نفیسه زارعی- چک تا همین چند وقت پیش یکی از گرفتاری‌های بزرگ معامله در ایران بود، افراد از موجودی حساب یکدیگر خبر نداشتند و نمی‌دانستند چکی که به دستشان می‌رسد، به سرعت تبدیل به پول می‌شود یا نه؟ همه از وضعیت و تعدد زندانیان مالی، مشکلات چک حامل، چند دست چرخیدن هر چک و بسیاری مشکلات ریز و درشت دیگر خبر داریم. این گرفتاری‌های ناتمام بانک مرکزی را به فکر انداخت تا قوانین جدیدی برای چک تهیه کند اما گویا قانون چک‌های بنفش بیش از آنکه حلال مشکلات باشد دردسرساز بوده است. به سراغ یکی از بانک‌های پایتخت در حوالی چهارراه رشید تهرانپارس می‌روم، بعضی از مشتری‌ها به خاطر شرایط کرونا بیرون در بانک ایستاده‌اند تا نوبتشان بشود، وقتی موضوع چک و مشکلاتش را با آن‌ها مطرح می‌کنم طبق روال با سؤال کی و از کدام شبکه پخش می‌شود روبرو می‌شوم و بعد از توجیه آن‌ها؛ مرد جوانی که می‌گوید از طرف صاحب کارش برای وصول چک آمده با دو تا حرف دُرشت شروع به گلایه می‌کند و ادامه می‌دهد: « از وقتی این قانون اجرا شده در عمل گردش مالی با سختی‌های زیادی روبرو است؛ چرا که اگر صادرکننده چک آن را در سامانه ثبت نکند و گیرنده این کار را انجام بدهد چک وصول نمی شود و گیرنده هم نمی‌تواند آن را برگشت بزند و حالا گیرنده می ماند و چکی که در حکم یک کاغذ باطله است و اعتباری ندارد.»
آموزش
به شعبه یکی دیگر از بانک‌های خصوصی مراجعه می‌کنم، رئیس بانک اصرار دارد نامی از او در مصاحبه برده نشود و اصلا با این شرط جلوی ریکوردرم می‌نشیند و شروع به صحبت می‌کند: « ما این روزها مراجعه‌کننده‌های زیادی داریم که به دلیل آنکه سن و سال دار هستند و یا اصلا به قوانین تازه و ساختار جدید چک آشنا نیستند با مشکل ثبت چک‌ها و اعلام وصول آن روبرو می‌شوند و یکی از مهمترین مسائلی که درباره این قانون وجود دارد همین موضوع آموزش است؛ این قانون به قدری مهم است که باید از طریق صداوسیما و در چندین برنامه از طریق رسانه ملی به طور دقیق و کامل به مردم آموزش داده شود اما متأسفانه دیده شده که تنها به انتشار چند بروشور ساده اکتفا کرده‌اند و پس از آن قانون را اجرا و مردم را با مشکلات بسیاری مواجه کردند.»
در حین گفتگوی کوتاه‌مان مشتری میان‌سالی پشت باجه می‌رود و راجع به ظهرنویسی چک می‌پرسد، مدیر جوان با صبر و حوصله برای او و من اینطور توضیح می‌دهد: «موضوع ظهرنویسی این روزها خیلی از بازاری‌ها را گرفتار کرده؛ در ساختار قبلی وقتی چکی ظهرنویسی می‌شد، در صورت پاس نشدن افراد می‌توانستند به تک‌تک کسانی‌که چک را امضاء کرده بودند مراجعه کنند اما حالا چنین کاری به هیچ وجه وجود ندارد.»
مشکل دسترسی به اینترنت
برای اینکه شرح کاملی از مشکلات چک داشته باشم از طریق تماس تلفنی با یکی از شعب بانکی کشور در ارومیه ارتباط گرفتم، یکی از کارمندان بانک مهمترین مشکل چک‌ها را دسترسی به اینترنت دانست و گفت: «همه نقاط کشور به اینترنت دسترسی کامل و مناسبی ندارد؛ تازه علاوه بر این بسیاری از افراد هم حتی امکان استفاده از گوشی‌های همراه را ندارند چراکه یا توانایی خرید آن را ندارند یا اینکه توانایی استفاده از آن به‌دلایل مختلف از جمله کم‌سوادی یا بی‌سوادی وجود ندارد. از طرفی هم اپلیکیشنی مختص ثبت چک‌ها تعبیه نشده تا بتوان روند این کار را تا جای ممکن ساده کرد و این بر مشکلات چک برای مشتری‌ها افزوده است و جا دارد اینجا از رسانه شما این گلایه را به مسئولین داشته باشم که وقتی ما در دوره کرونا تجربه سامانه آموزشی شاد را برای دانش‌آموزان داشتیم بدون اینکه به مناطق و مخاطبان محروم و کم‌برخوردار دقت کنیم و به جای آنکه دردی از جامعه دوا شود، دردی به برخی از خانواده‌ها اضافه شد. حالا قانون چک هم همین ممشکل را دارد و این نشان می‌دهد اجرایی کردن آن بدون درنظر آوردن مقدمات اولیه و ثانویه بوده است.»
به هرحال هرچند متولیان این قانون از محاسن آن می‌گویند اما توجه به دیدگاه مردم و بازار به این قانون بیانگر این است که این قانون بیش از اینکه مانع‌زدایی کند خودش این روزها در حکم یک سنگ بزرگ در مسیر چرخش پول در کشور شده است.
