حسین سروقامت- در جهان امروز سبک زندگی (Lifestyle) بسیار مهم شمرده می‌شود؛ مجموعه‌ای از منش‌های ذاتی ما و همچنین روش‌هایی که برای ادامه حیات برگزیده‌ایم. بحث سبک زندگی در بسیاری از سخنان رهبر فرزانه و از جمله بیانیه گام دوم انقلاب مطرح شده و مورد توجه قرار گرفته است.
ایشان در مهر ۱۳۹۱ در جمع پرشور جوانان خراسان شمالی سؤالات مهمی را در این‌خصوص مطرح کرده و آسیب‌شناسی آن‌ها را خواستار شدند. در پاسخ به این مطالبه اساسی هر هفته یکی از این سؤالات را مطرح نموده و به بررسی پاسخ خواهیم پرداخت. تاکنون به ۲۵ پرسش و بررسی آن پرداخته‌ایم و، اما سؤال بیست و ششم: «مسئله آرایش در بین مردان و زنان چطور است؟ چقدر درست است؟ چقدر مفید است؟»
از آرایش زنان تا آراستگی همگان
اگر واژه آرایش را در لغت‌نامه دهخدا جست‌وجو کنیم به کلماتی نظیر زینت، زیور، جمال، تجمل، پیرایه و تزئین برمی‌خوریم. کلماتی که در دل هر یک، زیبایی و آراستگی نهفته است. همچنین می‌توان آرایش را به مفهوم اخص کلمه به زینت و زیوری که افراد روی مو، صورت و بدن خویش به کار می‌برند، اطلاق کرد (که لوازم آرایش نیز در همین مفهوم استفاده می‌شود) یا آن را به معنای اعم کلمه به معنای زیبایی، شیک‌پوشی و آراستگی ظاهر دانست.
آرایش به مفهوم اول عمدتاً توسط زنان استفاده می‌شود، هرچند گاه‌گداری مردان نیز از آن بهره‌ای می‌برند، اما آراستگی مفهومی است که شامل همه اشخاص می‌شود و تنها به یکی از دو جنس زن یا مرد اختصاص ندارد. پرسش رهبر معظم انقلاب نیز ناظر بر چگونگی وضعیت آرایش زنان و مردان و همچنین درستی و فایده آن است. امری که ما در این مقال قدری به آن خواهیم پرداخت.
آرایش زنان و مردان در مسیر تغییر
اگر به عنوان یک ناظر نقاط مختلف کشور را مورد توجه قرار داده یا به عنوان یک پرسشگر به بررسی نشانه‌های وضعیت آرایش در جامعه سنتی و مدرن بپردازید، به چند نکته مهم دست می‌یابید:
هرقدر از آغاز انقلاب اسلامی فاصله گرفته‌ایم، شور و هیجانی که معمولاً در ابتدای هر نهضت و انقلابی بر سطوح مختلف جامعه سایه می‌گسترد، کمتر شده و جای خود را به وضعیت باثبات‌تری می‌دهد. بر همین منوال دامنه حجاب و آرایش زنان نیز بازتر و فراخ‌تر شده و به مرور زمان تغییر کرده است.
گپلوبالیسم (جهانی شدن)، گسترش اینترنت و به ویژه شبکه‌های اجتماعی، استفاده از ماهواره، نمایش انواع و اقسام مد مخصوصاً در خودنمایی و پزدادن‌های دائمی شبکه جهانی اینستاگرام، تفاوت جدی و اساسی نسل‌های مختلف با یکدیگر، تغییر گروه‌های مرجع از والدین و دانشمندان به سلبریتی‌ها و هنرمندان و گسترش ارتباط دختران و پسران جوان در کافی‌شاپ‌ها، دانشگاه‌ها، پارک‌ها، مجالس عیش و نوش و... همه و همه به تغییرات دامن‌گیری در وضعیت آرایش افراد جامعه منتهی شده است.
در چنین شرایط شکننده‌ای بخش گسترده‌ای از زنان پیشقراول آرایش و خودنمایی هستند، هرچند این امر به جامعه مردان نیز سرایت‌کرده و کم‌کم قبح برخی مظاهر زنانه آرایش نظیر مش‌کردن موی سر و برداشتن زیر ابرو و... نیز در مردان ریخته است.
- در بخش عمده‌ای از جامعه ایرانی گویا عفاف و حجاب دارد آهسته آهسته جای خود را به تبرج و خودنمایی می‌دهد و این خود بیانگر واقعیت تلخ و نهفته‌ای است که: «اگر می‌خواهی خواهان داشته باشی، باید خودت را نشان دهی!»
درستی و نادرستی آرایش زنان و مردان
اگر بخواهیم به درستی و فایده آرایش زنان و مردان پی ببریم، لازم است میان این مقوله در خانواده و فضای عمومی جامعه تفاوت قائل شویم. بدون تردید آرایش متعارف زنان و مردان در خانه و برای یکدیگر امری مطلوب و پسندیده است. دین مبین اسلام نیز این نوع آرایش را مجاز شمرده و مایه استحکام خانواده می‌داند، اما اگر همین امر به جامعه سرایت کند، نه تنها مجاز نیست که باعث ایستایی فعالیت‌های سازنده و وسوسه و تحریک آحاد جامعه می‌شود. در اینجا لازم است مقصود خود را با ذکر مثالی بیان کنم. اگر صاحب یک مغازه کبابی در ملأعام اقدام به طبخ کباب کند و دود و دمی راه بیندازد، اما از فروش آن به مشتریان خودداری کند، درباره او چه قضاوتی می‌کنید؟ آیا رفتار او را مجاز شمرده، برای انجام چنین کاری به او حق می‌دهید؟ طبعاً پاسخ شما منفی است. او حق ندارد شامه مردم را تحریک نموده و از عرضه کالای خویش امتناع ورزد! بر اساس همین معیار آیا زن و مرد جوان حق دارند با هر نوع آرایشی در جامعه ظاهر شوند؟ آیا آنان می‌توانند با استفاده از انواع لوازم آرایش (عمدتاً از سوی خانم‌ها) و نمایش قسمت‌های جذاب بدن و همچنین پوشیدن لباس‌های بدن‌نما و تحریک‌کننده، دلمشغولی‌های مخربی در افراد به وجود آورده، آنان را از حق تعامل سالم در اجتماع بازدارند؟
جوانی که در مقابل چنین جلوه‌های فریبنده‌ای واقع شده، باید چه کند و در برابر سفره گسترده‌ای که اجازه دست بردن به آن را ندارد، چگونه رفتار کند؟ طبیعی است که یا باید به دستور دین عمل کند و با نگاه نکردن به نامحرم خود را در معرض وسوسه‌های گناه آلود قرار ندهد که طبعاً چنین کاری نوعی فشار روانی به جوان وارد می‌کند. یا در خیال خود به گناه افتاده و گرفتار عذاب وجدان شود یا برای تسکین این میل غریزی به جرم و جنایت دست یازد... شما کدام یک از این نسخه‌ها را تجویز می‌کنید؟ ملاحظه می‌کنید که بی‌مبالاتی در جامعه جز فساد و تباهی راه به جایی نمی‌برد!
آراستگی زنان و مردان چگونه باید باشد؟
اکنون و در این قسمت از بحث به بیان معنای اعم کلمه آرایش یعنی زیبایی و آراستگی افراد جامعه می‌پردازیم. در فرهنگ قرآن پوشش مناسب که سبب عفت زن مسلمان است، از لوازم آراستگی به شمار می‌رود.
پوشیدگی، زن را از نگاه‌ها و سایر تعرض‌های ناروا دور نگه می‌دارد. برای همین زنان از آشکارکردن زیور‌های خود در مقابل نامحرمان منع شده‌اند. البته آشکارکردن دست‌ها و صورت به شکل متعارف منعی ندارد. همچنین اسلام زنان را از پوشیدن لباس‌های موقر و زیبا باز نداشته و به آنان اجازه پوشیدن لباس‌هایی با رنگ‌ها و مدل‌های شاد و چشم‌نواز را نیز داده است. به شرط آنکه چنین پوششی وی را انگشت‌نمای خاص و عام نکند.
درخصوص آراستگی مردان نیز شیوه اسلام، اعتدال است. نه همچون برخی فرقه‌های ناروا بر فشار و جمود پافشاری می‌کند و نه همچون برخی مکاتب افراطی بر تجمل و اسراف صحه می‌گذارد. اسلام حتی در دوره‌هایی که اغلب مردم از جهت رفاه مادی شرایط مناسبی دارند، پوشیدن لباس‌های فاخر و گرانبها را نیز مجاز می‌شمرد. در مکتب متعالی ما تمایلات زیباپسندی انسان سرکوب نمی‌شود و استفاده از مواهب خدادادی شکر این نعمت‌ها تلقی می‌شود. در برخی روایات از پیامبر اکرم (ص) نقل شده که حضرت در مواجهه با ثروتمندی که لباس مندرسی پوشیده بود، وی را از این کار بازداشته و فرمودند خداوند دوست دارد وقتی نعمتی به بنده‌اش عنایت می‌کند، آثار آن را در سر و وضع او ببیند.
مرتب کردن لباس‌ها و به اصطلاح امروزی «سِت‌کردن» آن‌ها از جهت پارچه، رنگ و مدل نیز با تعالیم اسلام منافاتی ندارد و در این‌خصوص تفاوتی میان زنان و مردان نیست. هرچند در مواردی نیز اسلام میان آراستگی زنان و مردان تفاوت گذارده است. مثلاً در برخی احادیث به مردان سفارش شده که ناخن‌های خود را کوتاه کنند، در حالی که به زنان توصیه شده برای زیباترشدن، آن‌ها را بلند نگه دارند. البته اسلام نسبت به اینکه فرد مسلمان در برخی شئون از سایر مردم متمایز باشد، روی خوشی نشان نداده است.
رسول خدا می‌فرمایند: «خدا دوست ندارد بنده‌اش را در میان یارانش، دارای وضعیتی متمایز ببیند.»
به عنوان مثال اسلام رفتار برخی اشخاص متمول که نوع خاصی از پارچه را با بهای بسیار گزاف از کشور‌های دیگر سفارش می‌دهند که تنها و تنها بر قامت آنان برازنده باشد و در کشوری که زندگی می‌کنند، احدی جز آنان از چنین پارچه‌ای استفاده نکند، روا نمی‌داند. ضمن تأکید دوباره بر نگاه متعالی اسلام به مقوله زیبایی و آراستگی و به ویژه زیبایی منش انسان، سخن را با این شعر نغز بیدل دهلوی به پایان می‌بریم: «نازنینان فارغ از آرایش مشاطه‌اند!» (۱)
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی
۱- مشاطه= آرایشگر
منبع: روزنامه جوان
