اتكا به نسبت قیمت به درآمد اشتباه یا درست؟

به گزارش نما ،نسبت p/e یا همان نسبت قیمت به سود، یکی از فاکتورها یا شاخص‌های است که به گفته برخی از کارشناسان اقتصادی، سرمایه‌گذاران می‌توانند سهام را از نظر ارزش بررسی کنند. این نسبت در واقع انتظار یک سرمایه گذار از بازدهی یک دارایی را نشان می‌دهد. زمانی که یک فردی قصد سرمایه‌گذاری بر روی یک دارایی را دارد، اولین نکته‌ای که برای او مهم است میزان بازدهی یا سودی است که آن دارایی در یک مدت زمان مشخص به او می‌دهد. به همین منظور برای اندازه گیری دقیق‌تر این بازدهی ابزارها و فاکتورهای مختلفی تعریف شده که یکی از آن‌ها نسبت قیمت به درآمد است. سهام هم به عنوان یک دارایی از این قائده برای سرمایه‌گذار مستثنی نیست و کسانی که به امید سود کردن بر روی سهم سرمایه‌گذاری کردند، به دنبال پیدا کردن میزان بازدهی یا سودی هستند که آن سهم در طول یک بازه زمانی مشخص به آن‌ها می‌دهد.

به طول کلی نسبت قیمت به درآمد در بازار سهم یکی از ابزارهای پر طرفدار برای ارزش گذاری سهم است. در این گزارش قصد نداریم این نسبت را تعریف کنیم، هدف ما از نوشتن چنین گزارشی این است که آیا واقعا در شرایط کنونی بازار ما این نسبت توان ارزش گذاری سهم را دارد یا نه؟

در پاسخ به سوال بالا دو نوع پاسخ داده شده برخی از کارشناسان این نسبت را به عنوان یک فاکتور برای بررسی ارزندگی سهم می‌دانند ولی برخی دیگر نظر معکوس دارند و تحلیل سهم شرکت‌های پذیرفته شده در بورس ایران را خارج از این فاکتور می‌دانند. در این میان کارشناسانی هم هستند که دیدگاه حد وسط را دارند و این نسبت را برای برخی از شرکت‌ها درست و برای برخی دیگر اشتباه می‌دانند.

نسبت p/e ملاک قابل اعتماد
اشتیاقی مدیر عامل کارگزاری بانک آینده ملاک ارزش گذاری سهم را نسبت قیمت به درآمد می‌داند که در گفتگو با بازار با تاکید بر همین فاکتور گفت: در شرایط قبلی که شاخص روی ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار واحد بود P/E از ۲۰ هم عبور کرده بود و در آن زمان دیدگاه سهامداری برای حضور در مجامع توجیهی نداشت. اما با اصلاحاتی که اکنون صورت گرفته است اگر نگاه کسی سهامداری با حضور در مجامع و دریافت سود باشد منطقی است زیرا P/E ها به نقطه خوبی رسیدند و بر محور ۱۰ ایستاده‌اند. او معتقد است که سهم‌های که p/e زیر 10 دارند ارزنده هستند و ریسک خاصی آن‌ها را تهدید نمی‌کند.

رحمان مصعوم‌پور امیر آبادی مدرس دانشگاه هم در گفتگو با بازار این گونه از نسبت p/e دفاع کرد: به طور کلی مهم ترین کاربرد eps و p/e شرکت‌ها ارزش گذاری سهام‌ها است به بیان ساده‌تر ما یک سهامی را ارزش گذاری خواهیم کرد که نسبت p/e و eps آن خوب باشد یعنی اینکه که این شرکت ارزنده است که در آن ورود شود یا نه.

این کارشناس با توجه به اینکه این نسبت را قبول دارد اما این نکته را بیان کرد که افزایش تورم به خودی خود شاخص را به سمت بالا می‌برد و این دلیل بر این نیست که بورس ما وضعیت خوبی دارد یا اینکه کشور از صنعت خوبی برخوردار است. داستان این بوده که من وقتی وارد بازار شدم نه eps درست بوده نه .

چنین دیدگاهی در بین اکثر کارشناسان وجود دارد که نسبت p/e ملاک خوبی برای ارزش گذاری سهم است اما در شرایط کنونی ایران این نسبت چندان جواب‌گوی ارزندگی سهم نیست.

فردین آقابزرگی کارشناس مطرح بازار سرمایه‌ هم چنین نظری دارد که در گفتگو با بازار این گونه دیدگاه خود را عنوان کرد: اکنون متوسط P/E به ‌صورت تقریبی ۲۲ است، اگر متوسط P/E را به نسبت بازدهی مورد انتظار یک سرمایه‌گذار تعیین کنیم بازهم نمی‌توان دقیق گفت و در نهایت به چند فاکتور دیگر نیز مربوط می‌شود. نرخ رشد اقتصادی، نرخ تورم و سومین عامل ترکیب پرتو و دارایی‌های شخصی است که تصمیم می‌گیرد. درنتیجه نمی‌توان به‌صورت مطلق گفت هرسهمی که P/E آن زیر ۱۰ است برای خرید مناسب است. اکنون سهمی وجود دارد که در ظاهر P/E آن ۳ و نیم و پر گردش و بورسی است اما این سهم با این P/E منفی نیز می‌خورد.

نسبت p/e ملاک قابل اعتماد نیست
در کنار این دیدگاه‌ها صاحب‌ نظرانی هستند این نسبت را جوابگویی بازار امروز نمی‌دانند. به عنوان مثال عظیم ثابت مدیر عامل کارگزاری بانک سپه در گفتگوی با بازار در همین خصوص گفت: p/e یک روش برای ارزش گذاری سهام است و نمی‌شود تمام صنایع و سهام را بر اساس p/e ارزش گذاری کرد. روش های متعددی برای ارزش گذاری سهام وجود دارد که از جمله می‌توان به ارزش جایگزینی سهام اشاره کرد که به وسیله آن ارزش سهام را می‌سنجند.

حمید میرمعینی کارشناس بازار سرمایه هم همین دیدگاه را دارد و در گفتگو با بازار گفت: رشد در شاخص کل بورس و نمادهای بورسی را در آینده پیش بینی می کنم، با این عمق جدید بازار مولفه های جدیدی را برای بازار باید تعیین کرد، P بهE بازار و صنعت باید از یک عدد به بالایی شروع شود و PبهE قدیمی و اندک جوابگوی بازار فعلی نیست، در گذشته نیز سهم‌هایی در بازار بودند که Pبه E بالایی داشتند با وجود اینکه ارزنده نیز نبودند، اما بازار به همان PبهE عادت کرده و در قالب همان PبهE معامله صورت می گرفت و اگر آن نماد قصد پخش کردن سود بین سهامداران داشته و یا قصد افزایش سرمایه داشت با توجه به همان PبهE آن کار را انجام می‌داد. اگر این روند همچنان ادامه داشته باشد باید ذهنیت ها بر اساس P به E برای معاملات را تعدیل کرد.

بهنام ملکی اقتصاددان در گفتگوی که با بازار داشت در رابطه با نسبتp/e گفته بود: یک شرکت خاص که ۱۳۰۰ سال طول می کشد تا اصل سرمایه شما را برگشت بدهد. در زمانی که بورس سقوط سنگین داشته و ارزش برخی سهام در حد ۳۰ درصد، ۵۰ درصد و ۷۰ درصد سقوط ارزش داشته اند، چرا سهام این شرکت سقوط نمی‌کند. این نشان می دهد که در این میان، یک رانت کلان، وجود دارد و این شرکت، با برخی از آدم هایش و سهام هایش تبانی کرده است. برعکس، شرکت هایی که اطلاعات آنها شفاف است، می بینیم که بازگشت سرمایه آنها هم معقول است ولی باز سهام آنها سقوط می کند. اصلاً این پارادوکس ها قابل حل نیست.

این باور بیشتر کارشناسان است که نسبت قیمت به درآمد در بازار ایران قابل اعتماد نیست و تنها باید به آن به عنوان یک فاکتور نگاه کرد. دلایل متعدد برای این ادعا مطرح شده که در بالا ملکی رانت موجود در برخی از سهم‌ها را دلیل این ادعا می‌داند. برخی دیگر تورم‌زا بودن اقتصاد ایران را دلیل آن عنوان کردند. اما عمده دلیلی که می‌توان از نظر علمی به آن اکتفا کرد نوع محاسبه خود p/eدر ایران است. در بورس ایران نسبت قیمت به درآمد بر اساس درآمد پیشبینی شده محاسبه می‌گردد در حالی که در کشورهای دنیا بر اساس درآمد محقق شده این نسبت ارزیابی می‌گردد.

با این حال حتی اگر این نسبت بر اساس درآمد محقق شده هم محاسبه گردد، در نظر گرفتن این نسبت به تنهای برای ارزش گذاری سهم اشتباه است، نظری که مورد تایید اکثر فعالان بازار سرمایه و اقتصاددانان می‌باشد.

بنابراین آنچه که کارشناسان به سهامداران پیشنهاد دادن این است که برای ارزش گذاری سهم تنها به فاکتور p/e توجه نکنند و سهم را از نظر ارزش جایگزینی و همچنین بنیادی مورد بررسی قرار دهند.
بازار