زهرا چیذری- درختان کاج با تزئینات پر زرق و برق این روز‌ها نه فقط در خانه هموطنان مسیحی بلکه در اغلب مغازه‌ها و پاساژ‌ها و حتی خانه هموطنان غیر‌مسیحی پیدا می‌شود و بازار خرید و فروش درخت کریسمس و تزئینات گرانقیمت آن در مراکزی که چنین کالا‌هایی را عرضه می‌کنند، حسابی گرم است. فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی هم در این روز‌ها پر است از عکس‌های یادگاری یک نفره و چند نفره‌ای که در کنار درختان کاج با آویز‌های رنگارنگ و چراغ‌های چشمک‌زن با دیگران به اشتراک گذاشته شده‌است. حجم تصاویر و شلوغی خرید‌های کریسمس آنچنان بالاست که تصور می‌کنید در کشوری با اکثریت مسیحی زندگی می‌کنیم، اما وقتی آمار هموطنان مسیحی را جست‌وجو کنید، متوجه می‌شوید با جمعیتی حداکثر یک میلیون نفری مواجهیم. برای حل این تناقض کافی است تا به مراکز فروش درخت کریسمس و تزئینات و ملزومات برگزاری چنین جشن‌هایی سری بزنید تا دست‌تان بیاید بسیاری از مشتریان درخت‌های کریسمس مسیحی نیستند! افرادی که گاهی سفره شب یلدایشان را در کنار درخت کریسمس پهن می‌کنند تا در کنار برگزاری آیینی سنتی و ایرانی، فرهنگ وارداتی درخت کریسمس و جشنی که حتی در بین خود مسیحیان هم در ریشه‌هایش تردید وجود دارد هم برپا دارند و از قافله نمایش ثروت و چشم و هم‌چشمی عقب نمانند! اینجا هم مانند بسیاری از مواردی اینچنینی پای سلبریتی‌ها در میان است؛ چهره‌هایی که برای جلب توجه و گدایی لایک، یک روز با چهره‌هایی ترسناک مراسم شیطان‌پرستان تحت عنوان جشن هالووین را برگزار می‌کنند و روز دیگر با درخت کریسمس و بابانوئل عکس یادگاری می‌اندازند!
امروز روز میلاد حضرت مسیح (ع) و جشن کریسمس است. بسیاری از اعضای کلیسای کاتولیک روم و پیروان آیین پروتستان، کریسمس را در روز ۲۵ دسامبر جشن گرفته و بسیاری آن را در شامگاه ۲۴ دسامبر نیز برگزار می‌کنند. اعضای بیشتر کلیسا‌های ارتودوکس در سراسر دنیا نیز روز بیست و پنجم دسامبر را به عنوان میلاد مسیح جشن می‌گیرند. به‌دلیل ریشه‌های مذهبی جشن کریسمس و به خصوص در سال‌های دور، بین اسقف‌های کلیسا‌ها اختلاف‌نظر در شیوه برگزاری این جشن وجود داشته‌است و در بازه‌هایی از تاریخ، رهبران مسیحی جشن گرفتن کریسمس را ممنوع کرده‌بودند. در سال‌های اخیر، اما جشن کریسمس حتی در کشور همچون ایران با جمعیت ۵/۹۹ درصدی مسلمان بسیار برجسته شده‌است. البته کریسمس تنها جشن غیر‌ایرانی و اسلامی نیست که با تبلیغات گسترده در فضای مجازی و به خصوص از سوی سلبریتی‌ها مورد توجه عموم قرار گرفته‌است. هم اکنون سال‌هاست جشن‌هایی همچون هالووین و ولنتاین هم به واسطه تبلیغ در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی مورد توجه برخی گروه‌ها و طبقات اجتماعی قرار گرفته‌است؛ تبلیغاتی که بازار گسترده‌ای را برای خرید و فروش ملزومات وارداتی چنین مراسم‌هایی فراهم می‌کند و این فرهنگ‌های وارداتی، سود کلانی را به جیب برخی افراد و گروه‌های خاص سرازیر می‌کند.
هزینه چند میلیون تومانی تدارک کاج کریسمس
برای تهیه این گزارش به خیابان میرزای شیرازی به عنوان مرکز عرضه کالا‌های کریسمس سر می‌زنم. در حد فاصل خیابان کریمخان و خیابان مطهری چندین مغازه کالا‌های مرتبط با جشن کریسمس را عرضه می‌کنند. اینجا منطقه‌ای مسیحی‌نشین و عرضه چنین کالا‌هایی در این منطقه طبیعی است، اما بسیاری از مشتریان و بازدیدکنندگان از این نمایشگاه کریسمس مسیحی نیستند! برای تدارک یک درخت کریسمس و تزئیناتش باید چند میلیون تومانی هزینه کنید. کاج‌های این فروشگاه‌ها همه مصنوعی و وارداتی هستند و از ۳۰۰، ۴۰۰ هزار تومان تا ۴، ۵ میلیون تومان قیمت دارند. تزئینات درخت‌های کاج هم اغلب گرانقیمت هستند و جوراب‌هایی که ظاهراً محل گذاشتن کادو‌های کریسمس هستند چند صد هزار تومانی قیمت دارند. اینجا همه کالا‌ها وارداتی است و معلوم نیست برای ورادات این‌ها چقدر ارز از کشور خارج شده‌است.
اسقف رمزی گرومو: درخت کریسمس بیشتر ریشه تجاری دارد
جالب‌تر از همه مشتریان مسلمان درخت کریسمس هستند؛ افرادی که می‌خواهند برای نمایش ثروت خود حتماً بخشی از عکس‌هایی که از زندگی‌شان در اینستاگرام به نمایش می‌گذارند حتماً درخت کریسمس هم داشته باشد. گاهی حتی کنار سفره‌های پر زرق و برق شب یلدا!
این در حالی است که اسقف رمزی گرومو، اسقف کلیسای آشوری، کلدانی و کاتولیک تهران در مصاحبه‌ای در پاسخ به سؤالی درباره ریشه‌های درخت کریسمس گفته است: «درخت کریسمس که کاج است، بیشتر در کشور‌های اسکاندیناوی پیدا می‌شود که همیشه سبز و زنده است. درخت کریسمس، بیشتر ریشه تجاری دارد و ریشه مذهبی ندارد ولی، چون همیشه زنده است و ما مسیحیان معتقدیم مسیح سرچشمه زندگی جاودانی است و هرگز نمی‌میرد، آن را نماد قرار داده ایم و البته الان بیشتر جنبه زینتی و تجاری پیدا کرده‌است.»
ریشه مراسم‌های وارداتی در فرهنگ قشر نوکیسه
برای واکاوی رفتارشناختی گرایش به مراسم‌ها و فرهنگ وارداتی همچون کریسمس یا هالووین به سراغ دکتر مجید ابهری، رفتارشناس و عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی می‌رویم. وی درباره چرایی گرایش برخی افراد به جشن‌های وارداتی به «جوان» می‌گوید: «در فرهنگ و باور‌های فرهنگی هر جامعه روز‌ها و ایام ویژه‌ای وجود دارد که برای مردم آن کشور محترم و عزیز است و برای آن‌ها برنامه‌ها و مراسم‌های خاص فرهنگی و اجتماعی در نظر گرفته می‌شود. در کشور ما نیز باور‌های دینی و فرهنگی بسیار ارزشمند و مورد احترام مردم است، اما متأسفانه با گسترش فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی از یک طرف و ظهور قشر نوکیسه و تازه به دوران رسیده از طرف دیگر، بسیاری از برنامه‌های دینی و فرهنگی و اعیاد و جشن‌های ریشه‌دار کمرنگ یا به فراموشی سپرده شده و به جای آن‌ها مراسم و جشن‌های بیگانگان برگزار می‌شود.» وی با اشاره به اینکه برخی هموطنان با تقلید از رفتار‌های بیگانگان، مراسم‌هایی را در کشور اجرا می‌کنند که وارداتی بوده و متعلق به فرهنگ و آداب و رسوم ایرانی و اسلامی نیست، می‌افزاید: «مراسم‌هایی مثل هالووین، کریسمس و ولنتاین از جمله این مراسم‌ها هستند که مشاهده می‌کنیم کاج‌هایی بریده شده و به قیمت نابودی محیط‌زیست، برخی تلاش می‌کنند از اروپاییان عقب نیفتند و کریسمس را برگزار کنند. در حالی که ما مراسم‌ها و جشن‌های آیینی و سنتی ریشه‌داری را در کشور خودمان داریم.»
کوتاهی نهاد‌های متولی در توجه به نیاز جوانان به نشاط اجتماعی
ابهری در پاسخ به چرایی رواج این جشن‌ها و فرهنگ‌های وارداتی در کشور تأکید می‌کند: «به عنوان کسی که ۴۰ سال از عمرم را صرف پژوهش‌های علمی و اجتماعی کرده‌ام، مقصر اصلی این رفتار‌ها را در جامعه نهاد‌های فرهنگی و سازمان‌های متولی می‌دانم. اگر این سازمان‌ها در جشن‌های مذهبی و ملی برنامه‌های ویژه داشته باشند و برای این مراسم‌ها برنامه‌های تبلیغی و آموزشی داشته‌باشند، بعد از مدتی هم در فضای مجازی و هم حقیقی جشن‌ها و مراسم‌های ریشه‌دار خودمان از سوی مردم و به خصوص جوانان که نیازمند شادی و نشاط اجتماعی هستند، برگزار خواهد شد، نه مراسم‌های ناشی از فرهنگ وارداتی!»
از نگاه این رفتارشناس وقتی سازمان‌ها و نهاد‌های متولی برای برپایی چنین مراسم‌هایی اهتمام ندارند و خانواده‌ها هم از کنار این جشن‌های ملی و مذهبی خودمان می‌گذرند، جوانان و نوجوانان که بر اساس نیاز فطری و غریزی به نشاط اجتماعی به دنبال برنامه‌های خاص هستند، در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی مجذوب اینگونه جشن‌ها و فرهنگ‌های وارداتی می‌شوند و کم‌کم شاهد آن خواهیم بود که جشن‌های ملی و مذهبی ما به فراموشی سپرده شده و به جای آن‌ها جشن‌ها و مراسم‌های بیگانگان که هم با باور‌های دینی و هم با ارزش‌های فرهنگی ما در تناقض هستند جایگزین خواهند شد.
ابهری با تأکید بر هزینه‌های فرهنگی و اقتصادی ناشی از فرهنگ وارداتی مراسم‌های غیر‌ایرانی و غیر‌اسلامی می‌گوید: «وارد کردن اقلامی که برای برگزاری این جشن‌ها مصرف می‌شوند از کشور‌های بیگانه از یکسو منجر به تغییرات زیربنایی در فرهنگ و از سوی دیگر موجب خروج مقادیر فراوانی ارز از کشور است و زیان‌های چند‌جانبه‌ای به کشور وارد می‌شود.»
منبع: روزنامه جوان
