محمدصادق عابدینی- سی‌و‌هفتمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران در حال برگزاری است. این جشنواره را می‌توان محملی برای معرفی استعداد‌های نو به سینمای حرفه‌ای ایران دانست و بسیاری از فیلمسازان حرفه‌ای سینمای بلند، روزگاری با آثار کوتاه خود پا به جشنواره تهران گذاشته بودند. رقیه توکلی از جمله این فیلمسازان است. توکلی که سال‌ها در زمینه تولید آثار کوتاه فعالیت داشته، امسال دو رخداد مهم سینمایی را پیش رو داشته است؛ ابتدا حضور در جشنواره فیلم کوتاه تهران به عنوان داور جشنواره و سپس حضور در سیونهمین جشنواره فیلم فجر با کارگردانی فیلم سینمایی «مهران» که موضوعش درباره جنگ تحمیلی است. توکلی درباره داوری جشنواره فیلم کوتاه و سینمای کوتاه توضیحاتی داده است.
شما امسال جزو هیئت داوران جشنواره فیلم کوتاه هستید، آثار حاضر در این دوره جشنواره را چگونه می‌بینید؟
من از سال ۱۳۸۵ که اولین حضورم در مقام فیلمساز در جشنواره فیلم کوتاه تهران بود تا امروز جشنواره را دنبال کرده‌ام یا به عنوان فیلمساز یا به عنوان مخاطب، امسال هم که داوری جشنواره را بر عهده دارم. همیشه جشنواره فیلم کوتاه دارای یکسری آثار متوسط و حدود ۱۵-۱۰ اثر خوب است که رقابت اصلی جشنواره را شکل می‌دهند، امسال هم وضعیت تقریباً همین گونه است، خوشبختانه در این دوره هم چند اثر خوب و خیلی خوب داریم.
به نظرتان کدام فیلم‌ها جزو بهترین‌های این دوره هستند؟
ما در هیئت داوری ۹ نفر هستیم و بهترین‌های جشنواره با نظر همه هیئت داوران انتخاب می‌شود، بنابراین شاید یک اثر از نظر ما شایستگی کاندیدا شدن را داشته باشد، اما دیگر داوران چنین نظری نداشته‌اند. تقریباً بهترین فیلم‌های حاضر در جشنواره جزو نامزد‌ها هستند، البته من فیلم‌های گوشه پوسیده مرگ، منبع، شاهد، تهاتر، وضعیت اورژانسی و حفره را خیلی دوست داشتم که متأسفانه جزو نامزد‌ها نیستند.
شاید کلیشه تهرانی و شهرستانی در مورد فیلمسازی چندان درست نباشد، اما حضور فیلمسازان غیر پایتخت‌نشین در این جشنواره چطور بوده است؟
حقیقتاً ما در هیئت داوران جشنواره، فیلم‌ها را بدون نگاه کردن به نام فیلمساز و اینکه فیلم برای یک فیلمساز تهرانی است یا شهرستانی بررسی کردیم و در زمان تماشای آثار خود فیلم را مورد توجه قرار دادیم، البته این را هم باید بگویم که در بخش بهترین مستند‌ها تقریباً همه آثار مربوط به فیلمسازانی غیرتهرانی است. در بخش داستانی هم آثار خوبی حضور داشتند.
توانایی فیلمسازان فیلم کوتاه در نشان دادن تنوع فرهنگی ایران و نگاه به تمامی جغرافیای ایران چقدر در این دوره نمود دارد؟
در بخش مستند این را شاهد بودیم. یکی از مستند‌های بسیار جذاب این دوره، فیلم «فرزندان خونیار» است. داستان این فیلم در یک روستا می‌گذرد و فیلمی دوست‌داشتنی است.
تماشای فیلم کوتاه هنوز برای مردم عادی نشده و خیلی‌ها به این سینما صرفاً به عنوان مشق حضور در سینمای بلند نگاه می‌کنند، چقدر با این موضوع مواجه بودید یا با آن موافقید؟
من در زمانی که اولین فیلم‌های کوتاهم را می‌ساختم با چنین وضعیتی روبه‌رو بودم. خیلی از اطرافیانم وقتی به دیدنم می‌آمدند و فیلم کوتاهی را که ساخته بودم می‌دیدند، می‌گفتند اصلاً فکرش را هم نمی‌کردند ساخت یک اثر کوتاه چقدر سخت است. خیلی از مردم اصلاً فیلم کوتاه را نمی‌شناسند، با آنکه در جهان، فیلم کوتاه مخاطب حرفه‌ای خود را دارد، البته مردم تا حد زیادی حق دارند، چون اکثراً مخاطب سینمای بلند داستانی هستند، اما فیلم کوتاه جایی برای دیده شدن ندارد، مگر اینکه در «هنر و تجربه» یا اکران‌های خاص آن را ببینند.
اینکه می‌گویند ساخت فیلم کوتاه سخت است، حقیقت دارد؟
زمانی که دانشجو بودم استادی داشتم که می‌گفت فیلم کوتاه ساختن خیلی سخت است، برای همین هر کسی فیلم کوتاه ساخت باید به او جایزه بدهند و اگر فیلم خوب ساخت، باید دو جایزه بدهند.
شما از سینمای کوتاه به ساخت فیلم سینمایی رسیدید، آیا این راهی است که همه فیلمسازان کوتاه از آن عبور می‌کنند؟
در سینمای حرفه‌ای کشورمان برخی از فیلمساز‌ها هستند که سینما را با ساخت فیلم کوتاه شروع کرده‌اند، عده‌ای هم دستیار کارگردان بوده‌اند یا در بخش‌های دیگر سینما فعالیت داشته‌اند. خودم فکر نمی‌کنم فیلم کوتاه حتماً پله‌ای برای ورود به سینمای بلند است. با آنکه در زمانی که می‌خواستم اولین فیلم سینمایی‌ام را بسازم، کار‌های کوتاهم به عنوان رزومه و همه پشتوانه من بودند که با آن خودم را به دیگران معرفی می‌کردم، هر چند بعد از ساخت فیلم بلند دوباره به سینمای کوتاه بازگشتم و فیلم کوتاه ساختم و در جشنواره‌های جهانی هم حاضر شدم.
امسال با فیلم «مهران» فرم حضور در سیونهمین جشنواره فیلم فجر را پر کرده‌اید، نظرتان درباره برگزاری سیونهمین دوره جشنواره فجر چیست؟
امسال فیلم «مهران» فرم حضور در جشنواره فیلم فجر را پر کرده است و باید منتظر بمانیم ببینیم چه اتفاقی برای آن رخ می‌دهد. به نظرم امسال با وجود کرونا، نفس برگزاری جشنواره حتی به صورت آنلاین هم بهتر از برگزار نشدنش بود. همین که جشنواره برگزار شود، نگاه‌ها را جلب می‌کند. درباره فیلم خودم می‌گویم، اگر برگزاری جشنواره فجر لغو می‌شد، قطعاً «مهران» هم دیده نمی‌شد، برای خبرنگار‌ها هم سؤالی درباره این فیلم پیش نمی‌آمد و انگار اصلاً فیلمی ساخته نشده بود.
درباره موضوع فیلم مهران هم توضیح می‌دهید؟ گویا درباره دوران دفاع مقدس است!
این فیلم درباره مهمان‌نوازی مردم یزد از جنگ‌زده‌هاست. در دوران جنگ، مردم شهر‌های جنگ‌زده یا اشغال‌شده به سمت شهر‌های امن می‌رفتند. یزد نیز، چون شهری امن به شمار می‌رفت، میزبان خانواده‌های جنگ‌زده بود، هنوز هم خیلی از مهاجران شهر‌های جنگ‌زده در یزد ساکن هستند و به نوعی یزدی شده‌اند. فیلم مهران ماجرای یک نوجوان یزدی به نام مهران است که میزبان خانواده کرد جنگ‌زده‌ای می‌شود که از شهر مهران به یزد می‌آیند.
منبع: روزنامه جوان
