به گزارش نما، ایران با تولید سالانه نزدیک به سه میلیون تن سیب بعد از کشورهای چین، آمریکا و هلند رتبه چهارم دنیا را به خود اختصاص داده اما باوجود کیفیت و تنوع بالای سیب تولیدی کشورمان بخش ناچیزی از این محصول استراتژیک صادر می‌شود.
در کنار موانع سنتی سالیانه ازجمله نبود برنامه‌ریزی برای حمایت از تولید، عقب ماندن در رقابت با محصول خارجی، بسته‌بندی نامناسب محصول، منطقی نبودن قیمت‌ها با توجه به هزینه تولید و در برخی موارد همسان نبودن کیفیت سیب داخلی با نمونه‌های خارجی؛ در سال‌های اخیر مشکلات ارزی موجب شده تا صادرات و فروش سیب با مشکلات عدیده‌ای مواجه باشد.
نبود کانال بانکی مشخص بین ایران و کشورهای همسایه، نبود صرافی‌های مجاز در کشورهای هدف، عدم تولید محصولات با ذائقه روز دنیا ازجمله پوره سیب، چای سیب، میوه خشک و غیره و اصرار بر صادرات سیب به‌صورت تازه خوری و کنسانتره، وجود مشکلات حمل‌ونقل به همراه صرف زمان طولانی برای طی رویه‌های صادراتی ازجمله تخلیه و بارگیری مجدد در پایانه‌ها و بازارچه‌های مرزی، افت و تلفات محصولات کشاورزی و تحمیل هزینه اضافی برای صادرکنندگان از دیگر موضوعاتی است که به مشکلات بازار صادرات سیب دامن زده است.
آذربایجان غربی قطب اول سیب کشور / ظرفیتی که نادیده گرفته می‌شود
متأسفانه اگر غفلت و بی‌توجهی مسئولان کشوری و استانی را به این مشکلات اضافه کنیم خیلی نباید منتظر ماند تا نه‌تنها بازارهای جدید از سیب‌های ایرانی محروم باشند بلکه بازارهای سنتی سیب کشور ازجمله عراق، ترکیه و افغانستان و… را نیز از دست بدهیم چراکه به‌جای چاره‌اندیشی و رفع مشکلات دیرینه این بخش همه مسائل جدیدی به موانع این بخش افزوده می‌شود.
آذربایجان غربی سالانه با تولید افزون بر یک‌میلیون و ۲۰۰ هزار تن سیب سهم بیش از ۴۵ درصدی سیب تولیدی و قطب اول کشور را از آن خود کرده اما این افزایش تولید باوجود مرغوبیت و کیفیت بالا نه‌تنها سودی برای اقتصاد کشاورزی و باغداران استان نداشته بلکه به یکی از دغدغه‌های اصلی استان در سال‌های اخیر تبدیل‌شده است.
عدم ساماندهی خرید سیب در کارخانه‌های صنایع تبدیلی، نبود سورت و بسته‌بندی، پایین بودن قیمت فروش محصول نسبت به هزینه‌های تولید آن، نامشخص بودن وضعیت صادرات و همچنین ریزش‌های قبل از برداشت محصول هرسال و نبود کامیون‌های یخچال دار از بزرگ‌ترین مشکلات باغداران آذربایجان غربی به شمار می‌رود.
در زمان حاضر اشتغال بیش از ۸۰ هزار خانوار به‌صورت مستقیم از طریق تولید محصولات باغی تأمین می‌شود اما چند سالی است نبود مشتری و بازار مناسب، متضرر شدن اقتصاد کشاورزی و باغداران در کنار فراهم نبودن زیرساخت‌های صادراتی گلایه و نارضایتی مردم و باغداران را فراهم کرده است.
تعهد ارز از بخش کشاورزی حذف شود
عضو هیئت‌رئیسه و رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ارومیه در خصوص مسائل و مشکلات پیش روی صادرات سیب به مهر خبرنگار مهر گفت: در کنار مشکلات متعددی ازجمله نبود زیرساخت‌ها و امکانات لازم در بخش صادرات سیب ازجمله بسته‌بندی، حمل‌ونقل و پرداخت نکردن مشوق‌های صادراتی در سال‌های اخیر تعهد و پیمان ارز مانع بزرگی برای صادرات محصولات کشاورزی ازجمله سیب ایجاد کرده است.
بهنام تاج‌الدینی با تأکید بر اینکه برای رفع موانع صادرات باید تعهد ارز از بخش کشاورزی حذف شود، اظهار کرد: تاکنون وعده‌های متعددی برای مستثنی شدن بخش کشاورزی از تعهد پیمان‌سپاری ارزی داده‌شده بود، که البته عملی نشد و صادرکننده واقعی از ریسک‌پذیری برای صادرات، به‌شدت خودداری می‌کند.
وی با اشاره به اینکه بخشنامه‌های شبانه و بدون کارشناسی یکی از مشکلات بخش صادرات در کشور به شمار می‌رود، ادامه داد: اگر بخشنامه‌ها با مشورت بخش خصوصی به همراه راهکارهای کارشناسی و منطبق با نیاز و شرایط باشد نه‌تنها موجب رفع موانع صادراتی شده بلکه زمینه‌ساز رونق‌بخش اقتصاد و کشاورزی نیز می‌شود.
بسیاری از بخشنامه‌های داخلی که در مبادی خروجی سیب و سایر محصولات کشاورزی اجرا می‌شود، خود مانعی برای صادرات است رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی، صنایع معادن و کشاورزی ارومیه با بیان اینکه بسیاری از بخشنامه‌های داخلی که در مبادی خروجی سیب و سایر محصولات کشاورزی اجرا می‌شود، خود به‌عنوان مانعی برای صادرات است افزود: امروز زمان تصمیم‌گیری بر روی این مسائل در اتاق‌های دربسته و بدون حضور اعضای اتحادیه‌ها و فعالان اقتصادی سپری‌شده و لازم است این تصمیم‌گیری‌ها با حضور و گرفتن رأی از اتحادیه‌ها، بازرگانان و تجار صورت گیرد.
تاج‌الدینی با بیان اینکه یکی دیگر از مشکلات فراروی صادرات سیب که آن‌هم از تعهدات ارزی ناشی می‌شود، اخذ مالیات‌های گزاف از صادرکنندگان است اضافه کرد: با توجه به این بازرگانان مجبور هستند به خاطر قانون تعهدات ارزی، وجه حاصل را به حساب‌های بانکی خود انتقال دهند، این امر باعث افزایش تراکنش مالی حساب آنان می‌شود و اداره امور مالیاتی بدون توجه به این موضوع، جریمه‌های مالیاتی اخذ می‌کند.
رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی ارومیه کمبود ناوگان یخچال دار در بخش زمینی، ریلی و هوایی را از دیگر موانع پیش روی صادرات کشاورزی به‌خصوص سیب‌درختی عنوان کرد و گفت: عدم بسته‌بندی با توجه به نیاز روز دنیا موجب شده دیگر کشورها رغبت چندانی به سیب‌های صادراتی کشور ما نداشته باشد.
تاج‌الدینی با گلایه از دیپلماسی اقتصادی در بخش کشاورزی خاطرنشان کرد: امروز به معنی واقعی دیپلماسی اقتصادی بسیار ضعیف عمل می‌کند با توجه به توانمندی و ظرفیت‌های بالای کشور در بخش کشاورزی این امر باید تقویت شود.
وی به‌روز نبودن صنایع تبدیلی در بخش کشاورزی به‌خصوص سیب را از دیگر مشکلات پیش روی این بخش برشمرد و افزود: امروز پوره سیب، چای سیب و سایر محصولات تولیدی از سیب در دنیا بازارهای زیادی را به خود اختصاص داده درحالی‌که ما باوجود حجم بالای تولید سیب فقط به تولید کنسانتره بسنده کرده‌ایم.
تنها یک واحد سورت و بسته بندی در آذربایجان غربی وجود دارد
مدیر توسعه بازرگانی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌غربی در خصوص موانع پیش روی صادرات سیب و سهم ناچیز از بازارهای جهانی اظهار کرد: سالانه بیش از یک‌میلیون و ۱۰۰ هزار تن سیب در استان تولید می‌شود که از این میزان ۳۵ درصد سیب صنعتی و ۳۰ درصد به مصرف تازه خوری می‌رسد.
احمد دهقان با بیان اینکه ۵۰۰ هزار تن سیب تولیدی سالانه در سردخانه‌های استان ذخیره‌سازی می‌شود، گفت: بخشی از این سیب در ایام عید و مابقی روزهای سال مجدد وارد بازار شده و به مصرف می‌رسد و بخش دیگری صادر می‌شود.
در حال حاضر تنها یک واحد سورت و بسته‌بندی در استان وجود دارد که به دلیل عدم استقبال باغداران و نیز هزینه‌های بالا کمتر از ظرفیت موجود کار می‌کند وی با بیان اینکه فراهم نبودن امکانات، تکنولوژی و زیرساخت‌های صادراتی در استان و حتی کشور موجب شده باوجود کیفیت بالا و میزان تولید مناسب تاکنون سهم قابل‌توجهی از صادرات سیب را به خود اختصاص ندهیم، افزود: متأسفانه موضوع پیمان‌سپاری ارزی به این مشکلات افزوده‌شده و اگر شرایط موجود ادامه یابد و مشکل پیمان‌سپاری ارزی حل نشود بازارهای هدف موجود را نیز از دست می‌دهیم.
وی در پاسخ به این سوال که مشکل سورت و بسته‌بندی و مطابق با نیاز بازار روز دنیا چرا حل نمی‌شود؟ گفت: در حال حاضر تنها یک واحد سورت و بسته‌بندی در استان وجود دارد که به دلیل عدم استقبال باغداران و نیز هزینه‌های بالا کمتر از ظرفیت موجود کار می‌کند.
دهقان با بیان اینکه بیشترین بسته‌بندی سیب در استان به‌صورت سنتی و دستی انجام می‌گیرد، افزود: واحد بسته‌بندی سیار وجود ندارد که در محل باغات اقدام به بسته‌بندی کند در این راستا به دلیل هزینه‌های بالای سورت نیز باغداران استقبال زیادی از این واحد نمی‌کنند.
وی با اشاره به اینکه تأمین یک دستگاه واحد سورت و بسته‌بندی بالای ۵ میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد، عنوان کرد: هزینه‌های بالا در این بخش موجب شده اهمیت چندانی به سورت و بسته‌بندی داده نمی‌شود و همچنان بخشی از بسته‌بندی به‌صورت دستی توسط خود باغدار صورت می‌گیرد.
حمل و نقل هوایی برای محصولات کشاورزی راه اندازی شود
مدیر توسعه بازرگانی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌غربی نبود کامیون‌های یخچال دار به دلیل بالا بودن فسادپذیری محصولات کشاورزی را از مهم‌ترین مشکلات صادرات در استان عنوان و خاطرنشان کرد: هم‌اکنون تنها ۵ الی ۱۰ کامیون یخچال دار در استان وجود دارد که با توجه به حجم بالای محصولات کشاورزی اصلاً جوابگو نیست.
دهقان با تأکید بر اینکه باید تعداد کامیون‌های یخچال دار به بیش از ۱۵۰ دستگاه افزایش یابد، افزود: با توجه به مشکلات حمل‌ونقل زمینی ازجمله تأخیر در صادرات، احتمال خرابی وسیله حمل‌ونقل و… بهترین راهکار برای بهبود و افزایش صادرات سیب و محصولات کشاورزی راه‌اندازی خط حمل‌ونقل هوایی است؛ هرچند هزینه بالایی نیاز دارد اما در صورت تحقق بخش زیادی از مشکلات صادرات کشاورزی به‌خصوص سیب رفع می‌شود.
مدیر توسعه بازرگانی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌غربی با بیان اینکه استان سهم قابل‌توجهی از صادرات سیب ایران به خارج از کشور را به خود اختصاص داده است، بیان کرد: سال گذشته ۵۵۰ هزار تن صادرات سیب استان از کل گمرکات کشور را داشتیم اما امسال به دلیل شرایط کرونا پیش‌بینی می‌شود با مشکلاتی مواجه شویم.
امسال ۱۲ هزار تن سیب از آذربایجان غربی به خارج کشور صادر شد
رئیس اداره بازرگانی خارجی سازمان صنعت و معدن و تجارت آذربایجان غربی با بیان اینکه امسال ۱۲ هزار و ۳۲۱ هزار تن سیب به ارزش بیش از ۱۲ میلیون و ۹۷۸ هزار دلار از استان به خارج از کشور صادر شده است، گفت: این میزان ازنظر وزن ۲.۷۳ درصد از صادرات و ازنظر دلاری نیز ۱.۷۶ درصد از صادرات استان را به خود اختصاص داده که با توجه به تولید بالای سیب سهم چندان قابل قبولی نیست.
حسین محمدجانی در خصوص موانع پیش روی صادرات سیب افزود: برگشت ارز حاصل از صادرات، نبود زیرساخت‌های لازم ازجمله ناوگان یخچال دار، بروکراسی گمرکات از مهم‌ترین موانع صادرات سیب‌درختی از کشور و استان به شمار می‌رود.
وی در خصوص برگزاری میز کشوری سیب گفت: آذربایجان غربی به دلیل قطب اول تولید سیب میزبان میز سیب کشوری است که این آخرین میز کشوری سال گذشته برگزارشده و امسال هنوز به دلیل شیوع ویروس کرونا نشستی نداشته‌ایم.
وی معطلی محصولات صادراتی کشاورزی در گمرکات را از مهم‌ترین مشکلات این بخش در استان عنوان و خاطرنشان کرد: به دلیل فسادپذیری بالای محصولات کشاورزی این بروکراسی موجب نارضایتی تجار و بازرگانان می‌شد که بر اساس رایزنی و برگزاری جلسات متعدد مقررشده است گمرکات با ارزیاب محل بارگیری مجزا، موانع گمرکی برای محصولات کشاورزی را برطرف کند.
رئیس اداره بازرگانی خارجی سازمان صنعت و معدن و تجارت آذربایجان غربی ایجاد موانع از سوی برخی کشورهای هدف سیب ایران را از دیگر مسائل پیش روی این حوزه برشمرد و گفت: بزرگ‌ترین بازار سیب ایران کشور عراق است که در سال‌های اخیر برای حمایت از تولید سیب اقدام به موانع تعرفه‌ای و غیر تعرفه‌ای کرده است که در این خصوص باید رایزنی‌هایی با مقامات عراقی و سایر کشورهای هدف سیب کشور صورت گیرد.
کانال مالی و بانکی بین ایران و کشورهای هدف صادراتی سیب وجود ندارد
محمدجانی نبود کانال مالی و بانکی تعریف‌شده بین ایران و کشورهای هدف صادرات سیب برای نقل‌وانتقال پول‌های حاصل از صادرات را از دیگر چالش‌های این بخش عنوان و اضافه کرد: در کنار نبود این کانال مالی صرافی‌های مجاز زیر نظر بانک مرکزی در کشورهای هدف تعریف‌نشده است.
وی سهم ناچیز سیب در سبد غذایی خانوارهای ایرانی و جایگزینی میوه‌های وارداتی ازجمله موز، را مورداشاره قرار داد و گفت: با قرار دادن سیب در سبد تغذیه مدارس و حتی خانوارها ضمن مدیریت بازار داخلی می‌توان به اقتصاد کشاورزی استان نیز کمک کرد.
رئیس اداره بازرگانی خارجی سازمان صنعت و معدن و تجارت آذربایجان غربی با اشاره به ضعف تکنولوژی در حوزه کشاورزی گفت: در تمام این سال‌ها به دنبال صادرات سیب به‌صورت تازه خوری بودیم درحالی‌که امروز بازارهای دنیا به سمت تکنولوژی روز حرکت کرده و بیشتر بازارها به سمت میوه‌های خشک، پوره سیب، چای سیب و محصولات تولیدی از سیب هستند که به این موضوعات در کشور ما توجه زیادی صورت نمی‌گیرد.
ایجاد کانال بانکی، صرافی مجاز در کشورهای هدف، به‌روزرسانی تکنولوژی موجود با توجه به نیاز روز دنیا، راه‌اندازی و توسعه خط حمل‌ونقل هوایی صادرات محصولات کشاورزی و سیب، افزایش تعداد کامیون‌های یخچال دار، ایجاد واحدهای سورت و بسته‌بندی، توجه به قیمت خرید و معیشت باغداران و کاهش تعرفه‌های ترجیحی موضوعاتی نیستند که از عهده یک استان و یک وزارتخانه بربیاید و باید همه دستگاه‌ها و نهادهای متولی صادرات کشاورزی به‌خصوص سیب دست‌به‌دست هم بدهند تا موانع سنتی و کنونی این بخش برداشته شود.
با توجه به منابع محدود نفتی توجه به رفع موانع صادرات کالاهای غیرنفتی به‌خصوص بخش کشاورزی ازجمله محصول استراتژیک سیب در این شرایط می‌تواند گره‌گشای مشکلات اقتصادی کشور باشد.
آذربایجان غربی در کنار اینکه قطب اول سیب کشور به شمار می‌رود تنها استان هم‌مرز با سه کشور خارجی است که توجه به فعال‌سازی دیپلماسی اقتصادی و توجه به بازاریابی و نیاز روز بازار به همراه بهره‌مندی از ظرفیت‌های کشاورزی نه‌تنها زمینه‌ساز توسعه حوزه صادرات شده بلکه اقتصاد استان، منطقه و کشور را نیز بهبود می‌بخشد.
منبع: مهر
سهم ناچیز ایران از بازار سیب/ موانعی كه هرسال بیشتر می‌شوند
ایران رتبه سوم باغات و رتبه چهارم تولید سیب دنیا را دارد اما به دلیل نبود بسته‌بندی مناسب، مشكلات ارزی و عدم‌حمایت كافی سهم ناچیزی از بازار صادراتی این محصول را داراست.
۱۳۹۹/۶/۲۶
