علی‌رغم انبوه بحران‌های محیط‌زیستی در تهران، محیط‌زیست كماكان در اولویت مسئولان نیست

در نامه‌ای خطاب به کمسیون کشاورزی مجلس مطرح شد
چاره اندیشی جوانان انقلابی برای حل معضلات زیست محیطی شهر تهران
به گزارش.....، جمعی از جوانان انقلابی در نامه ای خطاب به رئیس و اعضای کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی با اشاره به مشکلات عدیده زیست محیطی در شهر تهران، ضمن بیان جزئیات، در جهت رفع آن چاره اندیشی کردند.
متن این نامه به شرح زیر است:
بسمه تعالی
رئیس و اعضای محترم کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی
سلام علیکم
با توجه به فرمایشات و بیانات مقام معظم رهبری در خصوص مسئله محیط زیست که مسئله‌ى این دولت و آن دولت نیست؛ مسئله‌ى طولانى‌مدّت است؛ مسئله‌ى زید و عمرو نیست؛ مسئله‌ى این جریان و آن جریان نیست؛ مسئله‌ى همه‌ى کشور است؛ همه باید دست‌به‌دست هم بدهند و این مشکل را حل کنند.
و همچنین در اصل پنجاهم قانون اساسی در جمهوري اسلامي ایران اشاره می‌کند به اینکه:
حفاظت محيط زيست كه نسل ‌امروز و نسل هاي بعد بايد در آن حيات اجتماعي رو به رشدي داشته ‌باشند، وظيفه عمومي تلقي مي‌گردد. از اين رو فعاليت هاي اقتصادي وغير آن كه با آلودگي محيط زيست يا تخريب غيرقابل جبران آن‌ ملازمه پيدا كند، ممنوع است‌.
به استحضار می رساند امروزه كلان شهر تهران به سبب ايجاد مشكلات محیط‌زیستی، ترافيكي، عملكردي، كالبدي و فضاهاي شلوغ، پر ازدحام و بي‌هويت، با آلودگي‌هاي هوا، آب، خاک، صدا، نور و منظر شهری روبرو است كه غالباً قادر به پاسخگويي به نيازهاي كمي و کيفي استفاده‌كنندگان نيست. از سوي ديگر چگونگي توسعه و ابعاد آن، سبب خدشه‌دار شدن پايداري شهر شده و كيفيت و استانداردهای مناسب برای زندگی را در فضاهاي شهري به مخاطره انداخته است. مخاطره آلودگي خاك و منابع آب و محصولات كشاورزي به علت تخليه سالانه حدود 250 ميليون مترمكعب فاضلاب خانگي، صنعتي و بيمارستاني به زمين‌هاي زراعي جنوب تهران كه حدود 30.000 هكتار از اراضي كشاورزي با اين آب‌هاي آلوده آبياري مي گردند. به علت خشكسالي‌هاي متداوم و بهره‌وري پايين سیستم‌های مصرف آب و كاهش شديد منابع آبي و همچنين كاهش شديد سطح مخازن سدها، بحران آب در كلانشهر تهران جدي بنظر مي‌رسد. بارگذاري بيش از حد صنعتي و خارج از توان اكولوژيك كلان شهر تهران كه باعث افزايش انواع آلاينده‌ها و فشار مضاعف بر شهر مي‌گردد. استقرار حدود 20 درصد جمعيت كشور در استان تهران كه ناشي از رشد نامتوازن و مهاجرت شديد به کلانشهر تهران است.
اين مشكلات شايد با مقياس متفاوت در ساير كلانشهرهاي دنيا ديده شود، با توجه به تاثیر مستقیم این معضلات بر زندگی شهروندان، مدیریت شهری کلانشهرهای دنیا موضوع محیط‌زیست شهری را در صدر برنامه‌ها و اقدامات خود قرار داده‌اند.
بررسی‌ها بیانگر آن است كه کشورها و دولت‌هایی که در فرآیند مدیریت شهری علاوه بر توسعه کالبدی و اجتماعی، به مدیریت محیط‌زیست شهری توجه لازم نموده‌اند از بحران‌ها و عوارض ناشی از شهرنشینی نظیر آلودگی هوا، آب، خاک، تخریب طبیعت، تنوع زیستی، آلودگی‌های صوتی و بصری و منظرشهری و ... رهایی یافته و در مسیر توسعه پایدار گام برداشته‌اند. برعکس کشورها و دولت‌هایی که در برنامه‌ریزی‌ها، طراحی، اجرای پروژه‌های عمرانی، مدیریت شهری، نظارت و ارزیابی طرح‌های توسعه شهری و همچنین در ساختار سازمانی به مقوله محیط‌زیست بی‌اعتنا یا کم‌توجه بوده‌اند، همواره با بحران‌ها و چالش‌هایی نظیر بحران آب، آلودگی هوا، فاضلاب و پسماند، آلودگی‌های مواد‌‌غذایی،‌‌ آلودگی‌های صوتی و بصری، تخریب طبیعت، از بین‌ رفتن گونه‌های گیاهی و جانوری، تغییرات آب‌و‌هوا، بیابان‌زایی، ریزگردها، فرسایش خاک، تخریب سرزمین، سیل، خشکسالی، از بین رفتن زیستگاه‌های طبیعی روبرو بوده و نهایتاً موجب به خطر افتادن سلامت شهروندان شده‌اند. مثال بارز آن وضعيت بحراني محيط‌زيست شهر تهران مي‌باشد.
علي‌رغم انبوه مشكلات و بحران‌هاي محيط‌زیستي در شهر تهران، محيط‌زيست كماكان در اولويت تصميم‌سازان و تصميم‌گيران قرار ندارد، كه ادامه اين روند منجر به بحراني‌تر شدن وضعيت و شرايط محيط‌زيست تهران شده و چه بسا ممكن است پيامدهاي امنيتي و سياسي غيرقابل پيش‌بيني بدنبال داشته باشد.
اقداماتیکه می بایست امروزه در مباحث خدمات شهری به آنها پرداخته شود (که البته عمده این امور مرتبط با محیط زندگی انسان شهرنشین است). موضوعاتی چون؛ پاکسازی معابر و سیمای شهر، جمع آوری و دفع زباله‌ها و ضایعات، ایجاد و نگهداری فضای سبز شهری، نظارت بر میادین و بازارها و همچنین عملکرد صنوف،رفع سد معبرها و کنترل جمعیت جانوران موذی، حفظ زیبایی و پیراستگی شهر و سامان بخشی امور دفن اموات و ... از مهم ترین این امور بوده و هست و پر واضح است که در این عصر در اثر اقدامات لجام گسیخته انسان در قبال زمین و منابع طبیعی آن، موضوعاتی چون کنترل و نظارت بر آلودگی های محیط زیست شهری در بخش آب، هوا، صدا و مصرف انرژی نیز در دامنه وظایف شهرداری ها مورد توجه و اهتمام جدی قرار نگرفته است.
از عمده ترین مسائل کلانشهر تهران در محورهای بر شمرده، می توان به : آلودگی هوا با تأکید بر ذرات معلق، آلودگی آب های سطحی و زیر زمینی، بحران کم آبی، خشکسالی و مدیریت مصرف آب، پایین بودن کارایی انرژی در حوزه حمل و نقل و مصارف خانگی، اثرات ناشی از فرآیند مدیریت پسماند، کنترل جمعیت جانوران مضر شهری، تخریب باغات، توسعه شهر و آسیب های اکولوژیک، عدم توزیع متوازن فضای سبز درون شهری و بی عدالتی در دسترسی شهروندان به فضاها و عرصه های خدماتی اشاره کرد. بخشی از مسایل کلیدی رابه شرح ذیل اشاره خواهم کرد:
آلودگی هوا
آلودگی هوا با توجه به پیامدهای زیانبارش به یکی از ملموس‌ترین معضلات زیست‌محیطی تهران، پایتخت ایران و چندین شهر دیگر ایران تبدیل شده‌است. آمارها نشان می‌دهد که در روزهای تشدید آلودگی هوای تهران، شمار بیماران تنفسی «تا ۶۰ درصد» افزایش می‌یابد، بیشترین عامل مرتبط با تشدید بیماری‌های سیستم قلبی، عروقی و ریوی، افزایش آلاینده‌های دی‌اکسید گوگرد، ذرات معلق و منواکسید کربن است، به‌طوری‌که «آلودگی هوا در تهران به‌طور متوسط موجب کاهش ۵ سال از عمر تهرانی‌ها شده‌است.
آلودگی صوتی(25 دسی بل بیش از حد مجاز به علت حمل و نقل موتوری)
آلودگي صوتي يكي از مهمترين معضلات محیط زیستی در نواحي شهري است كه محصول توسعه و پيشرفت تكنولوژي مي‌باشد. سروصدا يكي از معضلات اساسي دنياي امروزه ما بوده و خيل عظيمي از افراد در محيط كار و يا در محل زندگي خود از آزار ناشي از آن در مخاطره‌اند. زندگي ماشيني سبب شده است كه انسان در محيطي پر استرس با منابع صدا و ارتعاش همزيستي توام با ناراحتي را تحمل كند.
آلودگی آبهای سطحی و زیرزمینی(تخلیه فاضلابهای خانگی، صنعتی و بیمارستانی به منابع پذیرنده)
به طور متوسط 80 درصد از آب مصرفی در بخش خانگی به فاضلاب تبدیل می‌شود، در حال حاضر در خوش‌بینانه ترین حالت، شبکه فاضلاب تهران 50 درصد از مساحت شهر را پوشش می‌دهد و فاصلاب حدود 50 درصد از ساکنان شهر تهران در منابع پذیرنده (آب‌های سطحی و چاه‌های جذبی) دفع می‌گردد و باعث آلودگی مستقیم منابع آب زیر‌زمینی و زمین‌های کشاورزی جنوب تهران می‌گردد.
بحران کم آبی و خشکسالی و سوء مدیریت و مصرف منابع آبی
کشور ایران در منطقه خشک و نیمه‌خشک از کره زمین واقع شده است، متوسط ميزان بارندگي سالانه ایران معادل يك سوم بارندگي جهاني است، ايران در رتبهبندي جهاني مديريت منابع آب در بين 133 كشور رتبه 132 را دارد. شهر تهران نيز همانند سایر کلان‌شهرهای کشور به علت سوء مديريت منابع آب از مرحله تنش آبي عبور كرده و وارد وضعيت بحراني و هشدار شده است.
مصرف بیش از حد حاملهای انرژی(بویژه در بخش خانگی و ساختمانها) و هدر رفت آن (مرتبط با اداره مدیریت انرژی)
ميزان مصرف انرژي در جهان در هر دهه به دو برابر افزايش مي يابد و پيش بيني شده است كه طي سال‌هاي 2001 تا سال 2025، روند مصرف انرژي در جهان به ميزان 54 درصد افزايش خواهد يافت. جالب توجه اينكه در اين چشم‌انداز بيشترين ميزان مصرف انرژي به كشورهاي در حال توسعه اي مثل ايران اختصاص دارد. گزارش اتحاديه جهاني انرژي مكمل اين واقعيت در كشور ما است كه بارها در مطبوعات و رسانه‌ها و طي گزارش هاي مكرر اين موضوع انتشار يافته كه، سرانه مصرف و اتلاف انرژي در ايران فوق العاده زياد و سرسام آور است! آمارها حاكي از آن است كه مصرف فرآورده هاي نفتي در ايران در كمتر از دو دهه به 3 برابر افزايش پيدا كرده است و متوسط مصرف سالانه انرژي در ايران از رشدي حدود 10 درصد برخوردار است.
رود دره ها – شن چاله
احيا و ساماندهي رود دره‌ها و مسيل‌هاي شهري به دليل قابليت‌هاي فراوان زيست‌محيطي گامي است مؤثر در جهت ايجاد فضاهاي سبز طبيعي پايدار شهرياخيراً مسؤولين كشور، به برنامه‌ريزي و حفظ و احياي اين موهبت‌هاي زيباي الهي در قالب تفرجگاه‌هاي طبيعي توجه بسيار كرده‌اند. شهر تهران نيز از جمله شهرهايي است كه از اين عناصر زينت بخش طبيعي به خوبي بهره برده است.
گودها
گودها بحران‌هایی را برای شهر ایجاد کرده و در آینده نیز پیامدهای دیگری را برای شهر دارد. ضمن اینکه رانش زمین و سیلاب هم از دیگر بحران‌هایی است که به‌ویژه در فصل بارش امکان تکرارش وجود دارد.همچنین وجود این گودهای ماسه‌ای، افزایش گردوغبار را به‌دنبال دارد. تبدیل برخی از این گودهای ماسه‌ای به محل دفن نخاله‌های ساختمانی و عمیق بودن شن چاله‌ها، منابع آبی زیرزمینی را در معرض آلودگی قرار می‌دهد. تشریح اینکه چه طرح‌های جایگزینی را برای این محدوده 400هکتاری پیش‌بینی شده است، موضوع مهمی است که پیش نیازش تهیه طرح‌های امکان‌سنجی و مطالعات دقیق کارشناسی‌ است. با این حال اما تعریف خدمات 7گانه شهری مثل فضای سبز، اماکن فرهنگی، درمانی، تفریحی، ورزشی، گردشگری و... می‌تواند سرانه خدماتی شهروندان تهرانی را افزایش دهد .
پسماند بیمارستانی و ساختمانی
پیشرفت صنعت و تکنولوژي از یک سو و رشدفزاینده جمعیت جهان از سوي دیگر ، در سالهاي اخیر باعث ازدیاد روز افزون مواد زائد جامد شد و تامین بهداشت محیط محله هاي شهري متضمن کنترل آلاینده هایی است که ازمنابع مختلف به محیط زیست انسانی وارد میشوند. مواد زائد شهري به عنوان یکی از منابع مهم آلاینده شهرهاي بزرگ به ویژه شهر تهران محسوب می شود و فقدان مدیریت صحیح درجمع آوري و دفع بهداشت آن می تواند در بروز بحران هاي محیط زیست شهري و انسان نقش بسزایی داشته باشد .
حیوانات موزی
اكثر حيوانات موزي جونده از جمله موش و سگ هاي ولگرد در محيط غير بهداشتي زندگي مي كنند داراي بيماري هاي مختلف سرايت كننده و انتقال شونده هستند،وجود حيوانات موزي در محيط زندگي مردم عامل برخي بيماري ها و انتقال آن به انسان است، اغلب سگ هاي ولگرد و حيوانات جونده، خزنده و گزنده مخزن بيماري هاي خطرناكي هستند كه براي سلامتي انسان بسيار تهديد كننده است . تجمع سگ هاي ولگرد و ديگر حيوانات خزنده در مكان هاي تخليه زباله، مي تواند عامل شيوع بسياري از بيماري ها شود، اتلاف سگ هاي ولگرد بايد منطبق با روش هاي بهداشتي صورت گيرد چرا كه لاشه آنها هم در هواي آزاد بسيار آلوده كننده و بيماري زاست.
آلودگی نوری
آلودگی نوری نوعی آلودگی است که به روشن شدن بیش از حد یک محیط بر اثر نورهای مصنوعی گفته می شود آلودگی نوری باعث کم فروغ شدن ستارگان و اجرام آسمانی در آسمان می‌شود و مانند تمام انواع دیگر آلودگی، به اکوسیستم آسیب می‌رساند نورهای مصنوعی که در زمان یا مکان نامناسب از استاندار خود خارج شده و با کیفیت نامطلوب محیط زیست و آسمان شب را آزاردهنده و آلوده می‌سازند. آلودگی نوری یکی از اثرات جنبی زندگی صنعتی شهری است، به‌طور ساده وقتی پرتوهای نور یک چراغ درست به سمت زمین نشانه نرفته‌است و بخشی از آن (به دلیل نصب غلط یا استفاده از حباب پریزماتیک) به آسمان می‌رود باعث برافروختگی سیاهی آسمان و آسیب به محیط زیست می‌شود، برافروختگی آسمان زمانی بهتر دیده می‌شود که از شهرها دور شده باشید. به گنبدهای نوری در بالای سر شهرها آسمان تاب می‌گویند.
لازم به ذکر است در مورد این معضلات زیست محیطی شهر تهران راهکار های علمی و عملی به مجلس محترم ارائه خواهیم کرد.
امضا کنندگان این نامه به شرح زیر است:
مهدی اقراریان
سید ابوالفضل سید محمدی
حجت الاسلام والمسلمین میثم آسوپا
علیرضا داودی
محمد نبی آقاتقی
امیر خوشخو
مازیار عظیم زاده ایرانی
سید محمد جواد صدری مهر
محمدعلی ناصری
حامد زمانی
علیرضا رحمانی
مهدی صیاد شیرازی
علی داودی
علی حقیقت