کافی است قاب‌های ماندگار و اثرگذار سریال‌های تاریخی که از تلویزیون پخش شده را کنار هم بگذاریم. بدون شک بسیاری از قاب‌های ماندگار مدیون کسی نیست جز داوود میرباقری که در تمام این سال‌ها تلاش کرده تا به بهترین شکل، روایتگر تاریخ اسلام و ایران باشد.
مگر می‌شود از مختار حرف زد و مخاطب به یاد صحنه‌های تاثیرگذار عاشورا در این اثر نیفتد یا سخنرانی دومه الحسنا، مادر مختار ثقفی در مسجد که نقش آن را ژاله علو بازی می‌کرد، تداعی نشود. وقتی از سریال امام علی(ع) حرف می‌زنیم، به یاد صحنه‌ای خواهیم افتاد که امام علی(ع) روز شهادتش به سمت مسجد می‌رود؛ پرنده‌ها جلو پایش می‌رفتند و نمی‌گذاشتند امام وارد مسجد شود... یا صحنه بعد از شهادت امام علی که قطام (ویشکا آسایش) چهره خودش را در آینه می‌بیند که کریه شده بود. اگر نگاهی به معصومیت از دست رفته داشته باشیم، مسلما نقش ماریا و چالش‌هایش را به یاد می‌آوریم که فریبا کوثری بازی کرد. تعداد این قاب‌های ماندگار کم نیست و برای آنهایی که بیشتر اهل تماشای سریال هستند، داوود میرباقری و پروژه‌های ماندگارش همچون امام علی(ع)، مختارنامه و معصومیت از دست رفته به خاطراتشان پیوند خورده است ولی این هنرمند در سینما نیز آثاری چون آدم برفی، ساحره و مسافر ری را نیز دارد که جزو آثار ماندگار محسوب می‌شوند. اما آنهایی که آشنایی بیشتری با او دارند، می‌دانند میرباقری سال‌ها پیش نمایش‌هایی چون «عشق‌آباد» و «دندون طلا» را به صحنه برده است؛ نمایش‌هایی که در زمان خودشان با استقبال بسیار خوبی روبه‌رو شدند و مخاطبان برای دیدنشان صف می‌کشیدند. داوود میرباقری چندان اهل مصاحبه نیست و از آنهایی است که حرفش را در آثارش می‌زند اما هنگام بازدید رئیس رسانه ملی از کارگاه‌های سلمان فارسی فرصتی فراهم شد تا با او گفت‌وگو داشته باشیم. همچنین با حسین طاهری، تهیه‌کننده سریال سلمان فارسی هم گپ کوتاهی زدیم. آنها درباره پروژه سلمان فارسی صحبت کردند. پروژه‌ای که به نام شخصیت تاریخی سلمان فارسی یکی از صحابه حضرت محمد(ص) رقم خورده‌است. داستان سریال از تولد سلمان شروع می‌شود و تا پایان واقعه غدیر خم ادامه دارد.
شنیده‌ایم شما در صحبت‌هایی که با رئیس رسانه ملی داشتید، اعلام کرده‌اید سلمان فارسی از دیگر کارهای تاریخی‌تان یعنی امام علی(ع) و مختارنامه برایتان جذاب‌تر است. از چه لحاظ این سریال تاریخی برایتان جذابیت بیشتری دارد؟
مقطع تاریخی‌ای که سلمان فارسی در آن زندگی می‌کرد، بسیار پرحادثه و پرتنش بود. طبیعی است در آن مقطع حوادث سیاسی و اجتماعی متفاوتی هم رقم خورده بود. بنابراین وقتی می‌خواستم سریال سلمان فارسی را بسازم، حوادث سیاسی، اجتماعی و مختصات آن خیلی جذاب‌تر از مقاطع تاریخی سریال‌های امام علی(ع) و مختارنامه بود. ما در آن مقاطع خیلی حادثه نداشتیم اما در این دوره از تاریخ که سلمان زندگی می‌کرد، حوادث زیادی روبه‌رو هستیم. حوادثی که باعث شد زندگی سلمان هم فرازونشیب‌های زیادی داشته باشد. به همین دلیل ساخت سریال سلمان فارسی برایم جذابیت زیادی به همراه داشته است. وقتی تاریخ ۱۰۰ ساله از انوشیروان تا خسرو پرویز و اتفاقات را مرور می‌کنیم، خواندن این بخش‌ها از تاریخ هم جذاب است. به‌ویژه برای ما ایرانی‌ها بنابراین به تصویر کشیدن تاریخ هم جذاب است و ویژگی‌های خودش را برای مخاطبان دارند.
به نظرتان سریال سلمان فارسی می‌تواند هم نظر مخاطبان عام را جذب کند و هم مخاطبان خاص؟
مسلما وقتی از همه پرسیده شود که قصه خسرو و شیرین را دوست دارند یا نه، پاسخ مثبت خواهند داد. جنگ بهرام چوبین و خسرو پرویز و... اینها مواردی است که برای تاریخ ایران جذاب است. به همین دلیل سریال سلمان فارسی می‌تواند برای همه جذاب باشد، حتی برای خودم هم این جذابیت زیاد بود. وقتی در تاریخ جست‌وجو می‌کردم و درباره این شخصیت پژوهش داشتم، برایم جالب بود که این کار را بسازم. روایت ما در این سریال به‌گونه‌ای است که مخاطب با یک اثر تاریخی روبه‌رو می‌شود و قصه‌هایی خواهد دید که برایش جالب خواهد بود.
جذابیت‌های زندگی سلمان فارسی کم نیست، حتی به فرموده پیامبر(ص)، صاحب علوم بود و اشراف زیادی به حوزه‌های گوناگون داشت. پس ما مقاطع مختلف زندگی سلمان را شاهد هستیم؟
سلمان، زندگی پرفرازونشیبی داشته و داستان سریال تلویزیونی سلمان فارسی از ابتدای تولد سلمان شروع می‌شود و تا پایان واقعه غدیر خم ادامه دارد. در این سریال به مهم‌ترین اتفاقات تاریخ پرداخته می‌شود.
سلمان در حقیقت پروژه بررسی تاریخ ادیان هم هست؟
سلمان با توجه به عشق به حقیقتی که داشت تقریبا همه ادیان را درنوردید تا در کنار پیامبر(ص) آرام بگیرد و این نکته مهمی است. پس بررسی سلمان فارسی یعنی بررسی تاریخ ادیان.
ساخت سریال سلمان فارسی مساوی است با دشواری‌های فراوان، چطور تا این میزان نسبت به تاریخ دغدغه دارید که باعث می‌شود سراغ ساخت چنین آثاری بروید؟
کارهای سخت را دوست دارم و همیشه دنبال کارهای سخت رفته‌ام. من همیشه حریف کارهای سخت می‌شوم و فی‌نفسه این موضوع برایم جذاب است. بنابراین، این موضوع، پیچیده نیست که بخواهم به پیچیدگی‌هایش فکر کنم. سر هر کاری که می‌روم و می‌خواهم بسازم، عاشقانه و باانگیزه کار می‌کنم. به این دلیل است که خودم مساله دارم و برای بهتر و بیشتر فهمیدن، دارم تلاش می‌کنم جهان وسیع‌تری را کشف کنم. از سوی دیگر این مجال را پیدا کرده‌ام که درباره تاریخ بسازم و این موضوع چیز عجیبی نیست.
رئیس رسانه ملی به‌عنوان اولین دیدار از آثار نمایشی تلویزیون سراغ پروژه سلمان آمد و از کارگاه‌های ساخت‌وساز این سریال بازدید کرد. حضور رئیس صداوسیما برایتان با چه حس و حالی همراه بود؟
آقای جبلی در جایگاه و مسؤولیت خودشان این تشخیص را دادند که از پروژه سلمان بازدید کنند. ما خوشحالیم مدیریت ارشد سازمان مساله‌اش این سریال است و از فضای ساخت‌وساز سریال سلمان فارسی بازدید کرد. این دیدار برای ما هم اهمیت داشت که بیشتر انرژی بگیریم و پرتلاش‌تر از قبل باشیم تا یک کار کیفی بهتر ارائه بدهیم. ما به همه اتفاقات زندگی سلمان در سریال سلمان فارسی پرداخته‌ایم. قصه سریال جذاب است و روی فیلمنامه هم خیلی کار شده است. همچنین در اجرا به جزئیات هم بسیار توجه می‌کنیم. سریال به لحاظ پروداکشن بسیار عظیم است و در هر صحنه کلی اتفاق دیده می‌شود.
درحال‌حاضر بخش‌های بیزانس را کار می‌کنید. تا چه میزان از این فصل کار باقی مانده است؟
برای ساخت فصل بیزانس سراغ لوکیشن‌های متفاوتی رفته‌ایم و همچنان این فصل از کار باقی مانده است. حدود ۲۵درصد از تصویربرداری سریال انجام شده‌است. از فصل بیزانس حدود ۸-۷ درصد مانده که جزو بخش‌های سخت کار است. ایده‌آل من این است که بعد از بیزانس، ایران را بتوانیم شروع کنیم. به دلیل این‌که هرچقدر جلوتر می‌رویم، این قسمت‌ها سخت می‌شود و نیاز به انرژی بیشتری دارد. بنابراین تا هنوز دوستان انرژی دارند بهتر است این بخش از کار را انجام دهیم. اما اگر نتوانیم طبق برنامه بخش‌های مربوط به ایران را شروع کنیم، ادامه کار را از حجاز شروع خواهیم کرد که به لحاظ بخش‌های ساخت‌وسازی‌اش کمی به نسبت ایران آماده‌تر است. چون شهرک ساخته‌شده داریم و می‌توانیم در آنجا کار کنیم. از سوی دیگر وقتی درباره بخش‌های مختلف زندگی سلمان تحقیق می‌کردم به نشانه‌هایی دست پیدا کردم که شخصیت او را نشان می‌داد و من هم تلاش کردم به این موارد در سریال سلمان فارسی بپردازم. من سال‌ها درباره سلمان تحقیق کردم و می‌خواستم بدانم مساله این شخص چه بوده است. پژوهش‌هایی که برای این پروژه داشتم، خیلی علمی پیش‌رفت. در مجموع سلمان پروژه پیچیده و سختی است.
صحبت‌های حسین طاهری، تهیه‌کننده سریال سلمان فارسی:
انتقال فرهنگ با کارهای تاریخی
سال‌ها بود صحبت از ساخت سریال سلمان فارسی می‌شد؛ سریالی که ساخت آن، ذهن داوود میرباقری، نویسنده و کارگردان را به خود مشغول کرده بود. تا این‌که وی با نگارش طرح کلی داستان، عزم جدی خود را برای ساخت سریال پرزحمت و سخت سلمان فارسی نشان داد. آنچه ذهنیت کارگردان را برای روایت قصه سلمان به مرحله عمل رساند، همراهی با تهیه‌کننده سریال حسین طاهری بود، زیرا پیش از پیوستن حسین طاهری به پروژه سلمان دو تهیه‌کننده دیگر بخشی از امور را در دست گرفته بودند، اما به دلیل پیش نرفتن کارها در دوره آنان، حسین طاهری کار را در سال ۱۳۹۵ تحویل گرفت. حالا یکی از جدی‌ترین دغدغه‌های کارگردان به واقعیت رسید و گروه بخش‌هایی از سریال سلمان فارسی را تصویربرداری کردند و همچنان ادامه دارد.
حسین طاهری، تهیه‌کننده درباره روند تولید این پروژه توضیح می‌دهد: ابتدا قرار بود کل بخش‌های بیزانس در ترکیه فیلمبرداری شود و بعد هم به ارمنستان برویم اما به دلیل کرونا این اتفاق میسر نشد و این بخش‌ها را سال ۹۹ در ایران طراحی و ضبط کرده‌ایم و همچنان ادامه دارد. عمده لوکیشن‌های بخش‌های بیزانس در شاهرود، شهرک نور و جلفا بود. احتمال می‌دهیم تا اوایل سال آینده تصویربرداری بخش‌های بیزانس را تمام می‌کنیم و بعد بخش ایران را شروع خواهیم کرد.
وی در پاسخ به این سوال که با توجه به این‌که سلمان فارسی یک پروژه تاریخی است و به لحاظ تولید دشواری‌های فراوانی دارد، چه ویژگی‌ای باعث شد تهیه این کار را بپذیرید، می‌گوید: به باور من پروژه‌های الف ویژه یا فاخر پرچم مسائل فرهنگی در عرصه سینما و تلویزیون هستند. بنابراین اگر قصه و پروداکشن خوب بوده و کارگردانی علاقه‌مند، دغدغه‌مند و مولف هم پای کار باشد، می‌توان کارهای تاریخی قوی ساخت که برای همیشه در ذهن مخاطب بنشیند. آقای میرباقری سال‌ها بود که علاقه‌مند به ساخت سریال سلمان فارسی بود، اما میسر نشد. متاسفانه از منظر من به دلیل غفلتی که سازمان صداوسیما داشت، آقای میرباقری هفت سال از ساخت سلمان فارسی دور ماند. شبیه او، مسعود جعفری‌جوزانی است که بعد از ساخت سریال در چشم باد کار فاخر نساخته و از این پروژه ۱۰سال می‌گذرد. باید قبول کرد هنرمندان هم سن و سالی دارند و باید شرایط سن‌شان هم در نظر بگیریم.
این تهیه‌کننده می‌افزاید: در مجموع من هم پیگیر ساخت سریال سلمان فارسی بودم. قبل از من دو تهیه‌کننده دیگر قرار بود سریال را بسازند اما نتوانستند پروژه را به نتیجه برسانند. وقتی خودم پروژه را به عهده گرفتم خیلی از دوستان معتقد بودند این کار شکل نمی‌گیرد، اما وقتی با آقای میرباقری هم صحبت کردم، ایشان هم می‌گفتند دوستانش بر این باورند این کار شروع نمی‌شود، اما خدا را شاکر هستیم با تمرکز این کار را کلید زدیم و با همه فراز و فرودهایی که داشتیم اما از برنامه عقب نیستیم و با سرعت کار می‌کنیم. این سریال همه ویژگی‌های یک دانشگاه ارزشمند را دارد و همه بخش‌ها مستندسازی شده است. من هم به عنوان تهیه‌کننده سعی می‌کنم خواسته‌هایی که آقای میرباقری در کار دارند را برایشان محقق کنم.
طاهری درباره این‌که آیا پشت صحنه ساخت و ساز صحنه‌های این مجموعه ضبط می‌شود تا در قالب مستند روانه آنتن شود؟ تاکید می‌کند: بله، از روز اول به دنبال این موضوع بودیم و همه بخش‌ها مستندسازی در قالب مکتوب، صوتی و تصویری شود. از همه فرآیند صحنه، کارگاه‌های ساخت و ساز و... تصویربرداری می‌شود. امیدواریم خروجی این موضوع مورد توجه علاقه‌مندان به این حوزه بوده و برایشان به عنوان یک کلاس آموزشی باشد. در مجموع بستر این سریال در حوزه تمدن ایران باستان و روم باستان است.
منبع: روزنامه جام‌جم
