زهرا چیذری- ۱۸ ماه از اپیدمی کرونا و مبارزه بی‌پایان با ویروس تاجدار می‌گذرد. واکسیناسیون در کنار رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی تنها راهکار مهار این اپیدمی است. در کشور ما هم از بهمن ماه سال گذشته واکسیناسیون کرونا با واکسیناسیون کادر درمان آغاز شد، اما روند این اقدام کند و طولانی بود. امسال با صدور مجوز واردات واکسن برای جمعیت هلال احمر به عنوان یک سازمان بین‌المللی و با دسترسی‌های بیشتر، واردات واکسن کمی روی ریل افتاده و این جمعیت توانسته است تاکنون بیش از ۲۰ میلیون دز واکسن سینوفارم چین را وارد کشورمان کند. سینوفارم یکی از نخستین واکسن‌هایی است که برای مقابله با کرونا ساخته شد و تأییدیه سازمان بهداشت جهانی را هم با خود همراه کرده است. با وجود این سازمان بهداشت جهانی واکسن‌هایی همچون فایزر و مدرنا را هم تأیید کرده، پس چرا ما این واکسن‌ها را وارد نمی‌کنیم؟ این سؤالی است که شاید ذهن بسیاری از افراد جامعه را با خود درگیر کرده و عدم شفاف‌سازی و پاسخی صریح به این سؤال، موجب شکل‌گیری برخی شایعات شده است. با دکتر محمدحسن قوسیان مقدم دبیر کل جمعیت هلال احمر کشورمان درباره واردات واکسن و چرایی انتخاب واکسن سینوفارم چینی برای واردات و همچنین عدم‌واردات واکسن‌هایی همچون فایزر و مدرنا به گفتگو نشستیم. خواندن این گفتگو می‌تواند به بسیاری از سؤالات و شایعات پیرامون واردات واکسن کرونا پاسخ دهد.
۱۴ فروردین ماه امسال بود که مجوز واردات واکسن برای هلال احمر صادر شد. آیا پیش از این خود جمعیت برای واردات واکسن اعلام آمادگی نکرده بود یا وزارت بهداشت این مجوز را صادر نمی‌کرد؟
در بحث واردات واکسن در کشور مغالطه شکل گرفته است. ۱۸ ماه است که کشورمان درگیر کرونا شده است. برای آنکه واکسنی تولید شود و مقبولیت پیدا بکند، حداقل ۱۲ماه طول می‌کشد، بنابراین اگر منصفانه قضاوت کنیم در دنیا واکسنی که بشود آن را واکسن مناسبی بدانیم، حدود دی و بهمن سال گذشته به بازار عرضه شد، یعنی می‌توانیم بگوییم به طور کلی در تمام دنیا هشت ماه است که واکسن مورد تأیید در حال عرضه است و امکان تهیه آن وجود دارد. همزمان با سرمایه‌گذاری سایر کشور‌ها در حوزه واکسیناسیون و تهیه واکسن، ایران هم با سرمایه‌گذاری در کواکس کارش را انجام داد. برخی کشور‌ها هم که همیشه بدقول بوده و به تعهداتشان عمل نکرده‌اند. همچنان که ما باید از برخی کشور‌ها واکسن‌مان را در دی، بهمن و اسفند سال گذشته دریافت می‌کردیم، اما با بدعهدی آن‌ها مواجه شدیم. از سوی دیگر کشور ما تحریم است و به غربی‌ها هم نمی‌توان اعتماد کرد. بهمن ماه بود که یک جمعیت خیریه عنوان کرد می‌تواند ۱۵۰هزار دز واکسن فایزر از امریکا برای ما بگیرد. در حالی که ۱۵۰هزار دز برای یک کشور ۸۵میلیونی دردی دوا نمی‌کند و اینکه ما اولین دز واکسن را می‌زدیم و دز دوم را نداشتیم، می‌خواستیم چه کنیم! ما از خود امریکا که نمی‌توانستیم خرید داشته باشیم و باید از کشور سوم خرید می‌کردیم. اگر واکسنی وارد کنیم که نتوانیم پس از طی زمان مناسب، دز دوم آن را بزنیم در عمل دز اول آن هم از بین رفته و فایده‌ای ندارد، پس باید منصفانه قضاوت کرد و این طور نبوده که یک سال واکسن در دنیا بوده باشد و ایران اجازه واردات آن را نداشته باشد، بنابراین نهایت کوتاهی وزارت بهداشت در صدور مجوز واردات واکسن برای هلال احمر حدود دو ماه بوده، یعنی از اول بهمن ماه تا ۱۴ فروردین بود که این مجوز صادر شد.
برخی در این باره می‌گویند در همین کشور‌های همسایه ما آغاز واکسیناسیون خیلی زودتر از ایران بود.
بله، چون برخی کشور‌های منطقه در بحث واکسیناسیون پذیرفتند تا فاز سوم مطالعات واکسن روی مردمشان انجام شود و اجازه دادند تا تولیدکننده‌ها وارد کشورشان شوند و هم آزمایش کنند و هم واکسیناسیون انجام شود، بنابراین واکسیناسیون این کشور‌ها مقداری جلو افتاد. فروردین ماه سرانجام مجوز واردات واکسن برای هلال احمر صادر شد. تا قبل از سال تعداد کمی واردات واکسن داشتیم، اما بعد از آن ما به عنوان یک جمعیت بین‌المللی وارد عرصه شدیم. جمعیت هلال احمر هرگاه بحران و حادثه‌ای اتفاق می‌افتد پای کار می‌آید و بنگاه اقتصادی نیست. حالا هم در بحران کرونا به میدان آمده‌ایم تا با استفاده از ظرفیت‌های بین‌المللی کمک کنیم و دنبال سود هم نیستیم.
جمعیت هلال احمر تاکنون چه میزان واکسن وارد کشور کرده است؟
تاکنون بیش از ۲۰میلیون دز واکسن از طرف هلال احمر وارد کشور شده است و تقریباً می‌توان گفت اکثر واردات واکسن از چین به غیر از یکی، دومیلیون واکسنی که از طرف این کشور به ما اهدا شد، بقیه را هلال احمر وارد کرده است. ۱۴ فروردین‌ماه مجوز واردات واکسن برای جمعیت هلال احمر صادر شد. ۲۶فروردین‌ماه واکسن اهدایی را داشتیم و از ۱۲ اردیبهشت، اولین محموله واکسن از سوی جمعیت هلال احمر وارد کشور شد. در مرداد ماه در هشت محموله، ۸میلیون و۸۰۰ واکسن وارد کشور شد و شهریورماه در اولین محموله ما ۲ میلیون و ۲۲۰هزار واکسن وارد شد.
حتماً مستحضر هستید که طی روز‌های اخیر شایعه شده دو نوع واکسن چینی وجود دارد، سینوفادم پکن و سینوفارم ووهان و ایران نوع ارزان‌تر و کم‌اثرتر این واکسن را وارد می‌کند نه واکسن سینوفارمی که تأییدیه سازمان بهداشت جهانی را دارد، البته سخنگوی سازمان غذا و دارو این مسئله را تکذیب و تأکید کرد ایران واکسنی را وارد می‌کند که مورد تأیید سازمان بهداشت جهانی است.
شما به عنوان واردکننده واکسن سینوفارم به این شایعه چه پاسخی می‌دهید؟
دلیل اینکه جمعیت هلال احمر واکسن را ارزان‌تر وارد کشور می‌کند این است که ما یک مجموعه امدادی هستیم و از طریق صلیب سرخ جهانی و مذاکرات خودمان از چین تخفیف می‌گیریم تا قیمت تمام شده ارزان‌تر دربیاید. اصلاً قرار ما این بوده واکسنی را وارد کشور کنیم که تأییدیه سازمان بهداشت جهانی را داشته باشد و ارزان‌تر وارد کردن واکسن دلیل بر آن نیست که ما واکسن بی‌کیفیت وارد می‌کنیم، بلکه با استفاده از تعاملاتی که داریم چانه‌زنی می‌کنیم و تخفیف می‌گیریم.
آقای دکتر، چرا واردات واکسن در حجم گسترده‌تری انجام نمی‌گیرد تا شاهد تسریع واکسیناسیون داخلی باشیم و بتوانیم از مرگ روزانه چند صد تن از هموطنانمان جلوگیری کنیم؟
یک بحث وجود دارد که هر کشوری وقتی واکسن را تولید می‌کند، اولویت نخستش مردم خودش هستند. کشور‌های غربی که از قدیم با ما تقابل داشته‌اند و از سوی دیگر پیش ما بدسابقه هستند. در زمان جنگ کشور فرانسه دارو‌هایی را به ما داد که نتیجه آن بیماری‌هایی همچون ایدز و هپاتیت بود که پرونده‌های مرتبط با آن همچنان باز است. همچنین اخیراً طبق گزارش بی‌بی‌سی، واکسن مدرنا در ژاپن با چالش مواجه شده و این کشور تزریق واکسن را متوقف کرده است، بنابراین طبیعی بود که به سمت کشور‌های شرقی برویم، یعنی هند، چین و روسیه که همزمان واردات واکسن از همه این کشور‌ها پیگیری می‌شد. این ارتباط با چین برقرار شد. از آنجایی که چین درگیر واکسیناسیون کشور خودش بود، ابتدا نمی‌توانست سهم بیشتری به ما بدهد، اما از تیر ماه به بعد واردات واکسن از این کشور منظم‌تر و از مردادماه واردات واکسن تنظیم شد. کشور‌هایی مثل ما که در تحریم شدید قرار دارند در دنیا بسیار کم هستند. ما برای انتقال ارز مشکل داریم. اما جمعیت هلال احمر به خاطر ظرفیت فدراسیون بین‌المللی گاهی وقت‌ها می‌تواند راحت‌تر از بقیه جا‌ها پول‌ها را جا‌به‌جا کند و خدا توفیق داده است و ما توانسته‌ایم این مقدار واکسن را وارد کشور کنیم، البته واکسن تولید داخل هم ظرفیت بسیار بزرگی است و طبیعی است که راه‌اندازی تولیدات دارو و واکسن در مقیاس بزرگ مقداری زمانبر است. از نظر علمی و فنی، ما سابقه ۱۰۰ ساله تولید واکسن را در کشور داریم، اما تولید چندین میلیون دز واکسن طبیعتاً موضوع زمانبری خواهد بود. به هر حال به این ظرفیت خواهیم رسید و با عنایت به تحریم‌ها و فشار‌های بین‌المللی چاره دیگری نداریم و فضای افکار عمومی باید به کادر درمان و مجموعه‌های امدادی که در تلاش هستند کمک کند.
درباره افزایش مرگ و میر‌های کرونایی باید توجه داشت در ایران هم تا قبل از پیک پنجم کرونا و وارد شدن سویه دلتا تا حدودی توانسته بودیم شرایط را کنترل کنیم. ویروس دلتا در هند کشته زیادی داشت و در حال حاضر هم این ویروس به سمت اروپا و امریکا رفته است و باید دید این کشور‌ها وجود واکسیناسیون گسترده‌تر و واکسن‌هایی که مدعی اثربخشی بالای آن هستند، چگونه می‌خواهند با این موج مواجه شوند. ما شاهد آن هستیم که هم شیوع و هم تلفات کرونا در این کشور‌ها رو به افزایش است چراکه در این کشور‌ها هم واکسیناسیون صددرصد انجام نشده است.
واکسن سینوفارم چین یکی از واکسن‌هایی است که تأییدیه سازمان بهداشت جهانی را با خود همراه کرده است، دلیل اینکه هلال احمر واکسن سینوفارم چینی را برای واردات انتخاب کرد، همین بود؟ چرا سراغ سایر واکسن‌های دنیا همچون فایزر و مدرنا نرفتید؟
مشخصاً در مورد واکسن فایزر باید بگویم سیستم این واکسن با سیستمی که در حال حاضر در کشور ما وجود دارد، متفاوت است و بار‌ها خود تولیدکنندگان این واکسن اعلام کرده‌اند که شرایط نگهداری این واکسن درجه سرمای منفی ۶۰ تا ۷۰درجه سانتیگراد است. باید چرخه سرمای این واکسن را تا زمان انجام تزریق بتوانید حفظ کنید، اما ما در ساختار واکسیناسیون‌مان امکان حفظ این چرخه را نداشتیم، بنابراین باید سیستم‌هایی را انتخاب کنیم که امکان نگهداری واکسن را تا انتها داشته باشیم و اگر نتوانیم چرخه سرد واکسن را حفظ کنیم، واکسن به درد نمی‌خورد و اثرگذاری ندارد. از سوی دیگر به رغم اینکه ما یک مجموعه بین‌المللی هستیم و نباید تحت تأثیر تحریم‌ها باشیم، اما واقعاً ما خودمان هم خیلی وقت‌ها وقتی می‌خواهیم با کشور‌های غربی فعالیت مالی انجام دهیم، می‌دانیم به مشکل برمی‌خوریم. ما این تجربه را اوایل سال ۹۹ برای واردات واکسن آنفلو‌آنزا داشتیم و آخر هم موفق نشدیم! چراکه وقتی پول را به سمت غرب می‌فرستید به خصوص در دورانی که تحریم‌ها خیلی شدید بود، هر آن ممکن است پول شما در یک کشوری بلوکه شود یا از بانکی عبور کند که آن بانک بخواهد تحریم‌ها را اعمال کند، بنابراین ریسک بسیار بالایی دارد. در بحث واکسیناسیون وقتی شما دز اول واکسنی را وارد می‌کنید، باید طوری برنامه‌ریزی کنید که بتوانید یک ماه بعد دز دوم را وارد کنید و کار شما با یک دز راه نمی‌افتد. از سوی دیگر حتی شاهد این بودیم که در توافق با کشوری مانند هند که از طریق دیگری غیر از هلال احمر انجام شده بود و پول ۲ میلیون دز واکسن به حساب این کشور ریخته شد، تنها ۱۰ هزار دز واکسن به ما داد، چون خود کشور هند درگیر دلتا شد به ما واکسن نداد. در واقع این طور نبود که یک فروشگاهی باشد و ۱۰ مدل واکسن چیده باشند و بگویند شما کدامش را می‌خواهید و ما انتخاب کنیم و در اختیار ما بگذارند! در برنامه‌ریزی‌هایی که انجام شد، هم هلال احمر، هم دوستانی که در سفارتخانه کشور‌های مختلف همکاری می‌کردند و هم سازمان غذا و دارو در مجموع به این نتیجه رسیدیم که سینوفارم برای ما واکسن مناسبی است چراکه از یک سو ویروس غیرفعال شده است و خطر کمتری دارد، از سوی دیگر، چون کل ویروس را دارد، پوشش بیشتری می‌تواند داشته باشد و مکانیسم نگهداری و تزریق آن برای ما مکانیسم مناسب‌تری است چراکه چرخه بهره‌برداری ساده‌تری دارد. علاوه بر این روی غربی‌ها هم نمی‌شود حساب کرد. در برجام کشور‌های غربی به کدام یک از تعهداتشان عمل کردند؟ فرد عاقل سلامت مردمش را به بدعهدی کشور‌هایی که چند بار بدعهدی می‌کنند و زیر قولشان می‌زنند، گره نمی‌زند. هر کس دیگری هم که جای ما بود، به سمت کشور‌هایی می‌رفت که بشود با آن‌ها معامله و روی حرفشان حساب باز کرد. در مورد کشور چین با توافق جدیدی هم که انجام شد، نشان داد کشوری است که هم در سطح بین‌المللی یک قدرت است و هم می‌توان به آن اعتماد کرد و تاکنون خلف وعده جدی نداشته است. از سوی دیگر برای ما مهم است واکسنی را وارد کنیم که مورد تأیید و قابل اطمینان باشد. همچنین تأکید ما بر این است که واردات واکسن حتماً باید از تولیدکننده صورت بگیرد و اگر آن را از فرد ثالثی خرید کنیم، مطمئن نیستیم که شرایط نگهداری و چرخه سرد آن را حفظ کرده باشند. واکسن حساسیت‌هایی دارد که شاید بسیاری از کالا‌های دیگر آن را نداشته باشند. ما نمی‌توانیم واکسن را در گمرک بخوابانیم و باید شرایط نگهداری و چرخه سرد آن رعایت شود. به هر رو هلال احمر با استفاده از ظرفیت بین‌المللی خود تهیه و خرید واکسن را تسهیل کرده است و این جمعیت اصلاً دنبال سود نیست و به دنبال آن است تا واکسن را با قیمت پایین‌تر وارد کند. نگاه ما این است که بتوانیم واکسن مطمئن را از مسیر مطمئن و با قیمت مناسب وارد کنیم.
برنامه بعدی شما چیست؟ آیا واردات واکسن از سوی جمعیت هلال احمر ادامه خواهد یافت؟
ما تلاش کردیم بعد از استقرار دولت جدید و تأکید رئیس‌جمهور بر افزایش واردات، مسیر‌های دیگری را هم مورد رایزنی قرار دهیم و با جمعیت هلال احمر و صلیب سرخ دیگر کشور‌ها هم در حال رایزنی هستیم، اما با هر کدام از این کشور‌ها صحبت می‌کنیم این را تأکید داریم که اولاً واردات‌مان مداوم باشد و دوم اینکه حتماً از تولیدکننده برایمان واکسن را تهیه کنند و واسطه‌ای نباشد و سوم اینکه با قیمت مناسب‌تر باشد. قطعاً همکاری‌های وزارت امور خارجه برای ما خیلی کمک‌کننده است. همچنین سازمان غذا و دارو تأییدیه‌های علمی واردات واکسن را به ما می‌دهد و با تسریع در صدور تأییدیه‌ها کار را تسهیل می‌کند. بانک مرکزی هم با تأمین ارز به ما کمک می‌کند و بسیاری از دستگاه‌های دیگر کمک می‌کنند تا ما بتوانیم واردات مطمئنی را برای مردم انجام دهیم؛ و کلام پایانی...
در هر حال کرونا بحران بزرگی است و در دنیا بیش از ۴میلیون و ۵۰۰هزار نفر بر اثر این ویروس جان خود را از دست داده‌اند و در ایران هم طی ۵/۱ سال گذشته بیش از ۱۰۰ هزار نفر جان باخته‌اند. برای عبور از این بحران نیاز به همدلی داریم. برخی از بازی‌های رسانه‌ای هراس بیشتری در بین مردم ایجاد می‌کند، وقتی کارایی واکسن‌ها زیر سؤال برده می‌شود، افراد غیرعلمی ترغیب می‌شوند تا واکسن نزنند. در امریکا شاهد آن هستیم که ۵۰درصد مردم واکسن نزده‌اند، در حالی که در این کشور مشکلی در تأمین واکسن وجود ندارد، اما وقتی واکسیناسیون انجام شود، بیماری ریشه‌کن می‌شود. صحبت درباره واکسن‌ها باید علمی باشد. علم می‌گوید کسی اگر واکسیناسیون انجام دهد و مبتلا به ویروس شود، دیگر منجر به فوت نمی‌شود.
منبع: روزنامه جوان
