دست نامرئی در جیب سهامداران

به گزارش نما،‌ این فرصت نیم ساعته به واسطه اینکه می‌تواند بستری برای حذف سفارش و اقدام برای سفارش‌گذاری در سمت مقابل فراهم کند و به علاوه به دلیل نداشتن محدودیت در حجم سفارش‌دهی و پتانسیل بالا در افزایش حجم صف‌ها منجر به آن می‌شود که با انجام معاملات هم‌سو شرایط برای دستکاری قیمت فراهم شود. به همین دلیل می‌تواند سرنوشت یک روز معاملاتی را تحت تاثیر قرار دهد. مرحله پیش‌گشایش در سایر کشورها نیز وجود دارد و ساعت آن در بازارهای مختلف، متفاوت و معمولا بین ۸ تا ۹ و نیم صبح انجام می‌شود. در آمریکا این زمان از ساعت ۴ صبح آغاز می‌شود.

معاملات پیش‌گشایش در بازارهای جهانی چند ویژگی مهم دارند. پیش‌گشایش فقط مختص معاملات سهام است. حجم سفارشات خرید یا فروش در این زمان بسیار محدود و تفاوت قیمت معمولا زیاد است. اگرچه بسیاری از سرمایه‌گذاران و معامله‌گران با بررسی فعالیت‌ها در پیش‌گشایش درباره وضع بازار در آن روز معاملاتی و نوع سرمایه‌گذاری خود تصمیم‌گیری می‌کنند، اما قیمت پیش‌گشایش به هیچ وجه به معنای تضمین روند مشابه بازار یا یک سهم خاص نیست. پلتفرم‌های معاملات آنلاین با دسترسی مستقیم به سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی امکان حضور در معاملات پیش‌گشایش را فراهم می‌کند.
حذف حالت مافیاگونه‌

با این حال پیش‌گشایش در بازار سرمایه ایران سرنوشت بازار را در یک روز معاملاتی در دست دارد. همین موضوع باعث شده بسیاری از سهامداران خواستار حذف این مرحله شوند. با توجه به لزوم این مرحله در معاملات باید برای جلوگیری از رخ دادن چنین مسائلی مقام ناظر، سیستم نظارتی را اتخاذ کرده و قوانینی را به کار بندد که پیش‌گشایش را از حالت مافیاگونه‌ فعلی خارج کرده و به انجام رسالت اصلی خود که ایجاد سازوکاری مناسب برای کشف قیمت است بازگرداند.

رصد کردن پیچیدگی خاصی ندارد

محمود گودرزی، معاون بازار بورس اوراق بهادار تهران درگفت‌وگویی کوتاه به بیان برخی مسائل پیرامون پیش گشایش پرداخت.

با توجه به این که مطرح می‌شود ایجاد صف‌های خرید و فروش ساختگی عمدتا به دلیل مرحله پیش گشایش است، برای حل مشکلات ناشی از آن چه اقداماتی لازم است صورت بگیرد؟

در خصوص مشکلاتی که در پیش گشایش وجود دارد، بررسی‌هایی انجام داده‌ایم و به این نتیجه رسیدیم که لازم است ما نیز مانند سایر کشورهای دنیا یک دوره بدون لغو (no cancellation) داشته باشیم که این موضوع به این معناست که اگر دوره پیش گشایش را از لحاظ زمانی به دو قسمت تقسیم کنیم در یک قسمت فعالان بازار سرمایه و سهامداران این اجازه را داشته باشند که سفارشات خود را حذف یا ویرایش کنند و در مرحله دیگر که اسم آن را no cancellation گذاشته‌ایم امکان حذف سفارش و یا ویرایش آن وجود نداشته باشد.

دوره no cancellation از چه زمان اجرایی خواهد شد؟
امیدوارم که به زودی بتوانیم در هیأت مدیره بورس تهران در این خصوص به یک جمع‌بندی برسیم.

جزییات مرحله بدون لغو چیست؟
لازم است که به یک جمع‌بندی برسیم و دقایق پایانی منتهی به شروع معاملات را برای no cancellation تعیین کنیم.در واقع بر اساس آنچه که بورس تعیین می‌کند یک دوره زمانی که می‌تواند ۱۰ تا ۱۵ دقیقه باشد برای سفارش‌گذاری و تغییر سفارشات باید تعیین شود و بعد از آن در بازه زمانی که به زودی تعیین خواهد شد دوره بدون لغو را خواهیم داشت. یعنی ۵ تا۱۰ دقیقه آخر را به عنوان دوره بدون لغو در نظر بگیریم.

رصد مقام ناظر بر این مرحله،نیازمند چه سیستمی است؟
انجام این کار پیچیدگی خاصی ندارد،اگر از لحاظ فنی مدیریت فناوری بورس تهران موافقت خود را اعلام کند به نظر می‌رسد که به زودی این اصلاحات در دوره پیش گشایش عملیاتی شود.


فرصتی برای جریان سازی

احسان رضاپور، مدیرعامل شرکت بتیکو در خصوص لزوم مرحله پیش‌گشایش گفت: پیش‌گشایش سال‌هاست که در معاملات ما وجود دارد اما رفتارهای جریان‌ساز آن به شکل فعلی در این سال‌ها کمتر دیده شده است. البته طی سال‌ها وجود این مرحله مشکل‌ساز نبوده است. به نظر می‌رسد پیش‌گشایش به نوعی مقدمه برای بازار و عاملی جهت اطمینان‌بخشی برای فراهم بودن امکانات سیستمی، سخت‌افزاری و نرم افزاری برای شروع معاملات محسوب می‌شود.

رضاپور افزود: با این حال در هفته‌های اخیر شاهد آن هستیم که رفتاری غیرمتعارف و برخلاف روند معاملاتی بعضا در پیش گشایش‌ها و در ورود سفارشات و عمدتا به صورت عرضه‌های پر حجم نمود پیدا می‌کند که شروع معاملات و جو عمومی بازار را تحت تاثیر منفی قرار می‌دهد. وی تاکید کرد: این مسئله افراد را با افزایش هیجانات فروش مواجه می‌سازد. به نظر می‌رسد اگر ضرورت‌های سیستمی و نرم افزاری خاصی وجود نداشته باشد می‌توان زمان این مقطع که برخی از این فرصت برای جریان‌سازی در بازار استفاده می‌کنند را به حداقل ممکن کاهش داد تا بازار با شرایط واقعی‌تری روند معاملات خود را آغاز کند.

سفارشات ساختگی وگمراهی سهامداران

مجید شکرالهی، مدیر عامل مشاور سرمایه‌گذاری دیدگاهان نوین گفت: معتقدم بازه پیش‌گشایش بازار سرمایه به لحاظ زمانی زیاد است.همچنین با توجه به قوانین و شرایطی که در حال حاضر برای اجرای پیش‌گشایش وجود دارد این مرحله بیشتر منجر به هیجان بازار، گول زدن سهامداران حقیقی و جهت‌سازی سهم‌ها می‌شود.
شکرالهی ادامه داد: در حال حاضر وقتی پیش‌گشایش آغاز می‌شود اکثر دستورات سفارشات ساختگی برای جهت دادن به قیمت و نوع معاملات در آن روز است.

همچنین دیده می‌شود که صف فروش سنگین در برخی از سهم‌ها و سپس حذف سفارشات با نزدیک شدن به گشایش بازار باعث جهت‌دهی به بازار شده؛ این موضوع چه در خرید و چه در فروش به کرات دیده و اتفاق افتاده است. او افزود: علت بروز مسئله مذکور این است که در مواقع خرید افراد می‌توانند بدون موجودی، دستور خرید وارد کنند.البته در بعضی مقاطع قوانینی در این زمینه گذاشته شد اما به طور کلی پیش‌گشایش به شیوه اجرایی فعلی جهت‌دهی ساختگی به بازار و فریب سهامدار حقیقی را در بر دارد.لازم است علاوه بر کاهش زمان این مرحله دستورات اجرایی نیز مورد بازنگری قرار گیرد.


نیازمند اصلاحات و نبود مقررات شفاف

رسول رحیم‌نیا، مدیر سرمایه‌گذاری صندوق‌ها و سبدهای تأمین سرمایه بانک ملت، با تاکید بر هدف اجرای پیش‌گشایش که کمک به کشف قیمت است، گفت: هر اقدامی که در پیش‌گشایش انجام ‌شود و روند کشف قیمت را دچار اختلال کند باعث می‌شود هدفی که برای این مرحله متصور شده‌ایم محقق نشود.مرحله پیش‌گشایش باید وجود داشته باشد اما با توجه به بازارسازی‌ها و تعیین قیمت‌های ساختگی برای بازار توسط برخی افراد، این مرحله نیازمند اصلاحاتی است.

رحیم‌نیا با پیشنهاد اینکه باید در ۵ تا۱۰ دقیقه پایانی پیش‌گشایش امکان حذف و یا ویرایش سفارشات لغو و یا محدود شود، افزود: یکی از پدیده‌های این مرحله صف‌نشینی است و با توجه به اینکه معامله‌ای در این مرحله صورت نمی‌گیرد برخی افراد با صف خرید کردن سهم‌ها، مردم‌ عادی را به دنبال خودص می‌کشانند و کم کم از صف خارج می‌شوند. او ادامه داد: لازم است ناظر بازار بر این افراد نظارت داشته باشد. افرادی که چنین اقدامی می‌کنند به دلیل دستکاری در قیمت عملشان مصداق جرم را دارد و لازم است با این افراد برخورد شود که این نظارت و پیگیری، نیازمند اعلام مقررات شفاف است.


اهمیت نداشتن صفوف ساختگی

یوسف علی شریفی، کارشناس بازار سرمایه هم با پیشنهاد افزایش ساعت پیش‌گشایش گفت: به نظر بنده زمان پیش‌گشایش باید حداقل دو ساعت باشد و به سهامداران نهادی اجازه خرید و فروش در زمان پیش‌گشایش داده شود. البته ساعت پیش گشایش در بازارهای آمریکا از ۴ صبح تا ۹:۳۰ بوده و زمان بازار نیز از ۹:۳۰ تا ۴ بعدازظهر و ساعت بعد بازار هم از ۴ تا ۸ شب است. همچنین با افزایش زمان این مرحله موارد مربوط به افشای شرکت‌ها و کلیه اثرات معاملات سهامداران نهادی می‌تواند در پیش گشایش انجام شود.

این فعال بازار تصریح کرد: صفوف فروش ساختگی و سیگنال‌ها برای سهامداران بلند مدت هیچ اهمیتی ندارد اگر حجم مبنا وجود نداشته باشد و اجازه خرید و فروش داده شود، بنابراین صف‌ها حذف خواهند شد. البته اگر سهامداری وجود دارد که می‌تواند معاملات روزانه انجام دهد پس قاعدتا به اندازه کافی دانش دارد و می‌تواند از سیگنال‌های پیش گشایش حداکثر بهره را ببرد. در مجموع برای افراد غیرحرفه‌ای نیز سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها و اجتناب از معاملات مکرر و روزانه توصیه می‌شود.

منبع: هفته نامه اطلاعات بورس شماره ۳۷۵