نفیسه زارعی- چهلمین دوره از جشنواره فیلم فجر با پرواز و نشستن سیمرغ ها بر روی شانه هنرمندانشان شب 22 بهمن به ایستگاه پایانی خود رسید جشنواره‌ای که حاشیه‌های بسیاری داشت. از رعایت نشدن پروتکل‌های بهداشتی در روز نخست گرفته تا حذف سیمرغ مردمی در واپسین روزهای آن. اما این جشنواره پیش از اختتامیه نیز حاشیه ساز بود.
حذف سیمرغ مردمی
یکی از مهم‌ترین حواشی چهلمین جشنواره فیلم فجر، تخلف در ثبت آرای مردمی بود که در نهایت منجر به حذف یکی از با ارزش‌ترین جوایز این رویداد یعنی سیمرغ بهترین فیلم از نگاه مردم شد. از همان روزهای نخستین زمزمه‌هایی درباره شائبه تخلف در این بخش به گوش می‌رسید اما هرچه پیش‌تر می‌رفتیم این زمزمه‌ها پررنگ‌تر می‌شد تا جایی که تهیه کننده شادروان در گفت‌وگویی اعلام کرد که «مُچ سمفا را برای تخلف در آراء مردمی فیلم فجر گرفتیم.» در سال‌های اولیه و تا همین دو سال قبل، مسئولیت آرای مردمی و برگزاری آن به دست خانه سینما بود و از دو سال قبل از خانه سینما منفک شد و برعهده سمفا قرار گرفت.
در نهایت مسعود نقاش‌زاده، دبیر چهلمین جشنواره فیلم فجر، در گفت‌وگوی که از سوی روابط عمومی جشنواره به رسانه‌ها ارسال شد، گفت: گزارش‌های کمیته پیگیری نظرسنجی مردمی جشنواره نشان می‌دهد، علیرغم تلاش بخش‌های مختلف زنجیره ثبت آرای مردمی، به دلیل پیچیدگی این فرآیند و وجود متغیرهای متعددی که در صحّت و دقت نتایج نظرسنجی دخالت دارند، اطمینان کامل از صحت نتایج در بخش‌های مختلف به سادگی حاصل نمی‌شود زیرا از خرید بلیت توسط تماشاگران واقعی، تا حضور تماشاچی در سینما، دریافت بلیط فیزیکی و دریافت مطمئن پیامک توسط تماشاگر و نهایتاً ثبت رای در سامانه، زنجیره‌ای از فرآیندهای فنی و انسانی مختلف را در بر می‌گیرد که باید در همه مراحل اطمینان بخش باشد تا بتوان به دقت نتایج اعتماد کرد.
حذف سیمرغ مردمی با واکنش تهیه‌کننده فیلم «ملاقات خصوصی» مواجه شد و امیر بنان با اعتراض به این اتفاق اعلام کرد که ملاقات خصوصی جایزه خود را از دست مردم گرفته و این سیمرغ بماند برای کسانی که حتی بلد نیستند جشنواره برگزار کنند! او در نامه‌ای به مسعود نقاش‌زاده از داوری شدن فیلمش انصراف داد و متن دست‌نویس خود را در اختیار خبرگزاری ایسنا قرار داد.
شاید ردپای نفوذی
علاوه بر همه این حاشیه‌ها پس از اعلام نامزدهای جشنواره باز هم حرف و حدیث‌های مختلفی به وجود آمد. در دوره‌های اخیر جشنواره فجر معمولاً بعد از پایان نمایش آخرین فیلم و تمام شدن نشست مطبوعاتی‌اش، بلافاصله یک نشست خبری با حضور دبیر یا به همراه داوران برگزار و اسامی نامزدها اعلام می‌شد اما امسال خبرنگاران هر چه منتظر ماندند خبری از این نشست نشد و به جای آن شایعات زیادی درباره اختلاف نظر در هیات داوری به گوش می‌رسید. در ساعت‌های پایانی ۲۱ بهمن‌ماه، سرانجام اسامی نامزدهای بخش سودای سیمرغ چهلمین دوره جشنواره فجر اعلام شد که این فهرست هم در همان دقایق ابتدایی با واکنش‌های مختلفی روبه‌رو شد و در فضای مجازی برخی به شوخی و جدی نفوذ شهاب حسینی، داور، را در این انتخاب‌ها تاثیرگذار می‌دانستند.
داوری یا ناداوری؛ مسئله این است
۲۲ فیلم جشنواره فجر در حالی در مدت یازده روز نمایش داده شدند که میزان انتقاد از کیفیت فیلم‌ها بسیار زیاد بود و برهمین اساس در روزهای گذشته مصاحبه‌ای از بهروز افخمی یکی از اعضای هیات انتخاب حاشیه‌ساز شد که در آن گفته بود دو فیلم پر حاشیه جشنواره را ندیده و به اعتبار رای همکارانش درباره آن‌ها نظر داده است همین موضوع باعث شد حتی فیلم هایی که به مرحله سودا رسیده و برنده جایزه شدند از نظر برخی از منتقدین ضعیف ارزیابی شوند.
فیلم های ارزشی روی پرده نقره‌ای
با وجود حواشی متعددی که در جشنواره فجر بود اما انتخاب فیلم های ارزشی در بخش سودای سیمرغ و حضور پرشمار این فیلم ها نشان از تغییر جدی در روند تولید آثار سینمایی دارد. فیلم موقعیت مهدی با دریافت پنج سیمرغ بلورین و علف‌زار و برف آخر با چهار سیمرغ توانستند بیشترین جوایز این دوره از جشنواره را از آن خود کنند، فیلم ضد با دو جایزه و فیلم‌های بدون قرار قبلی، بی‌رویا، دسته دختران، و نگهبان شب با یک سیمرغ در رتبه بعدی قرار گرفتند البته باید منتظر ماند و دید آیا گیشه نیز پذیرای این فیلم ها خواهد بود و مردم در سال 1401 با این فیلم ها به سمت سینماها اقبال خواهند داشت یا خیر.
مروری بر چند حاشیه پررنگ
اما چند حاشیه جالب اختتامیه چهلمین دوره جشنواره فجر را متفاوت کرد محمد خزاعی رییس سازمان سینمایی آماده صحبت درباره چند نکته بود ولی قبل از آن تاکید کرد که خودم تجربه اختتامیه را داشتم، می‌دانم که همه دوست دارند سراغ جایزه‌ها بروند. این جمله او با تشویق روبرو شد و خزاعی هم گفت حالا که دست زدید، همه را جمع می‌کنم و در مراسم تجلی اراده ملی می‌گویم.
با وجود تاکید زیادی که در شرایط فعلی کرونا به رعایت پروتکل‌های بهداشتی در تجمع‌ها و مراسم این چنینی می‌شود هیچکدام از هیئت داوران هنگام اهدای جوایز ماسک نداشتند و حتی با برخی برگزیدگان، روبوسی هم می‌کردند.
طولانی شدن زمان مراسم سبب حذف برخی تصاویر و ویدیوهای آماده‌شده برای این مراسم شد و جوایز بخش سیمرغ بی‌وقفه اهدا شدند تا زمان اهدای جایزه بهترین فیلم که در واقع آخرین جایزه هم بود و قرار شد در این بخش مروری بر اختتامیه‌های چهل دوره جشنواره شود، اما همین وقفه سبب خالی شدن سالن شد. چون با وجود لو رفتن جایزه‌ها تقریباً همه می‌دانستند که فیلم موقعیت مهدی برنده این جایزه شده و به جز برخی افراد، بخش زیادی از سالن خالی شد.
رضا میرکریمی کارگردان فیلم نگهبان شبکه سیمرغ بهترین کارگردانی را گرفت، در مراسم حاضر نبود و بازیگرش سیمرغ را گرفت اما بلافاصله بعد از اختتامیه پستی با این عنوان در فضای مجازی منتشر کرد که سیمرغ آخر و جشنواره‌ای که دیگر نیست!
انتظار می‌رفت با توجه به حواشی سیمرغ مردمی و لو رفتن آرا، دست اندرکاران جشنواره فیلم فجر توضیحات شفافی در این زمینه بدهند اما گویا از زیر بار مسئولیت این اتفاقات که اتفاقا وظیفه اصلی‌شان بود شانه خالی کردند و در نهایت نکته قابل تامل مراسم پایانی جشنواره فیلم فجر نداشتن بیانیه هیات داوران بود.
