مهم ترین راه حل ها برای جلوگیری از بحرانی شدن و تنش آبی

کشور ایران با حدود ۸۵ میلیون جمعیت، حدود ۸۷ میلیارد متر مکعب آب در سال مصرف می کند؛ اين در حالي است كه شش کشور همسایۀ ما در خلیج فارس( عربستان، عمان، بحرین، امارات، قطرو كویت) با حدود ۵۸ میلیون جمعیت فقط ۲۶ میلیارد متر مکعب آب مصرف می کنند. اين يعني ایران حدود دو و نیم برابر بیشتر از کشورهای منطقه و متوسط جهانی آبهای تجدید پذیر خود را مصرف می کند. بنابراین مسئله اساسی نه در انتقال و مدیریت توزیع آب، بلکه در مدیریت مصرف است .

در این شرائط در فلات مركزي كم آب ایران كه با روش انتقال آب بخشی از نیاز خود را برطرف نموده توّهم فراوانی آب شگل گرفته و براي مردمان اين مناطق حقآبه ايجاد شده و سطح زير كشت كشاورزي افزایش یافته و صنايع آب بر مثل فولاد و كاشي نيز ايجاد گرديده؛ توسعۀ ناپایدار کشاورزی و اقداماتی از این دست باعث شده تاکنون ۸۵ درصد از اندوختۀ آبی زیرزمینی خود را از دست بدهیم و نرخ بیابان زایی تشدید شود و ما به عنوان کشوری که شدیدترین فرسایش را دارد در جهان مطرح شویم و هر سال مقدار معتنابهی از خاک مفید سطحی کشور را که سرمایۀ بین نسلی است از دست بدهیم . شدت فرسایش خاک ما سه برابر متوسط آسیاست و بعلاوه همۀ این مسائل سبب شده تا تنوع زیستی ما در بدترین شرایط خود قرار گیرد.

متأسفانه در پيامدآن روش، نزاع و مناقشه بر سر آب كه پيشتر بين كشور ما با كشورهايي نظير افغانستان و عراق كه با آنها حوضۀ مشترك آبي داريم، وجود داشت، اين منازعه بر سر آب در داخل کشور هم تشدید شده، چون ما همۀ مسائل توسعۀ کشور را به آب گره زده ایم. در تمام دنیا صنایعی که به آب محتاجند در کنار دریاها احداث شده اند ولی صنایع کشور ما در جایی احداث شده اند که در تأمین آب شرب دچار مشکلند. طرح های انتقال آب بدون برنامه بین استان ها، توقع ایجاد کرده است. بدون داشتن الگوی کشت منظم در مناطقي مبادرت به اشتغالزایی در بخش كشاورزي كرده ايم که در حال حاضر گرفتار فقر آبی اند و دیگر به روشهای متعارف قادر به تأمین آب برای آن مناطق نیستیم.

با توجه به اينكه ما در مصرف و مديريت منابع آب امروز مشكلات فراواني داريم به طوري كه براي آبي كه قبلا در حد مسأله بود اكنون وارد مرحلۀ بحراني شده ايم، حتما بايد براي آن چاره اي فوری انديشيد؛ مهم ترين راه حل های مديريت منابع آب و جلوگيري از بحراني شدن و تنش آبي عبارتند از:

۱- اصلاح الگوی کشت۲- بهره گیری از آبیاری هوشمند۳- اصلاح جا نمایی صنایع بر اساس آمایش سرزمین و باز چرخانی آب در فرآیند تولید۴- بهسازی خطوط انتقال و جلوگیری از هدر رفت آب) متوسط هدر رفت آب درخطوط انتقال، جهان ۱۰ درصد و در ایران ۳۰ درصد است)۵- کاهش و قطع صادرات محصولات کشاورزی با آب بری بزرگ و افزایش واردات محصولات کشاورزی آب بر(آب مجازي (؛ براي مثال الان به ازای هر کیلو گوشت، حدود ١٥ هزار لیتر آب مصرف می شود .۶- استفاده از آب خاکستری در بخشی از مصارف خانگی٧- تغییر الگوی مصرف و سبک زندگی٨- در صورت نیاز، انتقال آب بین حوضه های آبریز فقط برای شرب٩- ساخت تأسيسات و مخازن بزرگ در زیر شهرها برای ذخیرۀ آب باران به جای هدایت آب باران به بیرون از شهر و به سوی دریا در زمان های ترسالی و فصل های بارانی و براي جلوگیری از خسارات سیل و آسیب رسیدن به تأسیسات و زیرساخت های شهری و هدر رفت آب شیرین.

به طور كلي مشکل آب در سال های پیش رو در کشورهای خاورمیانه، مشکلی جدی خواهد بود و آینده نگری و سیاست گذاری در این زمینه باید به صورت جدی از سوی دولت ها پیگیری شود. از اينرو ما تا پيچيدگي هاي مسئله آب را كه داراي ابعاد اجتماعي، اقتصادي، فناورانه و امنيتي است درست درك نكنيم نمي توانيم به مشکلات مسئلۀ آب فايق آييم.