ها، شرکت‌­های مختلف وضعیت­‌های متفاوتی از نظر توان، شکل و جایگاه بازاریابی دارند لذا برای هر شرکتی باید بر اساس وضعیت منحصربفرد خودش استراتژی تدوین کرد.

کسب‌­وکارهای گردشگری توجه خود را به رویاپردازی و برنامه‌­ریزی سفر معطوف کنند

جعفر باپیری با بیان اینکه در صنعت گردشگری کشور، بازاریابی غالبا به فروش تعبیر می­‌شود، خاطرنشان کرد: اگر با این پیش‌­فرض جلو برویم در حال حاضر تقریبا هیچ استراتژی بازاریابی اثربخش نخواهد بود زیرا در وضعیت فعلی تقاضایی وجود ندارد. اگر تعریف درست‌­تری داشته باشیم، بازاریابی از اولین مرحله چرخه سفر یعنی رویاپردازی سفر شروع می­‌شود و برنامه‌­ریزی، خرید، تجربه مقصد، به اشتراک­‌گذاری خاطره­‌ها و دیدار مجدد مقصد را نیز پوشش می‌­دهد.

وی اظهار کرد: اعتقاد به نقش گسترده­‌تر بازاریابی، وضعیت متفاوتی را به­ وجود می‌­آورد. بسیاری از کسب‌­وکارهای گردشگری مشکلات عدیده‌­ای در هر یک از مراحل چرخه سفر دارند و می­‌توانند توجه خود را به مراحلی غیر از مرحله فروش مانند رویاپردازی و برنامه‌­ریزی سفر معطوف کنند.

این فعال حوزه گردشگری افزود: آنها می­‌توانند در این زمان کسادی، تولید محتوای سبز داشته باشند، استراتژی مناسبی برای حضور نیرومند در رسانه‌­های اجتماعی تدوین کنند، زیرساخت­‌های فروش آنلاین خود را تقویت نمایند، اتوماسیون اداری ایجاد کنند و کار با ابزارهای نوین بازاریابی دیجیتال را یاد بگیرند و مهمتر از همه، در این دوران به نظرم باید عمده تمرکز بر آفرینش، بازآفرینی یا تقویت برند شرکت باشد. فروش ممکن هست به‌­طور موقتی متوقف شده باشد ولی نباید برند و مشتریان وفادارمان را به حال خود رها کنیم.