به گزارش نما ، بازار افغانستان یکی از اهدافی است که کشورهای بسیاری برای به دست آوردن آن از هیچ تلاشی فروگذار نیستند و لذا تاکنون دست‌خوش تحولات بسیاری بوده است.
خبر تصرف گمرک اسلام قلعه و همچنین ماهی رود توسط طالبان به‌عنوان دونقطه استراتژیک در تبادل تجاری بین ایران و افغانستان اگرچه موجب تشویش بسیاری از بازرگانان و تجار دو کشور همسایه شده است اما واقعیت این است که این مرز و گمرک‌های تجاری سال‌های بسیاری است که مورد حسد برخی از کشورها قرار داشته و قدرت‌های منطقه چشم طمع بر آن دارند.
اگر سری به هرات بزنید به‌راحتی قابل‌رؤیت است که در فروشگاه‌های این شهر بیش از ۶۰ درصد مواد غذایی از پفک و بیسکویت گرفته تا دیگر مواد غذایی از ایران تأمین می‌شود حتی در بخش‌هایی برخی از کالاهای ایرانی کیفیت بهتری نسبت به کالاهای ترک و پاکستانی که به افغانستان وارد می‌شوند، دارند.
ازآنجایی‌که ایران به‌عنوان همسایه افغانستان، با این کشور به لحاظ زبانی، فرهنگ و تاریخ اشتراکات زیادی دارد، بنابراین کشور دیگری نمی‌تواند به لحاظ اقتصادی و تجاری با ایران به رقابت بپردازد.
افغانستان کشوری است که تمام مواد مصرفی و موردنیاز خود را از خارج کشور وارد می‌کند و روابط تجاری ایران با افغانستان به‌گونه‌ای است که هرگونه حادثه بر آن تأثیر مستقیم دارد به‌گونه‌ای که در آتش‌سوزی سال گذشته در گمرک اسلام قلعه مشاهده کردیم که فردای آتش‌سوزی قیمت نفت و گاز در بازارهای این کشور افزایش فراوانی یافت.
ازآنجاکه ثبات مناسبات اقتصادی کشورهای یک منطقه، تا حد زیادی منوط به رفع چالش‌های امنیتی آنان است، این مهم در خصوص تعاملات بازرگانی ایران و افغانستان نیز که در منطقه‌ای تنش‌زا واقع‌شده‌اند صدق می‌کند.
ایران همچنین یکی از صادرکنندگان مهم برق به افغانستان نیز محسوب می‌شود علاوه براین در طرح‌های جدید بازارچه‌های مرزی به‌ویژه منطقه ویژه اقتصادی مشترک دوغارون و شهرک صنعتی هرات و در افزایش سرمایه‌گذاری در خطوط تولیدی صنایع متوسط و کوچک افغانستان نیز نقشی مؤثر ایفامی کند لذا شکستن این پیوند های تجاری به همین راحتی میسر نیست.
اگرچه ترکیه در این راستا در تلاش است تا سهمی از این بازارها را به خود اختصاص دهد اما واقعیت این است که ترکیه باید از چند کشور عبور کند تا بتواند کالای خود را به افغانستان برساند یا تجارتی را با این کشور داشته باشد.
ترکیه هم به‌عنوان یکی از بازیگران منطقه، درصدد است تا اقتصاد افغانستان را به آسیای مرکزی و به نحوی به همان کشور متصل کند.
اهرم تحریم
یکی از اهرم‌های مورداستفاده دشمن به‌موازات خط تحریمی که دارد، حرکت در بستر اقتصاد است تا فرصت‌های اقتصادی ما را تخلیه کند لذا ازآنجاکه روابط اقتصادی با کشورهای همسایه می‌تواند تحریم‌ها را بی‌اثر کند بدون شک ضربه به مبادلات اقتصادی انگیزه بیشتری در این راستا پیدا می‌کند.
نزدیک‌ترین راه‌های دسترسی افغانستان به دریا از طریق کشورهای ایران و پاکستان میسر است لذا بسته شدن متعدد مرزهای مشترک افغانستان-پاکستان در سال‌های اخیر و ایجاد محدودیت‌های ترانزیتی از سوی پاکستان باعث شده افغانستان توجهی ویژه به بندر چابهار داشته باشد.
باید اذعان کرد ازجمله کشورهای دیگری که تاکنون و به طرق مختلف سعی داشته است تا این روابط تجاری را مخدوش و نقش ایران را درتامین نیازهای افغانستان کمرنگ سازد ایالات‌متحده آمریکا بوده است که باوجود نفوذ سیاسی که سال‌ها بر افغانستان داشته اما نتوانسته خدشه چندانی در این روابط ایجاد کند.
گفتنی است حتی در دولت‌های پیشین این موضوع مطرح بوده است به طور مثال حامد کرزی رئیس‌جمهور پیشین همواره می‌گفت که امریکا از وی انتظار داشت تا روابط میان افغانستان و ایران قطع شود، اما وی بارها اعلام کرده بود: جمهوری اسلامی همسایه ما است و در غرب افغانستان دارای مرز مشترک ۹۰۰ کیلومتری با کشور ما است.
لذا حتی خود حامد کرزی که با کمک و حمایت امریکا به‌عنوان رئیس‌جمهور منصوب‌شده بود، هیچ‌گاه این رابطه دوجانبه را قطع نکرد.
ایران از پتانسیل‌های لازم برای تأمین نیازهای افغانستان برخوردار است و هرچند که امریکا مقوله ایران هراسی را در افغانستان گسترش داده است، اما به‌جایی نرسیده است.
امریکا همواره به دنبال اخلال روابط افغانستان با ایران بوده و هست و هدفی جز محدود کردن و در انزوا قرار دادن ایران به لحاظ اقتصادی دنبال نمی‌کند، درحالی‌که از طرفی هم می‌داند که کالای اقتصادی ایران به دلیل کیفیت بالا، ارزان‌تر بودن و تناسب فرهنگی در بازار افغانستان طرفداران و مخاطبان زیادی دارد.
واقعیت این است که قطع رابطه تجاری ایران با افغانستان بیشترین ضرر را متوجه افغانستان می‌کند و دود این آسیب بیشتر به چشم افغان‌ها می‌رود و این افغانستان است که بیشتر متحمل ضرر خواهد شد به همین دلیل و با نگاهی راهبردی بعید است که افغانستان در موقعیتی تحت تأثیر فشارهای امریکا بر ایران که هرچند ممکن است وجود داشته باشد قرارگرفته و یا طالبان تصمیم بگیرند که این گذرگاه‌ها را بر روی کالاهای ایرانی بسته نگاه دارند.
به‌طور حتم افغان‌ها بر اساس منافع ملی خود حرکت خواهند کرد و منافع ملی افغانستان این است که به دریای آزادراه داشته باشد که یکی از طریق بندر کراچی صورت می‌گیرد که تجار افغانی به دلیل کارشکنی‌های پاکستانی‌ها چندان مایل به انجام تجارت نیستند و دیگری از طریق چابهار است که در حال حاضر با اعمال تشویق‌هایی که در این بندر شاهد هستیم لذا رغبت بیشتری برای تجارت از طریق بندر چابهار در بین بازرگانان افغانستان دیده می‌شود.
توافق‌نامه چابهار و همکاری‌های سه‌جانبه ترانزیتی ایران، هند و افغانستان باهدف اتصال آسیای میانه به بازارهای بین‌المللی نیز یکی از مهم‌ترین طرح‌های مشترک اقتصادی است.
بازار
